بازار سید اسماعیل تهران

بازار سید اسماعیل تهران یا همان سد اسمال یادگار دوره ی قاجار بوده و کاروانسراها و حجره های قدیمی دارد که البته با گذشت زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده اند.بازار سیداسماعیل در محدوده چهارراه مولوی قدمتی بیش از ۱۶۰ سال دارد. مغازه‌هایی بوده‌اند که در گذرهای باریک اطراف بقعه امامزاده سید اسماعیل(ع) شکل گرفته‌اند و هنوز هم هستند.

این بازار محلی برای فروش وسایل دست چندم به شمار می‌رود.این بازارچه زمانی میدان کاه‌ فروشان بود و بعدها بازارچه مسگرها. اما شهرت این محدوده تاریخی به بازار کهنه ‌فروشان آن است که قدمتی به اندازه تهران مدرن دارد. بازاری که روزگاری مهم‌ترین بازار دست‌دوم‌فروشی پایتخت بود و اسم و رسمی داشت و برو بیایی، پس از گذشت حدود نیم قرن کاملاً مضمحل شده است.

برخی می گویند که اجناس دزدی را می توان در بازار سداسمال پیدا کرد. یکی از قدیمی های بازار که در کار خرید و فروش لوازم مسی و برنجی است و در کار عتیقه جات هم دستی بر آتش دارد، می گویند: توی بالاشهر هم دزدی بشه میگن برو سید اسماعیل لوازم دزدیده شده رو پیدا می کنی. هروقت بچه ای از خونه فرار می کنه و دو سه هفته پیداش نمیشه، میگن برو سید اسماعیل اونجا پیداش می کنی.

قدیمی های سید اسماعیل از چنین شهرتی راضی نسیتند. پیرمردی که به گفته برخی کسبه، قدیمی ترین کاسب زنده بازار است، وجود پدیده جنس دزدی فروشی در این بازار را رد نمی کند، اما تاکید می کند که آدم های این محله همه متدین و مذهبی هستند ولی متاسفانه اینجا به خرید و فروش جنس دزدی معروف شده است.

قسمت ورودی بازار سید اسماعیل به میدانی با همین نام که در جنوب شرقی آن واقع شده، راه دارد. این بازار از ورودی مذکور آغاز و به سه راه نجارها ختم می‏گردد و در حال حاضر شامل خود راسته بازار سید اسماعیل، سرای حاج هادی، بازارچه سید اسماعیل می‏باشد. از ابتدا تا میانه راسته بازار فوق با چشمه طاق‏هایی و از میانه تا انتهای آن با شیروانی پوشیده شده است.

در دو طرف راسته بازار سید اسماعیل مغازه ‏های مختلف خرده و عمده فروشی وجود دارد که بیشتر این دکان‏ها به فروش لوازم خانگی و فرش مشغول می‏باشند. ورودی کوچه مسجد – مدرسه فیلسوف الدوله در ضلع شمال شرقی راسته بازار سید اسماعیل به چشم می‏خورد. بازارچه کوتاه و تازه تأسیس سید اسماعیل درست از میانه ضلع جنوبی راسته بازار منشعب می‏شود ؛ یعنی، همان محلی که پوشش طاقی بازار به شیروانی مبدل شده است. تزیینات به کار رفته در راسته بازار مذکور آجر و کاشی کاری است. هم چنین در ضلع شمال غربی راسته بازار سرای حاج هادی واقع شده است. قسمت نخستین یا ورودی این سرا دالانی می‏باشد که با چشمه طاق‏های مرمت شده، پوشش یافته است. در دو طرف این دالان مغازه ‏های خرده و عمده فروشی لوازم خانگی به چشم می‏خورد. دالان فوق به صحنی مستطیل شکل خاتمه می‏یابد. در وسط این صحن یک باغچه با تعدادی درخت و در اطراف آن تعدادی مغازه در دو طبقه، متعلق به عصر حاضر، قرار گرفته است.

اسم این بازار را از مرقد امامزاده سید اسماعیل که پشت بازار واقع شده ، گرفته اند . خیابان مصطفی خمینی را به سمت پایین که بروید ، نرسیده به مولوی به کوچه های سیداسماعیل یک و دو می رسید . اینجا آغاز حماسه “سداسمال” است.اگرچه برخی از مورخین قدمت این بازار را تا سده هفتم و هشتم هم ذکر کرده اند اما بازار سرپوشیده سد اسماعیل ( بازار فعلی ) یادگار دوره قاجار است.

امامزاده و آب انبار

در ضلع شمال‌ شرقی بازار سید اسماعیل ، امامزاده و آب‌انبار سیداسماعیل واقع شده است‏ و زمانی باعث رونق گرفتن و آبادی این منطقه شده است. حاجی عیسی‌خان بیگلربیگی در سال ۱۲۶۱ به میرزا موسی وزیر اجازه داد تا در ملک شخصی خود که شامل زمینی به مساحت ۱۶۰۰ متر بوده آب‌انبار عظیمی را بنا کند. این آب انبار به سبب همجواری با بقعه زیارتی سیداسماعیل از همان ابتدای ساخت، به نام آب‌انبار سید اسماعیل مشهور شد.

معماری بازار

مصالح اصلی به کار رفته در خود راسته بازار سید اسماعیل آجرهای قهوه‏ای رنگ به ابعاد ۵ ضربدر ۱۰ ضربدر ۲۰ سانتی متر با ملاط ساروج است. همچنین از گچ به عنوان مصالح فرعی و از کاشی و آجر برای تزیینات بهره گرفته‏اند. در پی دو طبقه نمودن نیمی از این راسته بازار سقف قسمت مذکور را با شیروانی پوشانیده‏اند. در تعمیرات داخل حجره‏ها، ساخت ابنیه جدید راسته بازار سید اسماعیل (مغازه‏های طبقه دوم) و بازارچه جدید الاحداث سید اسماعیل از مصالح امروزی استفاده شده است. مرمت نمای خارجی دالان سرای حاج هادی به وسیله آجرهای کرم رنگ به ابعاد ۵ ضربدر ۱۰ ضربدر ۲۰ سانتی متر با ملاط ماسه و سیمان به عنوان مصالح اصلی و سنگ و گچ به عنوان مصالح فرعی صورت پذیرفته است. در تعمیرات داخل حجره‏های دالان یاد شده و ساخت مغازه‏های اطراف صحن نیز مصالح امروزی مصرف شده است.

ساعات کاری بازار

این بازار در تمام طول هفته بجز روزهای تعطیل باز است و صنف کفش و پوشاک و البته اسباب بازی در آن حضور پررنگی دارند . شکل درهم و برهم و دستفروشهای گوشه و کنار بازارچه هرچند هرروز هفته جاذبه خاص خودش را دارد اما سید اسماعیل هست و جمعه هاش .
جمعه ها که اکثر مغازه ها تعطیلند این بازار جولانگاه دستفروش های است که در بساطشان همه چیز می شود پیدا کرد . جورابهای لنگه به لنگه . آینه و چراغ مادربزرگتان. قاب های خالی بدون کاست
این دست فروش ها، نظام و طبقه بندی و روابط خاص خود را دارند. از جنوب که وارد این بازارچه می شوی، قشر پول دارتر بساط کرده اند. هر چیزی که قابل فروش باشد را می فروشند.

نحوه دسترسی به بازار سید اسماعیل

این بازار در مولوی تهران واقع شده است و در غرب خیابان مصطفی خمینی در جنوب شرقی راسته بازارچهل تن و شمال بازار حضرتی قرار دارد.