رخ‌نمایی پرده‌های سوخته تخت جمشید / شواهدی برای فرضیه آتش سوزی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: با مطالعه فصل جدیدی از اشیای بجا مانده از تخت جمشید که در مخزن این بنای تاریخی نگهداری می‌شود، پژوهشگران و باستان شناسان را به این فرضیه که ممکن است این بنا در اثر آتش سوزی از بین رفته باشد راهنمایی ساخته است.

در مطالعاتی که باستان شناسان و کاوشگران روی پارچه‌های بجا مانده از تخت جمشید انجام می‌دهند اطلاعات تازه ای از هنرهای دوره هخامنشی که کمتر مورد توجه بوده، نمایان خواهد شد.

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار مهر، می‌گوید: در کاوش‌های تخت جمشید که در فاصله سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۸ انجام شد آثار زیادی به دست آمد و بخشی از این آثار این پارچه‌هایی است که به ظاهر سوخته و «کربنیزه» به دست آمدند، بنابراین آثاری هستند که مربوط به دوره هخامنشی می‌توانند باشند.

پارچه‌هایی که ۸ دهه مغفول مانده بودند

حمید فدایی، می‌افزاید: این آثار موید دوره جدیدتری نیستند منتها چیزی که جدید هست اینکه در طول ۸ دهه گذشته به آنها توجهی نشده و مغفول مانده بودند زیرا خیلی حالت سوخته و سیاه شده‌ای داشتند و قطعات اندکی بودند، کمتر متخصصی به آن پرداخته بود و از منظر تاریخی و باستان شناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند بنابر این می‌شود گفت که ما با مطالعات جدیدی که آغاز کردیم می‌تواند اطلاعاتی از یکی دیگر از هنرهای دوره هخامنشی که کمتر مورد توجه بوده را عرضه کنیم.

وی با مهم برشمردن نقش هنر نساجی و پارچه بافی در بنای تخت جمشید، ادامه می‌دهد: بعضاً در کتاب تاریخی یاد می‌شود از پارچه‌های فاخر، زربفت و ابریشمی که نشانه‌های آن‌را در نقش برجسته‌ها داریم.

فدایی تصریح می‌کند: همیشه در سایت‌های باستان شناسی این مواد آلی موادی هستند که به دلیل ماهیت شأن که بسیار فناپذیر و فرسایش پذیر هستند معمولاً خیلی زیاد به دست کاوشگران نمی‌رسد؛ البته این قطعاتی هم که در دسترس قرار گرفتند خیلی بزرگ نیستند اما در واقع با ابعاد کوچکی که دارند در بررسی‌هایی که ما با مطالعات میکروسکوپی و غیره انجام می‌دهیم می‌توانیم اطلاعات زیادی از نوع پارچه، جنس و نوع دوختش که اتفاقاً بررسی‌های مقدمانی تنوع زیادی را هم در این پارچه‌ها به ما نشان می‌داد، بنابر این از این جهت مهم هستند.

تنوع زیادی از هنر در پرتو پارچه‌ها نمود یافت

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید با بیان اینکه بر اساس بررسی‌های مقدماتی تنوع زیادی از هنر در پرتو پارچه‌ها نمود یافته، می‌گوید: در کمتر منابعی موضع هنر نساجی دوره هخامنشی به شکل علمی بر اساس شواهد فیزیکی مورد بررسی قرار گرفته باشد، زیرا معمولاً در حوزه‌های فلزگری، حجاری، آجرهای لعاب دار بسیار مطالعه شده است چراکه شواهد فیزیکی این هنرها بیشتر بوده است.

وی ادامه می‌دهد: اینها نشان از اهمیت موضوع دارد و نمونه‌هایی که در ۸ دهه گذشته در تخت جمشید خیلی مورد توجه قرار نگرفته است، می‌تواند ظرفیت بزرگی برای مطالعه باشد و اطلاعات خیلی زیادی را برای متخصصین باستان شناسی و تاریخ شناسان فراهم کند.

پارچه‌ها همان پرده‌های سوخته پارسه هستند

وی در پاسخ به اینکه در نمونه‌های بدست آمده آیا پارچه‌های مورد استفاده در پرده دوزی بنای تاریخی تخت جمشید هم دیده می‌شود، اعلام می‌کند: به نظر می‌آید اینها همان پارچه‌هایی هستند که مربوط به پرده‌ها باشند یعنی بخشی از متخصصینی که اینها را خطاب قرار می‌دهند بعنوان پارچه‌های سوخته یاد می‌شوند که البته هنوز جای تحقیق دارد.

وی با این حال، اشاره می‌کند که اطلاعات زمان کاوش پارچه‌ها را به طور دقیق نداریم که در کدام لایه و احتمالاً با چه بقایای دیگری به دست آمده‌اند، اما بعنوان پرده‌های سوخته می‌شناسیم.

فدایی به یک نکته مهم هم اشاره می‌کند و می‌گوید: در تخت جمشید فرضیاتی را درباره آتش‌سوزی داریم اما آنچه در کاوش‌های این بنای تاریخی دست کم برخورد می‌کنیم و در شواهد فیزیکی پس از کاوش به دست ما رسیده آثار این آتش‌سوزی خیلی زیاد نیست بنابراین ما فکر می‌کنیم که شاید این پارچه‌ها بعنوان شواهد متقن آتش و سوختگی بتوانند این فرضیه را نیازمند بررسی بیشتری بکند.

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید درباره اینکه آیا نمونه‌های دیگری از هنرهای صناعی در بنای تخت جمشید به دست آمده است، اظهار می‌کند: از دوره هخامنشی فلزگری مبتنی بر آثار طلایی زیاد داریم که لزوماً از تخت‌جمشید هم به دست نیامده است اما به هر حال بر اساس آن بخشی که از گستره این امپراتوری که به دست آمده می‌توانیم نسبت به تکنیک‌های ساخت دستاوردهای تازه ای داشته باشیم.

اما در خصوص پارچه‌های بدست آمده در بقایای تخت جمشید، فدایی معتقد است یکی از فرضیات این است که بخشی از پارچه‌ها همراه خود الیاف فلزی همراه داشته باشد که باید اجازه داد مطالعات دقیق‌تر میکروسکوپی روی این موارد انجام شود زیرا اینها قطعات خیلی کوچکی هستند که همگی ظاهر سیاه و سوخته دارند و نمی‌شود رنگ واقعی را در این الیاف تشخیص داد اما همکارانی که در این تحقیق کمک می‌کنند و مطالعات پروژه را پیش می‌برند این فرضیه را دارند که امیدواریم بتوانند اطلاعات دقیقی به دست آورند.

به گفته مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید، این مطالعات با همکاری پژوهشکده مرمت در پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام می‌شود و متخصصین میان رشته‌ای در حوزه حفاظت و مطالعه در این پروژه حضور دارند از جمله در بافت پارچه‌ها که فصل اول مطالعات را با هم انجام پیش بردیم؛ باید اجازه بدهیم موضوع زربافت یا غیره بودن این پارچه‌ها را در مطالعات آزمایشگاهی به اثبات برسانیم.

فدایی زمان قرار گرفتن این پارچه‌ها در موزه تخت جمشید و دید همگانی را به پس از ساماندهی و انجام مطالعات دقیق موکول کرده و تاکید می‌کند: از آنجا که این آثار به صورت متراکم و روی هم درون جعبه قرار داشته و به همان شکل تا به امروز خوشبختانه حفظ شدند؛ کاری که همکاران ما می‌کنند اینکه این پارچه‌ها را در این جعبه به همان شکلی که به دستشان رسیده به دلیل شکنندگی قطعات، لایه به لایه مانند یک داستان باستان شناسی هر قطعه را بر می‌دارند تا در زمان و ظرف ویژه قرار گیرد.

شناسنامه برای قطعات پارچه‌ای تخت جمشید

به گفته مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید، هر یک از قطعه پارچه‌های تخت جمشید شناسنامه‌دار می‌شوند و مورد مطالعه قرار می‌گیرند

وی گمانه زد که این روند که در فصل جاری حدود ۱۵ روز به طول انجامید بتواند تا پایان سال جاری یک فصل دیگر برای ساماندهی متمرکز شویم و همزمان مطالعات تا پایان سال انجام می‌شود بنابر این امیدواریم تا پایان سال ۱۳۹۹ بتوانیم بخشی از این آثار را با وضعیت بهتری به نمایش بگذاریم و مهمتر اینکه اطلاعاتی است که از این بقایا به دست می‌آید و باید این بررسی‌ها را به صورت گرافیکی در موزه تخت جمشید به نمایش بگذاریم.