بازگشایی مرزها و امید به گشایش در صادرات غیرنفتی

بستن مرزها، نخستین اقدام واکنشی کشورها در مواجهه با ویروس کرونا بود و اغلب دولت ها از ترس ابتلای شهروندان خود به بیماری جدید کووید ۱۹ تردد اتباع خارجی را ممنوع کردند و حتی مراودات مرزی را بستند یا محدود کردند تا به این سبب از ورود این ویروس به خاک خود جلوگیری کنند.

با این حال ویروس کرونا سریعتر از آنچه تصور می شد، تبدیل به یک مشکل جهانی شد و سازمان جهانی بهداشت اسفند ماه ۹۸ بود که از آن به عنوان یک همه گیری جهانی یاد کرد به طوری که هنوز با گذشت بیش از پنج ماه از اعلام رسمی شیوع بیماری در چین، همچنان در سراسر جهان قربانی می گیرد و هنوز هم واکسن مقابله با آن وارد بازار نشده است.

بر اساس آخرین آمارها، شمار مبتلایان به این ویروس در سراسر جهان از ۹ میلیون نفر فراتر رفته و مرگ‌ومیر ناشی از آن به مرز ۴۷۰ هزار تن رسیده است؛ این رقم در ایران شامل ۲۰۴ هزار و ۹۵۲ نفر مبتلا و ۹۶۲۳ نفر فوتی تا ظهر روز یکم تیرماه است.

در شرایط کنونی که سازمان جهانی بهداشت و دولت ها بر زندگی در سایه کرونا تاکید دارند، کشورهای مختلف آرام آرام در حال بازگرداندن وضعیت تجاری خود به شرایط پیش از کرونا و البته در سایه رعایت شیوه نامه های بهداشتی هستند تا بیش از این اقتصاد آنها به دلیل شیوع این بیماری آسیب نبیند.

در این رابطه علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته، همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها باید برای زندگی مسالمت‌آمیز با کرونا، به خصوص برای افراد پرخطر مثل سالمندان برنامه‌ریزی کنند.

با این اوصاف از استان های مرزی خبر می رسد که با توافق‌های دو جانبه، مبادلات تجاری در حال جان گرفتن است و مرزها به سوی بازگشایی پیش می روند.

مرزهای ترکیه
اوایل اسفند سال گذشته بود که مسوولان مرزی کشور ایران و ترکیه، مرزهای خود را در راستای جلوگیری از شیوع بیماری کرونا بستند که این امر شامل همه مرزهای سه گانه ایران با این کشور شامل بازرگان ماکو، سرو ارومیه و رازی خوی شده بود.

در این بین، مرز بازرگان از اهمیت بسیار بالایی برای کشور و آذربایجان غربی برخوردار است و بسته شدن آن، مانع تجارت صدها میلیون دلاری بین ۲ طرف ایران و ترکیه شد که در راستای حل این مشکل، تلاش ها برای بازگشایی هرچه سریع تر این مرز مهم با سرعت بیشتری انجام شد.

ایران چهار مرز شامل بازرگان، سرو، رازی خوی و پلدشت با ترکیه دارد؛ مرز سرو نیز پس از شیوع بیماری کرونا به طور کامل بسته شده ولی تردد محدود ریلی از مرز رازی در این مدت بین ۲ کشور ایران و ترکیه صورت گرفته است.

آخرین وضعیت مرزهای ایران و ترکیه

نام مرز	وضعیت	توضیح
بازرگان	باز	- پیش از شیوع بیماری کرونا، روزانه افزون بر یک‌هزار کامیون از این مرز تردد داشت -سالانه از طریق مرز بازرگان بیش از ۲۶ میلیارد دلار ترانزیت خارجی از این مرز انجام می شود - از ۱۵ خرداد این مرز پس از حدود ۱۰۰ روز تعطیلی بازگشایی شد
رازی	باز	- مرز باوجود شیوع ویروس کرونا فعال بود -این مرز از آغاز شیوع بیماری کرونا با فعالیت ۲۴ ساعته مهمترین نقش را در تجارت بین ایران و ترکیه ایفا کرد
سِرو	باز
پلدشت	باز	در زمان شیوع کرونا طرف ترکیه پذیرش نداشت و غیرفعال بود

مرزهای عراق

با شیوع ویروس کرونا هرچند مراودات تجاری در مرزهای عربی ایران و عراق متوقف شد اما صادرات کشورمان به منطقه کردستان عراق ادامه یافت؛ ایران طولانی ترین مرز مشترک را با عراق دارد و علاوه بر ۹ گذرگاه رسمی مرزی با این کشور، گذرگاه های صادراتی نیز برای ایران مهیا است.

در دو ماه گذشته رایزنی های متعددی بین مسئولان مرزی دو کشور برای بازگشایی تجاری مرزها بخصوص پایانه های مرزی خسروی، چذابه و شلمچه انجام شده و با وجود موافقت ضمنی مقامات محلی عراق برای بازگشایی مرزها و از آنجا که تصمیم گیری در این خصوص در بغداد و به دستور نخست وزیر این کشور انجام می شود، هنوز عملیاتی نشده است.

آخرین وضعیت مرزهای ایران و عراق

نام مرز	آخرین وضعیت	توضیح
خسروی	فعالیت تجاری بسته تردد محدود مسافری باز	- به دلیل محدودیت های کرونایی، تبادل کالا در این مرز متوقف شده است - از دوم تیر برای تردد انفرادی اشخاص دو تابعیتی (ایرانی - عراقی)
چذابه	بسته	-از نیمه دوم اسفند ۱۳۹۸ در پی شیوع ویروس کرونا از سوی مسوولان عراقی بسته شد -طرف عراقی برای بازگشایی به مدت ۲ روز در هفته (یکشنبه - چهارشنبه) موافقت اولی کرده اما هنوز اجرایی نشده‌است
شلمچه	بسته	- از ۱۷ اسفند این مرز از سوی طرف عراقی بسته شد - با وجود رایزنی ها برای گشایش فعالیت های تجاری مرز و موافقت ضمنی طرف عراقی، هنوز اجرایی نشده است.
مهران	باز	- پس از ۱۱۰ روز وقفه از ۲۴ خرداد فعالیت خود را از سر گرفت - فعالیت تجاری دو روز در هفته (یکشنبه و چهارشنبه) و به تعداد ۲۵۰ کامیون در روز انجام می شود
سومار	بسته	--
تمرچین	باز	--
باشماق	باز	--
پرویزخان	باز	- روزانه یک هزار و ۵۰۰ دستگاه کامیون کالای صادراتی از مرز رسمی پرویزخان به عراق صادر می شود -۵۴ درصد صادرات غیرنفتی ایران به عراق از طریق مرز رسمی پرویزخان انجام می شود
سیرانبند	باز
شوشمی	باز	- صادرات روزانه ۳۰۰ تا ۳۵۰ کامیون کالا - این مرز از ششم اسفند ماه بسته شده بود اما از اواخر اردیبهشت ماه بازگشایی شد
شیخ صله	باز

مرزهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان و نخجوان

با وجود ممنوع بودن تردد مسافری در مرزهای شمال غربی ایران با جمهوری‌ آذربایجان، نخجوان و ارمنستان، در ایام کرونا مبادلات تجاری در این مناطق ادامه داشت. برای نمونه مرز زمینی آستارا روزانه شاهد عبور و مرور کامیون های حامل کالاهای صادراتی و ترانزیتی بود.

وضعیت مرزهای ایران با ارمنستان، جمهوری آذربایجان و نخجوان

نام مرز	آخرین وضعیت	توضیح
نوردوز	باز	مراودات تجاری با ارمنستان در زمان کرونا ادامه یافت
آستارا	باز	مرز دریایی، ریلی و زمینی آستارا فعال است
بیله سوار	باز	مبادلات تجاری با جمهوری آذربایجان در زمان شیوع کرونا برقرار بود
جلفا	باز

مرزهای ترکمنستان، افغانستان و پاکستان

در مرزهای شرقی شرایط بسته به کشور هم مرز، متفاوت بود؛ برای نمونه ترکمنستان مرزهای خود را از ابتدای شیوع کرونا بست و این توقف همچنان ادامه دارد و به تازگی اجازه داده مرز سرخس برای تردد ریلی آن هم ۳۰ واگن روز را داده و سایر مرزها بسته است.

با این حال مرز افغانستان باوجود شیوع ویروس کرونا توقفی نداشت به طوری که در سه ماهه نخست امسال میزان وزنی صادرات به این کشور ۳.۵ درصد بیشتر از سال گذشته بود.

طبق آخرین گزارش ها بازارچه های مرزی کوهک، جالق، پیشین و ریمدان نیز باز هستند.

آخرین وضعیت مرزهای ترکمنستان، افغانستان و پاکستان

نام مرز	آخرین وضعیت	توضیح
باجگیران	بسته
لطف آباد	بسته
سرخس	مرز ریلی باز	از ۳۰ خرداد مرز ریلی سرخس با موافقت مقامات ترکمنستان بازگشایی شد و روزانه ۳۰ واگن پذیرش می کند
اینچه برون	بسته
میلک	باز	گذرگاههای مرزی با افغانستان در زمان شیوه کرونا باز بود
دوغارون	باز
ماهیرود	باز
میرجاوه	باز	- از ۲۹ خرداد با موافقت مقامات پاکستان بازگشایی شد - مرز همه روزه فعال است

مرزهای دریایی
در زمان آغاز شیوع ویروس کرونا، تردد تجاری در مرزهای دریایی کمترین مشکل را نسبت به مرزهای خاکی داشت و اغلب کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور از طریق بنادر تامین شد.

وضعیت مرزهای آبی

نام کشور	وضعیت	توضیح
کویت	باز	تردد شناورها به بنادر کویت از زمان شیوع کرونا بسته شده بود اما اکنون این کشور شناورهای تجاری را می پذیرد
امارات	باز	بنادر امارات شناورهای تجاری را می پذیرد ؛ برای شناورهای سنتی نیز باید ۷۲ ساعت پیش از حرکت گواهی سلامت خدمه و کالا تهیه و ارسال شود
عمان	باز	شیوع کرونا سبب شد سه مسیر تجاری جدید برای صادرات به عمان باز شود که تا پیش از آن از طریق امارات انجام می شد.
قطر	باز	درزمان شیوع کرونا قطر شناورهای تجاری و یخچال دار را می پذیرفت
بنادر شمالی	باز	از زمان شیوع کرونا تردد شناورهای تجاری در بنادر شمال کشور اعم از آستارا، انزلی، حسن‌رود، نوشهر، فریدون‌کنار و امیرآباد به مقصد بنادر دریای خزر برقرار بود
عراق	باز	تردد شناورها به سمت بنادر عراق انجام می شود