تکیه مشرقی شیراز

تکیه مشرقی شیراز یا قبر خواجه عماد الدین محمود ، در ضلع غربی دروازه قرآن شیراز، در کنار مقبره خواجوی کرمانی و در دامنه کوه صبوی قرار دارد. بالاتر از مقبره خواجو، سه غار وجود دارد که در دهانه یکی از غارها، طاقی منبری از نوع کجاوه ای از سنگ و آجر زده شده است که مقبره خواجه عماد الدین محمود وزیر شاه شجاع (متوفی ۸۳۸ه.ق) می باشد.

ارتفاع این طاق ۱۲ متر می باشد. قبر خواجه عماد الدین دارای سنگی مایل به رنگ سرخ است و کتیبهای از سده نهم هجری بر آن قرار دارد که عباراتی بر روی آن نقر شده است. در پیرامون سنگ قبر نام دوازده امام نقش بسته است. در کنار غار نقش برجسته ای به سبک ساسانیان از نبرد رستم با شیر دیده می شود که به دستور حسینعلی میرزا فرمانفرمای فارس در سال ۱۲۱۸ه.ق حجاری شده است. در کنار آن نیز نقش برجسته ناتمامی از فتحعلی شاه قاجار و دو پسرش که گویا یکی از آنها حسین علی میرزا حاکم فارس و دیگری حسن علی میرزا برادر او و حاکم کرمان است، به یادگار از حکومت چند ساله اش در شیراز، حجاری شده است و در دو طرف آن دو پیلک (نیم ستون که در دیوار کار شده باشد) به سبک ستون های زندیه ساخته شده است.

ضلع پایین این ناحیه، مصلی خوانده می شود که در سال ۱۲۹۵ه.ق توسط حاج معتمد ادوله فرهاد میرزا ساخته شده است و در آن نیز محرابی بنا شده که هم اینک تخریب شده است. در وسط محراب سنگی مثلث شکل قرار داشته که در بالای آن کلمه «الله» به خط کوفی چندین مرتبه نگاشته شده و اطراف آن را تصاویر گل و بته فرا گرفته و بر ناحیه پایینی آن که به شکل مربع – مستطیل است، سوره توحید با خط کوفی نگاشته شده است. در کنار محراب قطعه سنگی است که با خط ثلث بر روی آن آیات قرآنی نگاشته شده است.

در پایان طاق، غاری کوچک قرار دارد که دارای درگاهی سنگی است و پیش از این عبادتگاه دراویش بوده است. هم اینک نیز شیری سنگی در این غار وجود دارد که در دهانش فواره ای قرار دارد و آب از آن فوران می کند. یک حوض هشت ضلعی از جنس کاشی نیز در آن وجود دارد. در بالاتر از این طاق، غاری بزرگ وجود دارد که در جلو آن حوضی سنگی قرار دارد که بیش از این به وسیله آب رکن آباد، پر می شد. این غار هم اینک به قهوه خانه سنتی تبدیل شده است. در جنوبی ترین بخش تکیه مشرقی نیز، هم اینک تفرج گاهی ایجاد شده است. سازمان میراث فرهنگی، تکیه مشرقی با شماره ۹۱۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.