جشن زادیک مسیحیان

جشن زادیک مسیحیان در اصل عیدی است که به شادمانی رستاخیز حضرت عیسی در فاصله زمانی ۲۱ مارس تا ۲۶ آوریل برگزار می گردد .البته در تقویم کلیسائى اعیاد زادیک و رستاخیز جدا از هم ذکر گردیده است. ولى در زبان ارمنى و کلیساى ارمنى ، اصطلاح زادیک نماینگر رستاخیز عیسائى است.
در انجیل ها چگونگى رستاخیز به تفصیل شرح داده است.عید رستاخیز و عید تولد حضرت مسیح دو واقعه بسیار مهم عالم مسیحیت است و در دوران نخستین پیدایش آئین مسیح اعیاد منحصر بفرد عموم مسیحیان بود و اعیاد دیگر بعدها رواج یافته است.

در بامدادان این روز مردم دسته دسته بسوى کلیساها میروند و در باداراگ مخصوص شرکت و پس از آن تبرک میشوند.شاراکان خاصى که با سخنان شیوا چگونگى رستاخیز مجسم شده در اینروز اجرا میشود.در همین هنگام وعده رستاخیز همگانى به مردم داده میشود و رفتگان و درگذشتگان به حیات دوباره و رستاخیز بزرگ امیدوار میشوند.

آنگاه انجیل هاى چهارگانه خوانده میشود و مراسم باداراگ همچنان ادامه مى یاد. اصطلاح زادیک بطور قطع و یقین تجزیه نشده و مأخذ و معنى آن کاملأ روشن نیست. بعضى زادیک را بعمنى قربانى نمودن گوسفند یا گوساله می دانند. برخى آنرا به عید باسک کلیمیان تشبیه میکنند. بطوریکه میدانیم باسک مظهر یک واقعه بزرگ تاریخى بود ، واقعه ایکه یهودیان را از خاک مصر به بسر زمین موعد رهنمون گشت.

در ترجمه کتاب مقدس به زبان ارمنى ، باسک به زادیک ترجمه شده و بعمنى نقل مکان ، جدائى و دور شدن به کار رفته است.بدانسان که یهودیان ترک خاک مصر و رفتن بسوى ارض موعود را یک واقعه نورانى و شادى آفرین مى پندارند ، همانطور هم ، مسیحیان واقعه رستاخیز را نقطه پایان رنجها و سختیها وآلام حضرت عیسى میدانند و جالب آنکه ، مصلوب شدن حضرت عیسى و رستاخیز او با جشن هاى باسک یهودیان همزمان بوده است.

آزمنولوگ نامدار استپان مالخاسیان در مورد زادیک می گوید :

اصطلاح زادیک از یک عید یهودى که نشانگر رفتن یهودیان بسوى ارض موعود و عبور از بحر احمر می باشد گرفته شده است. باسک به معنى گذر و عبور میباشد که در زبان ارمنى زادیک خوانده میشود. در اینروز رسم چنین است که گوسفند و گوساله قربانى کنند و همین کار را یهودیان در شب حرکت بطرف ارض موعود انجام دادند. زادیک در مسیحیت ، نمایانگر رستاخیز عیسائى است و بطور کلى معنى عید و شادمانى را می دهند.

پاتریاک تورگوم در کتاب ” مقدسین و اعیاد ” خود ، شرح زیرین را در مورد لغت زادیک مینویسد : پیشینیان در اصطلاح زادیک ریشه کلمه آزادى را بدست داده و آنرا آزاد شدن معنى نموده اند پاره اى هم ریشه کلمه جدا شدن (زاد) را در آن دیده بیاد جدا شدن قوم یهود از خاک مصر و عبور از دریاى سرخ ، واقعه مزبور را زادیک ترجمه کرده اند. تحقیقات خیر بیشتر بر معنى جدا شدن تکیه دارد و یک تعریف نجومى نیز بر وصف سابق اضافه شده است.

البته کسانى هم هستند که هیچکدام از فرضیه هاى سابق را نمى پذیرند و میکوشند ثابت کنند که اصطلاح زادیک ریشه فارسى دارد و معنى آن قربانى کردن را میدهد. هایر آلیشان روحانى و محقق بزرگ ارمنى ، تشابه فراوان میان زادیک ارمنیان ، زاد گرجیان ، ساد مصریان وسات هندیان مى بیند و بعنوان یک الهه بزرگ و مشترک شرقى از آن یاد مى کند.

بزعم او زادیک مظهر قربانى کردن و در اصل از اساطیر و داستانهاى افسانه ئى ارمنى گرفته شده و همانند عید شم السنیم مصریان هنگام فرا رسیدن فصل بهار با قربانى نمودن گوسفند برگزار می شده.با توجه به این تحقیقات مى توان گفت که زادیک بطور کلى معنى جشن و شادکامى را می دهد و عوام به همین جهت ، زادیک را در موارد مختلف بکار برده و زادیک هاى بزرگ و کوچک را براى خود بوجود آورده اند.

جالب آنکه درست مقارن با عید زادیک ، حشره اى کوچک دیده مى شود که عوام آنرا زادیک می نامند. این حشره که داراى پوست گرد و سرخ رنگ با خال هاى سیاه است ، در روزهاى زادیک پدیدار می شود و تنها حشره اى است که با نام اعیاد شناخته شده و نسبت و رابطه آن با عید زادیک روشن نیست.
به هر جهت ، در ترجمه ارمنى کتاب مقدس ، اصطلاح زادیک زیاد بکار رفته و از آن پس تاکنون میان ارمنیان رواج یافته و همواره جشن و سرور شادمانى از آن آزاده شده است.

مورد دیگرى که ذکر آن حائز اهمیت می باشد آنست که از اصطلاحات باستانى ؛ تنها زادیک است که در کتاب مقدس بارها آمده و از اصطلاحات دیگر مانند وارداوار ، زاغگازارد و غیره در کتاب مقدس هیچگونه یادى نشده است.

وقتى آداب و رسوم توده مردم مطالعه قرار مى گیرد ، مى بینیم که عوام هنگام بعضى از اعیاد ، از خانه هاى خود بیرون آمده و دسته دسته به دشت و صحرا میرفتند و مراسم خاصى را در هواى آزاد و در میان طبیعت برگزار میکردند. البته بیشتر این رسوم مقارن با فصل بهار و تجدید حیات طبیعت بود و زادیک نیز یکى از همان اعیاد به شمار میرفته است.
متاسفانه امروزه از آن همه آداب و رسوم دل نشین باستانى ، فقط مراسم رنگ کردن تخم مرغ و بازى تخم مرغ به یادگار مانده و روایات زیر نمایشگر آن آداب و رسوم دیرینه می باشد :
۱. مى گویند پس از آنکه مریم ماگدالینى به رم عزیمت کرد ، در راه اشاعه آئین مسیح کوشش بسیار نمود و بحضور تزارتیبریوس باریافت و یک تخم مرغ سرخ رنگ به وى هدیه نموده و سرگرم تبلیغ انجیل شد. بدیهى است که این روایت افسانه اى بیش نیست و فقط از نظر آنکه پیرامون تخم مرغ حکایت مى کند بذکر آن پرداختیم.
۲. تخم مرغ در ادیان اهمیت خاصى دارد و یونانیان و رومیان قدیم براى خدایان خود تخم مرغ هدیه میدادند تا بدینوسیله از گناهان دنیوى پاک دنیوى پاک و منزه گردند.
در دائرة المعارف کاتولیک راجع به تخم مرغ توضیح زیر داده شده است.
(تخم مرغ در روزگاران باستان نشانه طبیعت محسوب مى شد. در آغاز بهار مردم به یکدیگر تخم مرغ تعارف مى کردند ، پس از ظهور مسیحیت و مرسوم شدن روزه هاى مختلف ، استعمال تخم مرغ تا اندازه اى محدود و جزو مراسم مذهبى و کلیسائى گشت.
در حال حاضر تخم مرغ زادیک نشانگر سنگ قبر حضرت عیسى و رنگ کردن و هدیه دادن آن یک آئین مذهبى است.)
بطور کلى تخم مرغ نزد تمام ملل از مظاهر تجدید حیات بوده و رنگ کردن برنگ سرخ ، نشانه شادمانى و در عین حا ل قربانى بشمار می رفته. بنابر این رنگ کردن و هدیه دادن آنن از اعصار کهن بیادگار مانده است.
پس از مسیحیت ، تخم مرغ سرخ رنگ سمبول خون حضرت مسیح اعلام شد و وارد تشریفات کلیسائى گشت.
زردشتى ها هنوز هم در مراسم خود از تخم مرغ استفاده مى کنند و ایرانیان برسم روزگاران باستان ، بر روى سفره هفت سین تخم مرغ قرار مى دهند.
بطوریکه حکایت مى کنند سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقى شاهنشاه ایران هنگام عید به اطرفیانش تخم مرغ هدیه مى کرد و این عمل جزو مراسم درباى ایران بوده است. در شب عید درباریان بالباس تمام رسمى بحضور شاهنشاه بار مییافتند و از دست شاهنشاه تخم مرغ هاى طلائى میگرفتند. بعد بنوبه خود بزیردستان تخم مرغ سرخ رنگ میدادند. بشهادت تاریخ ، ارمنیان نیز در فصل بهاران تخم مرغ رنگ کرده هدیه میدادند.
در قوانین کلیساى ارمنى ، دستورهاى صریح و روشن در این مورد موجود است و اجراى آن در مراسم زادیک اجبارى است و اما زادیک چنانکه گفتیم عیدى است که در فاصله زمانى ۲۱ مارس تا ۲۶ آوریل هر سال برگزار مى گردد.