هیچ گاه مساله تحول آموزش و پرورش جزء مسائل اول دولت نبوده است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در برنامه شامگاه گذشته پرسشگر با بیان اینکه طبیب باید تشخیص صحیح و راهکار عملی ارائه دهد، ولی تکرار این راهکارها توسط طبیب خودش به تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند و مخاطب باید به دنبال عمل به نسخه وی باشند گفت: رهبری تاکید فرموده‌اند که در نظام آموزش و پرورش نیازمند تحول هستیم و این نکته را ۱۳ سال قبل و در سال ۸۶ هم مطرح کرده بودند و عنوان سند تحول هم به دنبال تعبیر رهبری بر این سند نامگذاری شد.

وی افزود: ایشان مطرح فرموده بودند که در آموزش و پرورش روش‌های متحجرانه‌ای داریم که همچنان باقی مانده است و باید مطالعه کتاب در برنامه درسی لحاظ و فلسفه برای کودکان در دوره ابتدایی مطرح شود.

وی با بیان اینکه باید به مبانی تحول بپردازیم گفت: تحول یک امر عینی نیست و باید در قبال آن کاری انجام شود که مقدماتش از قبل فراهم باشد. تا فهم درست و مشترکی وجود نداشته باشد، تحول در عمل محقق نمی‌شود. مخاطب فرمایشات رهبری کل دستگاه کشور است. در اینجا سه ضلع اساسی شورای عالی انقلاب فرهنگی، قوه مقننه و قوه مجریه باید در تعامل باشند.

ذوعلم افزود: هیچ گاه مسئله تحول آموزش و پرورش جزو مسائل اول و کلان قوه مقننه نبوده است. وزارت آموزش و پرورش هم جزئی از دولت است و نمی‌توان کل بار را بر روی دوش این وزارتخانه گذاشت.

رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه یکی از موانع تحول محتوایی آموزش و پرورش، کنکور است اظهار کرد: مجلس زمانی به دنبال حذف آن بود که تا کنون هم محقق نشده است. کنکور یک مانع جدی است. خوشبختانه وزرای آموزش و پرورش دائماً این بحث را مطرح کرده‌اند که ما ارزشیابی واقعی مان برای آموزش و پرورش در کنکور منحصر می‌شود و خانواده‌ها، مدیران مدارس و حتی مدیران لایه‌های میانی دغدغه رسیدن دانش آموزان به کنکور را دارند.

وی ادامه داد: آزمون ورودی سمپاد هم همینطور است، بارها در این باره بحث شده اما به یک جمع بندی نهایی نمی‌رسد که مبنای یک تحول بشود. راه حل اساسی رفع مانع کنکور در درون خود آموزش و پرورش است.

وی به دست‌اندرکارانی که باید عمقی و کاربردی بودن مبانی تحول را ایجاد و دنبال کنند اشاره کرد و گفت: گاهی بیان می‌شود که فقط کتاب‌های درسی باید تغییر کنند. این موضوع را نفی نمی‌کنم ولی در حال حاضر کتاب‌هایی که تغییر کرده‌اند در اجرا چندان موفق نبوده‌اند زیرا مهارت و دانش و انگیزه معلمان برای این کار به حد کافی نبوده است.

رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: نتوانسته‌ایم در ستاد آموزش و پرورش یک فرایند مستمر، موثر و واقعی برای رشد توانمندی معلمان ایجاد کنیم و چندین سال است که ضمن خدمت معلمان به عنوان یک مسئله فرعی و کلیشه‌ای نگریسته می‌شود و مغفول باقی مانده است.

ذوعلم به نقشه راه کلان برای تحول اشاره کرد و گفت: این نقشه راه را هم کمتر می‌بینیم. اگر تصور کنیم که در عرصه تعلیم و تربیت وزیر آموزش و پرورش راهبر تحول است، چندان تصور درست و واقع‌بینانه‌ای نیست. وزیر بودن در کنار سایر جایگاه‌ها، یک جایگاه سیاسی متناسب با اقتضائات است.

وی در پاسخ به اینکه پس قرار است چه کسی تحول را راهبری کند؟ گفت: قرار بوده است شورای عالی انقلاب فرهنگی رصد و مراقب و راهنمایی کند؛ این کار چقدر انجام شده است؟ قطعاً نیازمند تحول در آموزش و پرورش هستیم اما تا وقتی موانع شناسایی نشود و مقدمات لازم برای تحول احصا نشود همچنان این نسخه عمل ناکرده باقی خواهد ماند.
رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه نمی‌توانیم از وزیر آموزش و پرورش انتظار داشته باشیم که تحول را به تنهایی راهبری کند گفت: راهبری تحول فراتر از وزیر است.

وی درباره موانع تحول در آموزش و پرورش گفت: موضوع عمیق‌تر از تشکیل کارگروه برای اجرای سند تحول است. ما شورای عالی آموزش و پرورش را داریم که ریاست آن برعهده رئیس جمهور است، اما جلسات با حضور وی تشکیل نمی‌شود. این اهتمام کلان ملی کم است.

ذوعلم افزود: در مجلس هم خلاء وجود دارد و اغلب مجلسی‌ها دغدغه‌های منطقه‌ای دارند. کمیسیون آموزش دغدغه دارد اما همه مجلس خیر. گاهی هم طرح‌های خامی ارائه شده مانند پیشنهاد حذف آموزش زبان انگلیسی یا تنوع مدارس که پخته و عمیق و برآمده از کل مجلس نبوده است. کل دولت باید خودشان را مسئول رشد تعلیم و تربیت بدانند.

وی با بیان اینکه مسئله و مانع اصلی عدم تحول، فلسفی و اندیشه‌ای است گفت: کسانی هستند که اعتقادی به این موضوع ندارند و صریحاً نقد می‌کنند. در لایه‌های مختلفی از سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری افرادی قرار می‌گیرند که به ریشه‌های تحول باور ندارند و نمی‌توانند این نگاه را دنبال کنند. این‌طور نیست که همه آنها که شعار می‌دهند مبانی نظری تحول را خوب فهم کرده باشند و بخواهند اجرا شود.

رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه چهار سال طرح ۲۰۳۰ به اجرا در آمد که با مبانی استقلال فرهنگی ما سازگار نبود اگرچه برخی بندهای آن خوب بود اما کلیت سند نمی‌توانست تحول ما تبیین کند گفت: ایا روی سند تحول بنیادین هم چنین سرمایه گذاری ای صورت گرفت؟ ما در واقع با برخی موانع برخاسته از اندیشه‌های متفاوت از سند تحول روبروییم و برخی نه تنها کمکی نمی‌کنند بلکه مانع تراشی هم می‌کنند.

وی با بیان اینکه مافیای کنکور هم بحث بسیار مهمی است و آنها آشکارا مانع نمی‌شوند و با چند واسطه این کار را انجام می‌دهند گفت: لایه‌های مختلف و مسائل زیرپوستی وجود دارد چون فشار از بیرون وزارتخانه که یک واقعیت است. اگر سه ضلع یاد شده در کنار هم قرار بگیرند و بتوانیم یک وحدت گفتمانی در باب تحول شکل دهیم می‌تواند کمک کننده باشد.

وی به ارائه راهکارهای عملیاتی پرداخت و گفت: مجری و ناظر بر اجرای سند، شورای عالی انقلاب فرهنگی است. مرجع بررسی ایده تشکیل کارگروهی برای نظارت بر اجرای سند تحول که دکتر زاهدی مطرح کرد نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی است.

ذوعلم به مقاومت در برابر تحولات و تغییرات کتب درسی اشاره کرد و گفت: حجم عظیمی از نیروی انسانی، اندیشه‌ها و انگیزه‌ها باید با تحول همراه شوند که نیازمند فهم صحیح است. این اندیشه درست مطرح نشده و گاهی هم به شکل انحرافی و نادرست بیان شده و شکل کلیشه‌ای و تحمیلی به خود گرفته است.

رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: ۶ زیرنظام آموزشی سند تحول باید کاملاً در هم تنیده اجرا شود. اینکه کدام برنامه‌ها در اولویت است و چگونه باید اجرا شود هنوز جای کار دارد. سال گذشته در سازمان پژوهش بازطراحی برنامه درسی و تربیتی دوره‌های تحصیلی در دستور کار قرار گرفت که در حال انجام است. این کار باید در قالب یک پروسه علمی و ماندگار ادامه یابد. رسانه ملی هم باید روی این مسئله سرمایه گذاری، ایجاد مطالبه، پیگیری و گفتمان سازی کند. البته فراموش نکنیم که در این مدت کارهای خوبی هم انجام شده است.