نشاط در دانشگاه‌ها چه تأثیری بر تولید علم دارد؟

براساس نظریه دیدگاه آرگایل (روانشناس) شادی و نشاط یک پدیده و ویژگی در انسان است که سه مؤلفه اصلی عاطفه مثبت، رضایت از زندگی و نبود احساسات منفی دارد. حاصل شدن حالت شادی و نشاط وابسته به وجود عواطف مثبت مانند لذت، آرامش، اعتماد به خود، علاقه، شگفت‌زدگی، سرور، سرحال بودن و تهییج شدن، رضایت از زندگی و نیز نبود احساسات یا عواطف منفی مانند عصبانیت، اضطراب و افسردگی است. محققان در پژوهشی با عنوان «عوامل مدیریتی و سازمانی مؤثر بر شادی و نشاط در دانشگاه‌ها و تاثیر آن‌ها بر تولید علم» آورده‌اند: «شادی حالت مثبتی است که در انسان به وجود می‌آید و در مقابل غم و اندوه قرار دارد و معمولاً به رفتاری منجر می‌شود که به آن حالت شادی‌کنان گفته می‌شود».

در این پژوهش که توسط حسین طاهریان مدرس دانشگاه، داوود فیض دانشیار دانشکده اقتصاد و زهرا حیدرخانی کارشناس اقتصاد نظری دانشکده اقتصاد و علوم اداری انجام شده، آمده است: «معنای اصلی و نخستین علم دانستن در برابر ندانستن است که با پیدایش انسان‌ها آغاز شده است. واژه علم در عربی به معنای دانستن، دانش و حتی آموختن و آموزیدن است. اما در زبان انگلیسی علم از ریشه لاتین scire به معنای داشتن است.

علم در واقع، کشف کردن و نه اختراع کردن واقعیت‌هایی است که وجود و جریان آن‌ها به طورکلی مستقل از وجود انسانی و عوامل ادراک انسانی (حس، خیال و عقل) است و دارای سه ویژگی به هم پیوسته شامل کسب، انتقال و کاربرد است. معمولاً مأموریت دانشگاه‌های پیشرو نیز براساس سه ویژگی علم؛ یعنی پژوهش (کسب)، انتقال (آموزش) و کاربرد (خدمات اجتماعی) تعریف می‌شود. در تعریف تولید علم نیز می‌توان بیان داشت که تولید علم آخرین و عالی‌ترین مرحله علم؛ یعنی تئوری‌سازی است. تئوری‌ای که به خلق دانش بینجامد.

دانشگاه‌ها به عنوان مهمترین مراکز تولید علم و معرفت می‌توانند در فرآیند رشد و توسعه همه جانبه، تعالی و پیشرفت کشور نقش مؤثری داشته باشند. توان و ظرفیت تولید علمی و فنی هر کشور با ارزش‌ترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی آن کشور محسوب می‌شود. به عبارتی، توانمندی و توسعه واقعی کشورها به میزان زیادی با افزایش تولیدات علمی آن‌ها ارتباط دارد. بنابراین مهمترین شاخص‌های تولید علم، تعداد مقالات چاپ شده در مجلات بین‌المللی ISIکه این مقالات به دلیل اینکه از محاسبات دقیق و روشن و به دور از هر گونه دستکاری تدوین می‌شوند، از مهمترین شاخص‌های تولید علم در دنیا محسوب می‌شوند.

همچنین، اختراع که می‌تواند در صورتی که ثبت جهانی شده باشد و مراحل بررسی فنی و علمی را پشت سر گذاشته باشد، به عنوان شاخص تولید علم به حساب آید. البته، اختراعی را که نتوان از آن مقاله استخراج کرد، نمی‌توان ملاک تولید علم قرار داد».

محققان می‌گویند: «با توجه به تأثیر شادی و نشاط در محیط کاری دانشگاه بر سطح رضایت و عملکرد دانشگاهیان و سطح خدمت‌رسانی آن‌ها به جامعه و همچنین، تأثیر این عوامل بر تولید علم در دانشگاه‌ها، توجه به مؤلفه‌های تشکیل دهنده شادی، نشاط، سلامت سازمان و تقویت آن‌ها در محیط کاری دانشگاهیان اهمیت بسیاری دارد، زیرا با سلامت دانشگاهیان، سلامت دانشگاه‌های کشور تضمین می‌شود و می‌توان از بهره‌وری، توانمندی و کارایی لازم در تولید و نشر علم برخوردار شد.

نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که عوامل مدیریتی و سازمانی شناسایی شده در این تحقیق بر ارتقاء شادی و نشاط اعضاء هیأت علمی و دانشجویان دانشگاه‌ها مؤثر هستند. همچنین، وجود شادی و نشاط در دانشگاه بر ارتقاء تولید علم به دست اعضاء هیأت علمی و دانشجویان در دانشگاه‌ها اثرگذار است.

همچنین، نتایج حاکی از آن است که از نظر اعضاء هیأت علمی و دانشجویان میزان شادی و نشاط در دانشگاه موجب نوآوری بیشتر و انجام دادن تحقیقات گروهی و در مجموع، افزایش تولید علم می‌شود. با توجه به یافته‌های به دست آمده از به کارگیری روش تاپسیس(Topsis) (از روش‌های تصمیم گیری چند شاخصه (MADM) است که به رتبه‌بندی گزینه‌ها می‌پردازد)، از دیدگاه اعضاء هیأت علمی متغیرهای اعتماد، تعامل با همکاران و مثبت‌اندیشی اهمیت زیادی در ارتقاء سطح شادی و نشاط در دانشگاه دارد».

براساس این پژوهش: «متغیرهای حقوق، مزایا و پاداش، سبک رهبری و ساختار سازمانی دارای کمترین اهمیت در ارتقاء سطح شادی و نشاط از دیدگاه اعضاء هیأت علمی بوده‌اند. اما از دیدگاه دانشجویان امنیت شغلی، فعالیت‌های فوق برنامه و شرایط محیط کاری دارای بیشترین اهمیت در ارتقاء سطح شادی و نشاط آنها بوده است. شاید تفاوت دیدگاه اعضاء هیأت علمی و دانشجویان با نوع نیازهای این دو گروه، فضای فکری، تعاملی و نیز ویژگی‌های جمعیت‌شناختی آنان مانند سن مرتبط باشد.

به هر حال آنچه اهمیت دارد، این است که هر دو گروه معتقد بودند که عوامل مختلف مدیریتی و سازمانی بر افزایش میزان شادی و نشاط در دانشگاه‌ها مؤثر و میزان شادی و نشاط نیز بر میزان تولید علم در فضای دانشگاه اثرگذار است».

انتهای پیام