رویکرد متناقض آمریکای ترامپ در نظام عدم اشاعه

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و مقامات وی به اسم جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای پروپاگاندای وسیعی علیه تهران به راه انداخته است. آن هم در حالی که طی دو سه سال اخیر کارزار گسترده ای برای تخریب یکی از مهمترین توافقات مربوط به نظام عدم اشاعه یا همان توافق هسته‌ای و برجام به راه انداخته است. توافقی که حاصل ماه‌ها مذاکره سخت بین نمایندگان ۶ قدرت جهانی با نمایندگان ایران بوده است.

واقع امر این است که ترامپ و هم پیمانان وی در ماه‌های اخیر تلاش گسترده ای برای جلوگیری از تحقق منافع سیاسی ایران از برجام یا همان لغو محدودیت‌های تسلیحاتی ایران داشته و در این زمینه در دو جبهه در شورای حکام ‌آژانس بین المللی انرژی اتمی و سامان ملل متحد از تمام ابزارهای در اختیار خود استفاده می کند. در کنار این اقدامات آمریکایی‌ها به همراه رژیم صهیونیستی تبلیغات رسانه‌ای گسترده‌ای برای ایران هراسی به راه انداخته‌اند.

رابرت اوبرایان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، روز دوشنبه ۲۳ تیر در گفت‌وگو با خبرنگار وبسایت «تاون هال» در پاسخ به پرسشی درباره انفجارهای اخیر در ایران گفت که پرزیدنت ترامپ به روشنی اعلام کرده است که او هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.

این مقام ‌دولت آمریکا ادعا کرد: «ما این را بر اساس اسنادی می‌دانیم که اسرائیلی‌ها در آن عملیات اطلاعاتی که با شهامت انجام دادند، به دست آوردند. علاوه بر این می‌دانیم که آنها بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از ورود به دو سایت هسته‌ای منع کرده‌اند. آنها به تعهداتشان نسبت به ان‌پی‌تی و برجام پایبند نیستند. بنابراین آنها دارند به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت می‌کنند. تنها حرفی که من می‌زنم این است که پرزیدنت ترامپ این را کاملا روشن کرده است که تا زمانی که او رئیس‌جمهوری ایالات متحده باشد، ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نخواهد کرد.»

تک تک گزاره‌های مورد ادعای اوبرایان غلط است؛ نخست اینکه اسناد جاسوسی نباید محل اعتنای آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان یک نهاد فنی و تخصصی باشد چرا که در این صورت هر کشوری می‌تواند ادعاهای غیرمستندی ارائه کرده و از وزن فنی و تخصصی آژانس بکاهد. آن هم در حالی که این مسائل سال‌ها قبل حل و فصل شده و پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران موسوم به پی ام دی بسته شده است.

تلاش برای بازگشایی این پرونده و هر گونه همراهی با این پروژه بازگشت به نقطه ای است که گره کوری در نظام عدم اشاعه ایجاد خواهد کرد. هرچند رویکردهای تبعیض آمیزی در اجرای معاهدات هسته ای وجود دارد با این حال همین مقررات نیم بند هم ممکن است با اتخاذ رویه سیاسی از سوی آژانس تخریب شود.

نکته قابل تامل اینکه نماینده کشوری دم از عدم ایفای تعهدات ایران به ان پی تی و برجام سخن می گوید که همین چند روز پیش کشورش در معرض آماج شماتت جامعه بین الملل به واسطه کارشکنی در اجرای توافق برجام و عدم پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت.

علاوه بر این وزارت خارجه آمریکا در گزارشی که به تازگی منتشر شده اعتراف کرده که ایران در حال انجام اقدامات مرتبط با طراحی و ساخت سلاح هسته‌ای نیست.

مجید تخت روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد در ارتباط با گام‌های مشخص مربوط به خروج تدریجی ایران از معاهده هسته ای گفت که ایران علی رغم روندهای مرتبط با برجام قصد ندارد تسلیحات هسته‌ای برای خود بسازد. او یادآوری کرد که بر اساس فتوای حضرت آیت الله خامنه ای ساخت تسلیحات هسته ای ممنوع است.

در هر حال آمریکای ترامپ رویکرد و اساسا درک مشخصی درباره مسائل مهم بین المللی از جمله نظام عدم اشاعه ندارد و رویکرد غیر مسئولانه ای در قبال صلح و امنیت بین المللی اتخاذ کرده است وگر نه باید به مشاوره عقلای در کشور خود و در میان هم حزبی‌های خود گوش می داد و یا هشدار و انذارهای متحدان اروپایی خود را به گوش می‌گرفت.

بدترین اثر و پیامد خط مشی ترامپ تزریق بی اعتمادی به جامعه بین الملل و نهادها و کشورهایی است که مسئولیت‌هایی در این زمینه دارند. اجرایی و عملیاتی شدن رویه ای که ترامپ در پیش گرفته هزینه‌های سنگینی هم به‌ آمریکا و هم نظام بین الملل وارد می‌کند. تجربه برجام نشان داد که آمریکا اساسا به تعهدات خود پایبند نیست و همین باعث می شود کشورها اعتماد کمتری در تعاملات بین المللی داشته باشند.