غلامرضا سحاب و غنای دانش اطلس‌شناسی در ایران

استان مرکزی را می‌توان به عنوان زادگاه مفاخرتاریخ ایران نام برد، وجود بزرگان تاثیرگذار این خطه در تاریخ که امروز زندگینامه آنان در موزه مفاخر اراک به چشم می‌خورد، گواه این حقیقت است یک چهارم مفاخر کشور از استان مرکزی هستند که شامل یک هزار و ۱۲۵ دانشمند فرهیخته است.

این خطه عالم پرور در طول تاریخ، مهد پرورش مفاخر و بزرگانی بوده است که شهرت و آوازه برخی از آنان همچون امام خمینی(ره) بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، آیت الله‌العظمی اراکی، پروفسور محمود حسابی، میرزا تقی خان امیرکبیر، ملا احمد نراقی، ادیب الممالک فراهانی، عباس اقبال آشتیانی، فخرالدین عراقی، قائم مقام فراهانی، آیت اله نورالدین حسینی، آیت اله محسن عراقی، میرزا حسن آشتیانی در سطح ملی و بین المللی پیچیده است

یکی از این داشنمندان ارزشمند این خطه،استاد غلامرضا سحاب است که سال ۱۳۲۷ در تهران متولد شد.

این دانشمند فرهیخته کاتوگراف و جغرافیدان ایرانی بود وی فرزند عباس سحاب و نوه ابوالقاسم سحاب بود از او به عنوان پیشکسوت صنعت چاپ و نشر نیز یاد می‌شود.

سحاب دوران ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه بوعلی و مدرسه روزبه سپری و مدرک دیپلم خود را در رشته ادبی اخذ کرد و در سال ۱۳۵۷ در رشته تاریخ، از دانشگاه شهید بهشتی فارغ‌التحصیل شد

مسئول دانشنامه مفاخر ایران گفت: مرحوم غلامرضا سحاب از مفاخر ارزشمند استان مرکزی است و از نسل سوم این خاندان و از پیشکسوتان صنعت چاپ و نشر کشور به شمار می رود.

دکتر حسین سبحانی افزود: برای راه اندازی بنیاد سحاب و شکل گیری آن خاندان سهاب زحمات زیادی را متحمل شدند.

وی اظهار داشت: شکل گیری بنیاد سهاب به همت و تلاش غلامرضا سحاب توسط سه نسل از این خاندان راه اندازی شده و اکنون فرزند غلامرضا سحاب، نیما در این مجموعه فعالیت دارد.

مسئول دبیرخانه دانش مفاخر استان مرکزی گفت: همچنین دبیرخانه مفاخر استان مرکزی درحال ساخت مستند غلامرضا سحاب است تا با معرفی زندگینامه این دانشمند فرزانه راهگشای کسانی باشد که به این حرفه علاقه دارند.

دکتر سبحانی افزود: غلامرضا سحاب جامع ترین وقایع زندگی خود را به صورت روزشمار در قالب کتابی به رشته تحریر درآورده که برای علاقمندان ارزشمند و راهگشا است.

آثار ارزشمند غلامرضا سحاب

اصول علم جغرافیا: جغرافیای محمد صفی‌خان نسخه برابر اصل (شناخت از سه کتاب درسی جغرافیایی)، اطلس شصت سال کارتوگرافی (نقشه‌نگاری) آثار قلمی استاد عباس سحاب ۱۳۷۳–۱۳۱۳ شمسی، اسناد تصویری کلات نادری و سرخس، پسر طبیعت (قصه حی بن یقظان)، اولین نقشه برجسته نمای جمهوری اسلامی ایران، نقشه گردشگری ایران، نقشه جهان‌نما با متن فارسی، مسجد کبود (فیروزه اسلام)، دومین اطلس جغرافیایی دوره قاجار شامل نقشه‌های ایران، تهران و قاره‌های جهان در یکصد و بیست سال قبل از جمله آثار غلامرضا سحاب محسوب می‌شود.

وی، یکی از مجموعه‌داران نقشه‌های تاریخی در ایران بود و نقشه‌هایی را از عربستان جمع‌آوری کرده بود که در آن از خلیج فارس به الخلیج فارس یاد شده بود. سحاب هر ساله در روز ملی خلیج فارس، آن نقشه‌ها را به نمایش عموم می‌گذاشت و همچنین نقشه‌هایی از خلیج فارس که متعلق به هزار سال پیش بود را جمع‌آوری کرده بود.

محمدرضا سحاب، مدیر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب درباره برادرش غلامرضا سحاب که به تازگی درگذشت، گفته است: زنده‌یاد غلامرضا در موسسه سحاب در کار نقشه‌کشی و کارتوگرافی از قدیم با ما همکار بود و تا سال ۸۳ در این موسسه به فعالیت مشغول بود اما پس از آن چاپخانه‌ای با نام هنرآفرین تاسیس و با فرزندانشان در آن چاپخانه مشغول به کار شدند.

وی افزود: بنیاد فرهنگی سحاب را پدرم (عباس سحاب) در سال ۱۳۷۶ در تفرش تاسیس کرد که البته مدتی نیز راکد بود و در سال ۹۵ غلامرضا آنجا را فعال کرد و چند سالی بود که مشغول فعالیت در این منزل آبا و اجدای بود، این خانه نیاکانی در تفرش و در باغی بزرگ به مساحت سه هزار و ۵۰۰ متر است که غلامرضا و پسرانش در این مکان مشغول کار چاپ بود.

سحاب به آثاری که غلامرضا چاپ کرده نیز اشاره کرده و گفته است: «مفتاح‌الاعلام» اثری ارزشمند است که از زنده‌یاد ابوالقاسم سحاب به یادگار مانده است، این کتاب پنج جلد بوده که یک جلد درباره خاورشناسان است و چهار جلد دیگر یکی درباره زنان و سه جلد دیگر درباره رجال است.

وی می‌گوید: آن مرحوم ۳۰ سال روی این کتاب کرده است، آن زمان کامپیوتر نبود که بتواند اعلام را فهرست کند بلکه ۳۰ صفحه درباره «الف»، ۲۰ صفحه درباره «ب» و... را گردآوری و سعی می‌کند آن را به شکل الفبایی تنظیم کند و در واقع زنده‌یاد غلامرضا این را از روی نسخه خطی در سه جلد تنظیم کرده و پیش از اینکه به رحمت خدا برود منتشر شده اما هنوز به بازار کتاب نیامده است.

وی به کتاب دیگری که به کوشش غلامرضا سحاب منتشر شده اشاره کرد و گفت: «تاریخ خجسته» عنوان کتاب دیگری است که زندگی، زمانه و آثار استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی از ۱۲۷۵ تا ۱۳۱۵ خورشیدی می‌پردازد و این کتاب از سوی چاپ انتشارات دنیای جغرافیای سحاب و از سوی بنیاد فرهنگی سحاب به چاپ رسیده و در واقع یادداشت‌های روزانه ابوالقاسم سحاب است و اطلاعاتی ارزشمند و نایاب از تاریخ زندگی وی (از دوران کودکی تا سال ۱۳۱۵)، ارائه می‌دهد.

مدیر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب ادامه داد: غلامرضا چاپ عکسی چند اثر جغرافیایی و سفرنامه از دوره قاجار را منتشر کرده است این‌ آثار کار جدیدی نیست بلکه کتاب‌ها را اسکن کرده و چاپ عکسی آن را منتشر کرده است وی در عین حال که این آثار قدیمی را به چاپ می‌رساند به کار پژوهش و تحقیق نیز دلبستگی داشت.

به گفته محمد رضا سحاب، استاد عاشق کارش بود و احاطه عجیبی به نقشه و کارتوگرافی داشت از دور که نقشه‌ای را می‌دید، می‌شناخت تمام ویژگی‌ها و تاریخچه آن را به دقت بازگو می‌کرد.

علاقه غلامرضا سحاب به زادگاهش تفرش

برادر مرحوم سحاب گفته است: علاوه بر نقشه و جغرافیا و چاپ کتاب، سحاب به یک موضوع دیگر هم عشق می ورزید:‌ زادگاهش تفرش. مظهر زیبایی در نگاه او، شکوفه های بادام بود و در بهار دل انگیز زادگاهش او خود حلقه وصلی بود برای اهل علم و فرهنگ اهل تفرش و خاندان های سرشناس این دیار فرهیخته.

تالیف سالنامه تفرش، فراهان و آشتیان

بنا بر اطلاعات موجود، استاد غلامرضا سحاب سالها با مشقت فراوان، سالنامه تفرش، فراهان و آشتیان را تالیف و منتشر می‌کرد از سال ۹۳ به این فکر افتاد که برای هر منطقه، سالنامه جداگانه ای تهیه کند.

غلامرضا سحاب پیشکسوت صنعت چاپ و نشر پیش از ظهر سه‌شنبه ۱۷ تیر درگذشت از وی آثار مهمی در حوزه جغرافیا و مطالعات جغرافیایی در کارنامه دارد.

وی فرزند عباس سحاب بنیان‌گذار مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب و کارتوگراف (نقشه‌نگار) معروف بود.