ارزش‌های آسیایی

در دهه‌ی ۱۹۹۰ شرق آسیا با تولید گفتمان ارزش‌های آسیایی در مقابل لیبرالیسم غربی، روایت جدیدی از زیست انسانی پدید آورد. حاملان این روایت کشورهای شرق آسیا، چین، مالزی و سنگاپور هستند. پس از موفقیت خیره کننده‌ی اقتصاد شرق آسیا، بحث جدیدی در مورد آینده‌ی آسیا و گفتمان ارزش‌های آسیایی در مراکز آکادمیک غرب آغاز شده است.

دیوید آی هیچکاک عضو مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در پژوهشی تطبیقی بین ارزش‌های آسیایی و امریکایی، ارزش‌های دو طرف را چنین دسته‌بندی کرده است:
ارزش‌های فردی در آسیا؛
- سخت‌کوشی
- احترام برای یادگیری
- شرافت
- انضباط شخصی
- اتکا به خود

ارزش‌های فردی در آمریکا؛
- اتکا به خود
- سخت‌کوشی
- کامیابی در زندگی
- موفقیت شخصی
- شرافت

ارزش‌های اجتماعی در آسیا؛
- نظم اجتماعی
- هم‌سازی
- پاسخگو بودن مسوولان دولتی
- تحمل آرا و اندیشه‌های جدید
- آزادی بیان
- احترام برای بزرگان

ارزش‌های اجتماعی در آمریکا؛
- آزادی بیان
- آزادی شخصی
- حقوق فردی
- حل اختلاف سیاسی از طریق بحث آزاد
- تفکر انفرادی
- پاسخگو بودن مسئولان دولتی

هیچکاک به این نظر است که ارزش‌های آسیا و آمریکا فقط در تقدم و تاخر با هم تفاوت دارند، اما رشته‌های ارتباطی مشترکی که از طریق اقیانوس آرام بین شرق و غرب پدید آمده چنان اهمیتی دارد که ارزش‌های دو طرف در آن رنگ می‌بازد.

به هر ترتیب، ارزش‌های آسیایی بیشتر رنگ و بوی شرق آسیا را دارد و کم کم به عنوان روایت جدید خود را بر مناسبات جهانی می‌قبولاند. اما آسیا فقط از منطقه‌ی شرق نمایندگی نمی‌کند.

غرب آسیا و آسیای میانه به عنوان دو کانون انرژی دنیا، نه تنها خود را شریک چنین ارزش‌هایی تعریف نکرده که به شدت دچار رقابت خانماسوز منطقه‌ای هستند. افغانستان امروز، با ژئوپولتیک ارتباط‌دهنده‌ی چهار منطقه‌ی حساس آسیا، باید خود را در میدان ارزش‌های امروز دنیا تعریف کند. شاید برای بسیاری چنین توقعی از سیاست‌مداران پوپولیست بی‌برنامه، به‌جا نباشد، اما ما چاره‌ای جز ساخت نقشه‌ی راه آینده برای این جغرافیا نداریم.

واقعیت امر این است که افغانستان باید نخست ارزش‌های بومی خود را تعریف کند، آن‌ها را نهادینه ساخته و سپس با مطالعه‌ی دقیق به سراغ متحدین ارزشی خود گام بردارد. ما در کانون نبرد ارزش‌های متضاد جهانی قرار داریم. دولت و مراکز آکادمیک ما باید با وسعت دید بیشتر به آینده بیندیشند.

شرق آسیا ارزش‌های خود را با آموزه‌های کنفوسیوس تعریف کرده‌ است. مالزی برداشت خاص خود از اسلام را مطرح کرده که با کنفوسیوس همخوانی دارد. هند گاندی را دارد، پاکستان حمایت از افراط‌گرایی را سرلوحه قرار داده و ایران برداشت خاص ولایت فقیه را دارد. شاید برای افغانستان آموزه‌های مولانا جلال‌ الدین بلخی که وجهه‌ی خوب جهانی دارد؛ بتواند الگوی ارزش‌سازی معتدل دینی باشد.

داوود عرفان