ماجرای خانه هنرمندان اصفهان و بقیه حواشی

در اصفهان تنها یک مکان به نام هنرمندان مزین شده؛ یک خانۀ هشتاد سالۀ ثبت ملی، که به‌تازگی با رأی دادگاه، خلع ید حوزه هنری، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل آموزش پرورش و همچنین، شهرداری این شهر از آن اعلام و بنیاد شهید اصفهان، به‌عنوان مالک آن شناخته‌شده است؛ مالکی که نمایندگان آن، سه‌شنبۀ هفته گذشته به دفتر حوزه هنری اصفهان رفته و گفته‌اند که ما به ملک‌مان نیاز داریم. کدام ملک؟ همان‌که سی سال است هنرمندان شاخه‌های تئاتر، کارتون، طنز، شعر و داستان و ادبیات پایداری، گرافیک، خط و خوشنویسی، نقاشی و نگارگری، هنرهای تصویری و پژوهش به آن رفت‌وآمد دارند و درست از پشت همین عمارت، هر هنرمندی را که از دنیا می‌رود، تشییع می‌کنند.

رئیس حوزه هنری اصفهان با تأکید بر اینکه ماجرای خانه هنرمندان یک مسئلۀ حقوقی بین دو دستگاه است که هر دو از یک خانواده و دارای دغدغه‌های فرهنگی هستند، اعلام کرده: «همۀ تلاش حوزه هنری بر این است که بدون هیچ‌گونه جابجایی و تغییر کاربری این خانه، خانۀ هنرمندان باقی بماند و قطعاً به همین سمت‌وسو حرکت خواهیم کرد.» و مدیرکل امور استان‌ها و مجلس حوزه هنری نیز اطمینان داده « امروز دغدغه‌ای برای هنرمندان نیست چون خانه هنرمندان می‌تواند تا روشن شدن تکلیف همچنان قابل‌استفاده باشد و ما تمام تلاشمان این است که تهاتر و توافق کنیم و با استفاده از بخشی از اماکن سرمایه‌ای خود در اصفهان این مکان را حفظ کنیم.» اما شنیدن این سخن‌ها در پیش از ظهر ۱۲ مردادماه، از زبان مدیرکل بنیاد شهید اصفهان، موجب تداوم نگرانی هنرمندان شده: «در اینکه ساختمان خانه هنرمندان باید به ما تحویل داده شود شک نکنید باید تحویل و تحول بر اساس حکم قضایی انجام شود مگر اینکه حاکم شرع حکمی بدهد و بگوید فعلاً اجرا نشود. ما تدابیری اندیشیده‌ایم، برای نمونه می‌توانیم قسمتی از خانه هنرمندان را موزه شهدا کنیم، قسمتی را در اختیار همین هنرمندان و عزیزانی که در راستای ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت قدم برمی‌دارند قرار بدهیم و قسمتی را در اختیار خبرنگاران، قسمتی از آن‌هم می‌تواند کتابخانه تخصصی باشد. به‌هرحال کار فرهنگی باید در این مکان انجام شود و قطعی بودن این برنامه‌ها بر اساس توافقات و مذاکراتی است که در آینده انجام می‌شود.»

آن‌طور که رئیس حوزه هنری اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند، عصر ۱۲ مردادماه تعدادی از هنرمندان شاخۀ نمایش، طبق روال معمول برای شرکت در برنامۀ هفتگی پاتوق یکشنبه‌های تئاتر به محل خانه هنرمندان مراجعه کرده‌اند و آن‌طور که از فیلم‌های منتشرشده در فضای مجازی پیداست، محمدرضا بزرگ زاد و اسدالله بابایی، نمایشنامه خوانان این نشست بوده‌اند. اینک، گزارش آن نشست:

محمدرضا بزرگ زاد، نمایشنامه‌نویس و سرپرست گروه تئاتر خاک که پیش‌تر صبورانه و در آرامش، از هنرمندان دعوت کرده بود عصر ۱۲ مردادماه هم نگاه شده و برای تماشای خانه‌ای که یکی از جلوه‌های معماری شهر اصفهان است با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی گرد هم جمع شوند، در این نشست گفت: آن‌هایی که هنرشناس‌اند و با هنر اصفهان آشنا، می‌دانند که هنرمند نیازمند عمارت و ساختمان نیست و اگر دغدغه‌ای هم برای حفظ این عمارت هست، دغدغۀ حفظ آبروی اصفهان است. چراکه آبروی هر شهری به میزان اهمیتی است که به نخبگان و هنرمندان آن شهر داده می‌شود وگرنه کدام‌یک از هنرمندان یک شب در این عمارت آرمیده‌اند یا آب‌ونانی از آن برایشان حاصل‌شده؟

او تأکید کرد که بیش از ما، این شهر اصفهان است که نیازمند داشتن خانه‌ای وزین به نام خانه هنرمندان است و ادامه داد: ما هنرمندان خاطرات تلخی را در دهه‌های اخیر در شهر اصفهان دربارۀ بناهای تاریخی پشت سر گذاشته‌ایم. خاطرات تلخی که از تالار اندیشه اصفهان شروع شد. مرکزی فرهنگی در یک نقطه طلایی از شهر اصفهان که هنرِ دوستان ما تنها و تنها همین بود که آنجا را بگیرند و به مخروبه‌ای تبدیل کنند.

بزرگ زاد از تکرار این اتفاق برای بسیاری از مکان‌های دیگر فرهنگی اظهار تأسف کرد و افزود: صمیمانه به بنیاد شهید توصیه می‌کنم که به داد شهیدان و جانبازان و ایثارگران که بسیار از ما هنرمندان دغدغه‌های آنان را در آثارمان منعکس می‌کنیم برسد چراکه هیچ‌چیز بهتر از آن نیست که هر کس کار خودش را انجام بدهد.

وی یادآور شد که صرف داشتنِ یک دفتر یا اداره هنری نهادی را متولی هنر نمی‌کند و گفت: مبادا این رفتارها باعث شود که بین هنرمندان و شهدا و خانواده‌های شهدا که تاج سر ما هستند و امنیت و صلابت و مملکتمان را مدیون آن‌هاییم زاویه‌ای ایجاد شود. اختلافات ما هنرمندان با حوزه هنری یک اختلافات درون خانوادگی است و اجازه بدهید حوزه هنری که پسوند هنری دارد به وظیفۀ خودش در قبال هنر عمل کند.

سرپرست گروه نمایشی خاک تصریح کرد که هیچ دادگاهی بالاتر از وجدان نمی‌تواند حکم کند که خانه هنرمندان متعلق به که باشد و افزود: مگر این خشت و گل‌ها اعتبار دارد؟ حضور هنرمندانی مثل شجریان و کیارستمی باعث عزت این بناشده، پیکر زاون قوکاسیان از پشت این خانه تشییع شده و آبروی معنوی خانه هنرمندان در خون‌دل‌هایی است که هنرمندان اینجا خورده‌اند.

بزرگ زاد گفت: هرچند ما گلایۀ مفصل داریم از مدیریتی که غفلت کرد و طی این سال‌ها با بنیاد شهید برای رسیدن به توافق تعامل نکرد تا دغدغه امروز به وجود نیاید اما باز هم تأکید می‌کنم که مسائل ما با حوزه هنری مسائلی درون خانواده ماست.

وی از حاضران خواست متن بیانیه هنرمندان که خطاب به استاندار اصفهان و معاون ریاست جمهوری تهیه‌شده بخوانند و در صورت تمایل با خودکارهای شخصی خود آن را امضا و سپس با حفظ آرامش و نظم محل خانه هنرمندان را ترک کنند.

این نمایشنامه‌نویس تصریح کرد که ما هنرمندان نه قدرت داریم و نه صدای بلند. ما تنها یک نگاه هنرمندانه به جهان داریم که آن هم بدرقۀ راه کسانی می‌کنیم که در بین انبوه ثروت‌های این ملک زرخیز، ساختمان خانه هنرمندان اصفهان برایشان ثروت محسوب می‌شود و سپس متن بیانیۀ هنرمندان شهر اصفهان را قرائت کرد.

در بخشی از این بیانیه با اشاره به اینکه سرمایه‌های فرهنگی کمتر از بزرگراه‌ها و کارخانه‌ها و پادگان‌ها نیست، آمده است: امروز بیشتر از آنکه هنرمندان نیازمند داشتن خانه‌ای در شهر اصفهان باشند این شهر اصفهان است که نیازمند هنرمندانی است که در این شهر صاحب‌خانه باشند چراکه منزلت هر شهری در گرو اهمیت و جایگاهی است که برای نخبگان و هنرمندانش قائل است. امروز خانه‌ای که هویت خود را مدیون تلاش هنرمندان است و تبدیل به بخش مهمی از هویت فرهنگی شهر اصفهان شده، درگیر و دار بخشنامه‌ها و دادگاه‌هاست.

در ادامه این بیانیه با اشاره به این مطلب که امروز هنرمندان، شانه‌هایشان را زیر سقف خانه‌ای ستون کرده‌اند که زیر ضربه‌های مدیریتی پراکنده و آشفتۀ فرهنگی قرار دارد، یادآوری شده است: مکانی که ما گرد آن جمع شده‌ایم به نام خانه هنرمندان ثبت‌شده است. هویتی معنوی که ارزش آن بیشتر از بخشنامه‌ها و دعاوی حقوقی و اسناد ثبتی است. تجربه ثابت کرده وجود متولیان متعدد در حوزه فرهنگ و هنر شهر اصفهان بار سنگینی بر شانه‌های هنر این شهر تحمیل می‌نماید که همواره هزینه‌های اداره و سازمانی خودشان چندین برابر هزینه‌ای است که صرف فرهنگ و هنر این شهر می‌شود.

در بیانیه هنرمندان شهر اصفهان نوشته شده؛ مدیریت فرهنگی اصفهان هرگز صاحب یک استراتژی و مدیریت منسجم و کارآمد نبوده و هنر این شهر همواره در تلاطم عزل و نصب‌ها و اعمال سلیقه‌ها متحمل خسارت‌های جبران‌ناپذیر و مهاجرت و خانه‌نشینی نخبگانش شده است.

در این بیانیه آمده است: بنابراین جامعه هنری اصفهان امروز برای مطرح کردن یک حق معطل‌مانده اینجا گردآمده است و می‌خواهد اداره خانه هنرمندان را به خود هنرمندان بسپارید. ارگان‌ها و نهادهای دولتی و شبه‌دولتی در تمام این سال‌ها اثبات کرده‌اند توان و انگیزه مدیریت و اداره کردن فرهنگ و هنر این شهر را ندارند و هر امکاناتی و مکانی در اختیارشان هست بلافاصله تبدیل به ادارات عریض و طویلی می‌کنند که انبوهی از پشت‌میزنشین‌ها را در خود جای می‌دهد و این هنر بیچاره نه‌تنها از نظر مالی بضاعت تأمین این هزینه را ندارد بلکه به نام خود و به دست خود فرماندهانی را منصوب می‌کنند که از فردای همان روز می‌شوند بزرگ‌ترین مانع در بهره‌مندی از امکاناتی که متعلق به خود هنرمندان است. بنابراین هنرمندان مثل همیشه بدون چشمداشتی می‌خواهد اداره خانه هنرمندان را به عهده بگیرد. این هویت فرهنگی و معنوی در هیچ سندی ثبت شدنی نیست و در هیچ حکمی نقض شدنی نیست و در هیچ عمارتی محبوس نمی‌شود. این هویت متعلق به هنرمندان و مرهون زحمات و خون‌دل خوردن‌های نسل‌های متعددی از جامعه هنری اصفهان است.

در پایان این بیانیه آمده است؛ ضمن درخواست از مدیران شهری و کشوری ازجمله استاندار اصفهان و معاونت ریاست جمهوری به‌منظور ورود و همکاری برای احقاق حقوق معطل‌مانده جامعه هنرمندان تقاضامندیم اداره خانه هنرمندان را به صاحب‌خانه بسپارید.

پیش از آنکه همهمۀ مقابل خانه هنرمندان توجه حاضران این نشست را به بیرون جلب کند، اسدالله بابایی، دیگر هنرمند باسابقه تئاتر شهر اصفهان نیز برخاست و گفت: به‌عنوان یک هنرمند که جانباز ۵۵ درصد و خانواده شهید است، هرگز راضی نیستم که این عمارت به نام من و به نام خانواده من ثبت و ضبط شود و از هنرمندان گرفته شود و در آینده عکسی از برادر یا دوستان شهیدم اینجا زده شود. نمی‌دانم مسئولان بنیاد شهید و حوزه هنری در این جمع حضور دارند یا نه اما نه‌تنها از جانب خودم بلکه از جانب بسیاری از دوستان جانباز و هنرمندانی که نمی‌خواهند خانواده شهید یا جانباز بودنشان را به رخ بکشند عاجزانه استدعا می‌کنم از گرفتن عمارت های مختلف که مثل تالار اندیشه و سینماهای دیگر گرفتید و هیچ اقدامی در آن نکردید تا مخروبه شد دست‌بردارید.

مدیر کل بنیاد شهید اصفهان پیش از ظهر ۱۲ مرداد ماه، در گفتگو با رادیو اصفهان اعلام کرد که باید با رفاقت دوستی، وحدت که امروز نیاز جامعه ماست و شهدا به ما یاد داده اند، این مشکل را حل کنیم و انتظار جامعۀ هنری اصفهان که عصر ۱۲ مرداد به خانه هنرمندان رفته بودند نیز چیزی جز این نبوده و نیست؛ رفاقت، دوستی، وحدت و توجه به همان ایثار و فداکاری و گذشتی که شهدا در عمل به ما یاد داده‌اند.

انتهای پیام