گشتی در موزه دارالمدینه

در طول این چندین سال بر این بودم که در باره این مکان، ضمن تلاش قابل تقدیری که برای بوجود آوردن این موزه و تاریخ، به خرج داده‌اند، مطالبی را به نظر علاقمندان و محققین تاریخ مدینه واسلام به قلم آورده و در کنار آن به چشم فرو بستن دست اندرکاران و بوجود آورندگان این موزه که به گونه ای از تاریخ مخدوش خود ، به همراه جهل خود ، بسیاری از حقایق تاریخی ومکانهای مقدس اسلام را چشم پوشی کرده وعلاوه بر آن ، با دستبرد تاریخی ، ماکت های غیر صحیحی را به عنوان مدینه در صدر اسلام ، به نمایش گزارده اند! سخن گویم.

تا اینکه امروز در فضای مجازی عکسی به عنوان عکس واقعی از درون ضریح ویا مقصوره پیامبر ص در فضای مجازی منتشر گردید!!! که مرا بر آن داشت ضمن به اطلاع رسانیدن حقیقت این عکس ! که از ماکتی در موزه ( دار النبی ) گرفته شده و در آن چگونگی مکان دفن پیکر مبارک حضرت ودیگر مدفونان در کنار ایشان را، مشخص گردانیده ، به آرزوی چند سال اندوخته کردن این اطلاعات ، پایان داده ودست به نگارش در باره آن ببرم.

دارالمدینه نخستین موزه تخصصی نمایش تاریخ فرهنگی مدینه النبی ص بشمار می آید.

موزه میراث معماری و فرهنگی “دارالمدینه” در سال ٢٠١١ میلادی در مدینه منوره افتتاح گردید.
این موزه، اولین موزه تخصصی تاریخ و میراث فرهنگی مدینه منوره است.

این موزه که براساس آخرین استانداردهای بین المللی موزه های نشانه ها و میراث مدینه النبی ص و تمدن اسلامی آن طراحی شده است، بخشی از تاریخ شهر پیامبر اسلام ص و جزییات دقیق و جامعی از نشانه های سیره نبوی و اسلامی و فرهنگ و تمدن شهری مدینه منوره را به نمایش می گذارد.
این موزه در بخش شرقی مدینه منوره در شهر اقتصادی “المعرفه” مقابل ایستگاه راه آهن حرمین قرار دارد. موزه یاد شده ، دستاوردهای نسل های متوالی فرزندان مدینه را به نمایش می گذارد؛ شخصیتهایی که برای این شهر شخصیت تاریخی، فرهنگی و عمرانی بی نظیری را ایجاد کرده اند. در اعماق این موزه، فلسفه ای نهفته است که ناشی از دیدگاه اسلامی به زندگی و زیبایی از طریق مدل ها، عکس ها، کتاب ها و کالاهای نمایشی نادر است تا بازدیدکنندگان همزمان با گذشته اصیل مدینه منوره آشنا شوند.

این شناخت با ویژگی های سیره نبوی و مسیر هجرت پیامبر ص و چگونگی تاسیس مدینه به دست ایشان و مفاخر مرتبط با سیره شریف نبوی آغاز می شود و با مروری بر مرحله تاسیس مسجد شریف نبوی و مراحل توسعه شهری آن در طول تاریخ اسلام به جزئیات حجره پیامبر ص و خانه های صحابه ، حوادث و جزییات دو غزوه بزرگ أُحُد و خندق می پردازد و با مشخصه ها، حصارها و فرهنگ تمدنی و شهری مدینه منوره تا به امروز پایان می یابد.
موزه میراث معماری و فرهنگی “دارالمدینه” به سه سالن اصلی تقسیم می شود که عبارت است از: سالن سیره نبوی، سالن میراث معماری و فرهنگی و سالن موزه باز “باغ موزه”.

سالن سیره نبوی، اولین سالن موزه میراث معماری و فرهنگی دارالمدینه است که به سایر سالن ها منتهی می گردد و مساحت آن بالغ بر ۵۰۰ مترمربع است. این سالن شامل مجموعه ای از ماکت ها و عکس های نادر از مدینه منوره و بیانگر ویژگی های سیره شریف نبوی با روشی جالب و دقیق است.
ترتیب نمایش در این سالن بر اساس چند مرحله است که عبارتند از: مرحله تاریخ و توسعه مکه مکرمه؛ شامل مجموعه ای از ماکت ها است که تاریخ مکه از زمان اقامت حضرت ابراهیم علیه السلام تا بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و هجرت ایشان به مدینه، و سپس مسیر هجرت پیامبر ص را بازگو می کند.

در این مجموعه ، ماکتی بزرگ ، مسیر هجرت پیامبر ص از مکه به مدینه را شرح می دهد و آن را با روش قافله های قدیمی مقایسه می کند و به بیان تمام ویژگی ها، مکان ها، توقفگاه های مرتبط با مسیر هجرت مانند خیمه (ام معبد خزاعی) ورخداد (سراقه بن مالک ) و جز اینها می پردازد. علاوه بر این ، مناطق آتشفشانی که در شرق مدینه بوجود آمد و پیامبر ص از آنها خبر داده بودند و توقفگاه های رسیدن پیامبر ص به مدینه را به نمایش می گذارد.
این موزه ماکت خانه صحابه را نیز شامل می شود که محل خانه صحابه در پیرامون مسجدالنبی، کیفیت آنها در گذشته و محل کنونی آن ها پس از توسعه ملک فهد را شرح می دهد.
گفتنی است که خانه ها بر أساس روایات أهل تسنن ، تعیین گردیده که در مورد خانه پیامبر ص وخانه عایشه ، وخانه حضرت زهرا ع وجز اینها ، مواردی است که با حقیقت فاصله دارد.
همچنین ماکتی در آن وجود دارد که بیانگر محل مساجد معروف است و با عکس هوایی کاملی از مدینه کنونی، محل مساجد معروفی که پیامبر ص در آن نماز خوانده اند را بر اساس نمایش جغرافیایی، اعم از مساجد موجود یا منهدم شده را شرح می دهد.

سالن توسعه معماری و فرهنگی که دومین سالن موزه میراث فرهنگی و معماری “دارالمدینه” است، ۵۰۰ متر مربع مساحت دارد، و نشان دهنده دوره تاریخی قبل و توسعه شهری و سنتی مدینه منوره است.
این سالن ماکت عمومی مدینه منوره را به نمایش گزارده است.
این ماکت به خاطر دارا بودن مستنداتی از مشخصه های میراث معماری، فرهنگی و اجتماعی این دوره تنها مرجع مستند و مهم منطقه مدینه منوره تا سال ۱۳۴۵ هجری قمری بشمار می آید ، زیرا مدینه با اینکه شهری کوچک در میانه بیابان بوده است ، اما در میان کشورهای شرقی از نظر سبک شهری ، در دوره خود بی نظیر بود و همه ضروریات زندگی در آن وجود داشته است؛ از جمله کتابخانه هایی که شامل نسخه های خطی نفیس و گرانبها و کتاب های ارزشمند بودند، مدارسی که علم و دانش را گسترش می دادند، مساجد بزرگی که با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلًم در ارتباط بودند، کاخ ها، قلعه ها، خانه ها،
قصرها، چشمه ها و حمام های عمومی و بسیاری از نشانه های شهری و فرهنگی که تاریخ مهد تمدن اسلامی را بازگو می کنند.
این موزه شامل بیش از ۴۰۰۰ ماکت است و تهیه و ساخت آن بیش از ۸ سال طول کشیده است و بیش از ۴۰۰ نفر از مردم کهن شهر که در آن دوره زندگی می کردند، در اصلاح و ثبت آن همکاری کردند.

این موزه به خاطر نمایش ، مجموعه ای از کلکسیون های کمیاب و زیبا که با فرهنگ و تاریخ مدینه منوره مرتبط است، متمایز شده که مهم ترین آن ها عبارت است از سکه های کمیاب که در طول دوره های مختلف از عصر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) در طول تاریخ اسلام تا به امروز استفاده می شد. همچنین مجموعه ای از قطعه های سفالی که قدمت آن ها به دوره هشتم اموی می رسد و برخی از نسخه های خطی اسلامی و جواهرات و کلکسیون های کمیاب که قدمت آن به دوره قبل از اسلام باز می گردد.
این موزه همچنین مجموعه دیگری از جواهرات، لباس ها و قطعه هایی که میراث قدیم مدینه منوره با آن متمایز می گردد، را به نمایش می گذارد.
شایان ذکر است که این موزه ، برنده جوایز متعددی شده است.

از سوی دیگر این موزه، دایره المعارف نشانه های مدینه منوره بین معماری و تاریخ را در ۹ جلد و برخی از مطالعات، کتاب ها و پژوهش هایی که در خدمت شهر و میراث شهری بود را منتشر کرده است. همچنین علاوه بر پیاده سازی ماکت ها و نمونه های مستند، نشانه های معماری، فرهنگی و تاریخی مدینه منوره، اقدام به جمع آوری و حفظ بعضی از مجموعه ها و نمونه های کمیاب و مختلف واحدهای میراث فرهنگی و تمدنی این شهر کرده است.
هنگامی که در سال دوم افتتاح این موزه ، در سفر عمره رمضانیه سال ١٣٨٨ شمسی از آن بازدید به عمل آوردم ، با توجه به اطلاعاتی که از جغرافیای مسجد النبی ص ونیز شهر پیامبر ص در دوران ورودشان وساخت مسجد وحجره های پیرامون آن ، خانه حضرت زهراء ع ، درب خانه حضرت علی ع که به درون مسجد باز می گردید! کوچه بنی هاشم ، خانه امام صادق ع ، قبر حضرت عبد الله ع پدر پیامبر ص ، خانه أبو أیًوب أنصاری که شش ماه محلً سکونت پیامبر ص بود ودهها مکان تاریخی دیگر را داشته لیکن با افسوسی فراوان ، در این موزه أثری ویاد ونامی از آنها وجود نداشت! برخورد نمودم.

جالب اینکه مکان حجره پیامبر ص که اکنون محلً دفن پیکر مبارک ایشان است را به حجره عایشه معرفی کرده که خلاف تاریخی بشمار آمده وما معتقدیم که حضرت در حجره خویش دفن شدند در حالی که حجره عایشه، جدای از آن بوده است!
نیم روزی را به بازدید از این موزه پرداخته ومتأثر از دستبرد در تاریخ مدینه ومسجد النبی ص وپیرامون آن در دوران حضرت وپس از آن بودم وچاره ای جز سکوت ودم فرو بردن نداشتم!
متاسفانه آنقدر که به ظواهر پس از بیش از یک سده تاکنون مدینه پرداخته بودند! به تاریخ وجغرافیای حقیقی دوران پیامبر ص و یک سده پس از آن نپرداخته بودند!

در پایان با دلی آکنده از أندوه وغربت خاندان آل الله ، از این موزه گام به برون نهادم ودر این أندیشه بودم که این خاندان تا ظهور حضرت مهدی عج باید همچنان در غربت و مظلومیت قرار داشته باشند و حتی در موزه مدینه نیز نامی از دلاوری ها واز خود گذشتگیهای امام علی ع نباید وجود داشته باشد !!!
* منتشر شده در کانال تلگرام نویسنده . ۲۱ تیر ۱۳۹۹