واژه ساکولنت برای تمامی گیاهانی که برگهایشان برای ذخیره آب سازگار شده است به کار برده میشود، این رفتار یک استراتژی برای بقا در مناطقی است که بارش باران فصلی بوده یا غیر قابل پیش بینی است. لیتوپس یکی از انواع ساکولنتها است. اسم لیتوپس از کلمه یونانی (λίθος) لیتوس به معنی «سنگ» و ὄψ (اُپس) یعنی «صورت» تشکیل شده و اشاره به ظاهر سنگ مانند این گیاهان دارد.
خاصترین گونههای خانواده گل ناز لیتپوسها هستند که ظاهراً شبیه به سنگ اند. لیتوپس یکی از گونههای خانواده گل ناز (Mesembryanthemaceae) است. تنوع بسیاری در میان خانواده گل ناز وجود دارد. یکی از ویژگیهای خاص این خانواده باز شدن گل در نور است. لیتوپسها اغلب در نامیبیا در جنوب آفریقا، برخی از قسمتهای مرطوب جنوب و جنوب شرقی به صورت طبیعی رشد میکنند.
لیتوپسها گیاهانی کوچک با رشدی آرام و زندگی طولانی هستند که نمیتوانند با گیاهان متنوع دیگر از نظر منابع غذایی رقابت کنند. به همین علت این گیاهان در زندگی طبیعی بیشتر در حاشیهها و مکانهایی که گیاهان پر رشد نیازمند به مواد غذایی بالا نمیتوانند رشد کنند پیدا میشوند.
در نتیجه آنها بیشتر در دشتهای سنگی یا دامنه کوهها که اکثرا ساکولنتهای کوتاه قد رشد پیدا میکنند وجود دارند. الگو و رنگ لیتوپس باعث شده است که این گیاهان در طبیعت به صورت سنگ به نظر بیایند و از شکار شدن توسط سایز موجودات در امان بمانند. واریتههای مختلف لیتوپس از رنگ و الگوهای متفاوتی برخوردار است که این تفاوت بر جذابیت این گونه گیاهی افزوده است.
شکل لیتوپس در واقع شبیه به مخروطی وارونه است که در بالای خود شکافی دارد. در واقع این گیاه از زوج مفردی از برگ تشکیل شده است که از پایین کاملاً به هم متصل بوده و در قسمت بالایی از هم مجزا شده اند. اگر فردی این گیاه را از وسط باز کند، این گیاه توسط جوانه انتهایی که زیر برگها پنهان شده است دوباره رشد میکند. ظاهر متفاوت لیتوپس باعث شده است که نامهای محلی زیادی پیدا کند. به عنوان مثال به این گیاه سنگ زنده یا سنگ گلده نیز گفته میشود.
در حال حاضر حدود ۳۷ گونه از لیتوپس و ۵۳ واریته شناسایی شده است. در طبیعت واریتههای متفاوتی از این گیاه وجود دارد و واریتهها نیز دارای ارقام متفاوتی هستند. به همین علت مجموعه بینظیری از این گیاه برای کلکسیونرها ارزشمند است. این گروه از گیاهان به همراه برخی از کاکتوسها برای تراریومها بسیار مناسب هستند. افزایش آنها به طور رایج با بذر انجام میشود. همچنین با قلمه نیز میتوان آنها را زیاد کرد.
دما و نور
لیتوپسها به راحتی رشد پیدا میکنند فقط لازم است تا نیازهای اساسی آنها را درک کنید. بیشتر لیتوپسها در دمای 4 - درجه تا 40 درجه میتوانند زندگی کنند. لیتوپسها مکانی بسیار روشن در تمامی زمانها نیاز دارند. اما در تابستانهای گرم باید تهویه مناسبی برای این گیاهان در نظر گرفته شود تا دچار سوختگی نشوند. به طور معمول اکثر ساکولنتها در شبها منافذ تنفسی خود را باز میکنند تا دیاکسید کربن را جذب کنند. این اتفاق معمولاً زیر دمای ۱۸ درجه سانتی گراد رخ میدهد، به همین علت برای تکمیل این فرایند باید تهویه گیاه در هوای گرم تابستان در شبها نیز رعایت شود. در طبیعت برخی از گونهها برای مدت زمان کوتاهی یخ زدگی را تحمل میکنند. اما بهتر است شما این گیاهان را از یخ زدگی محافظت کنید و سعی کنید حداقل دمای محیط ۴ تا ۵ درجه سانتی گراد باشد.
آبیاری
آبیاری تابستانه زمانی که برگهای جدید کاملاً رشد پیدا کرده و برگهای قدیمی از بین رفتهاند شروع میشود . بین دو آبیاری باید خاک گلدان کاملاً خشک شده باشد. در تابستانهای بسیار گرم هفتهای یکبار آبیاری مورد نیاز است. معمولاً خاک گلدان در طول زمستان خشک نگه داشته می شود. اما پرورش دهندگان در اقلیمهای گرم گاهی اوقات کمی آب به گیاه میدهند. گاهی این گیاه را با کودهایی که درصد نیتروژن پایینی دارند در فصل رشد تغذیه کنید. آبیاری بیش از حد و زهکش نامطلوب میتواند باعث مرگ لیتوپس توسط فوزواریوم و دیگر قارچها شود.
آفات
آفات رایج این گیاه شپشک پودری و تریپس غربی است اما رقمهای مقاوم تولید شده میتوانند در این مورد به شما کمک کند. حتما برگهای خشک شده را از گیاه جدا کنید که مکانی برای شپشکهای آرد آلود ایجاد نشود. همچنین بعد از خشک شدن گل، گل را جدا کنید تا غذایی مطلوب برای تریپسها وجود نداشته باشد. گاهی اوقات زخمهای ایجاد شده به برگهای جدید نشانهای از وجود تریپسها است. حشره کشهایی که به صورت معمول برای این حشرات استفاده می شود می تواند کاربردی باشند. آبیاری بیش از حد و زهکش نامطلوب میتواند باعث مرگ ریشهها توسط فوزواریوم و دیگر قارچها شود.
قلمه
قلمه گرفتن از لیتوپس غیر ممکن نیست اما به دلیل زمان زیادی که صرف میشود معمولاً راه مناسبی نیست. گاهی اوقات گیاهان به قدری پیر میشوند که بهتر است از آنها قلمه برگ بگیرید و اجازه دهید دوباره رشد کنند. معمولاً سر گیاه بریده شده و در اوایل تابستان داخل گلدانی که ترکیب پیت ماس دارد قرار بدهید. به صورت معمولی آبیاری را انجام بدهید. این گیاه ریشهدهی سریعی دارد.
تعویض گلدان
بهترین زمان برای جابهجایی قبل از اولین آبیاری است. خاکی با پایه لومی و دارای کمپوست که از زهکشی مناسبی بر خوردار باشد مناسب است. خاکهای پایه پیت ماس معمولاً در گلخانههای تجاری برای جوانه زنی استفاده میشود اما برای استفاده طولانی مدت پیشنهاد نمیشود. خاک اطراف ریشه را کاملاً تمیز کنید و نگران ریشهها که به ظاهر خشک شدهاند نباشید. گیاه دوباره ریشههای جدید و قوی خواهد داشت. بسیاری از افراد طرفدار گلدانهای پلاستیکی هستند اما گلدانهای سفالی پیشنهاد بهتری برای این گیاه است. گلدانهای سفالی بدون لعاب باعث میشود که گیاه شما رشد قابل توجهی داشته باشد .
منابع:
خدابنده لو، ن. (1396). «لیتوپس (کاکتوس سنگی) گیاهی متفاوت با ظاهری جذاب». هفته نامه خوشه. شماره 153. صص: 66-63.
سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی. (1397). «تولید و پرورش گیاهان زینتی». شرکت چاپ و نشرکتابهای درسی ایران. صص: 163-1.
انتهای پیام