مراسم کوله چوارشه ‌مه کردستان

مراسم کوله چوارشه ‌مه کردستان یا همان جشن چهارشنبه سوری در کردستان با توجه به گذر زمان دست‌خوش تغییرات قرارگرفته و بسیاری از رسوم آن فراموش شده‌است. بیرون رفتن از خانه از مهم‌ترین و رایج‌ترین رسم‌های مربوط به این جشن در این استان است. در این روز اگر هوا مساعد باشد برخی مردم دسته‌دسته به سوی دشت و صحرا می‌روند و هنگام برگشتن تعدادی سنگریزه (معمولا چهار عدد) جمع و در حال حرکت آنها را از روی شانه‌های خود به پشت سر پرتاب می‌کنند.

همچنین رسم بر این بوده مردم هنگام برگشت به خانه، تعدادی سنگریزه (معمولا چهار عدد) جمع کرده و در حال حرکت از روی شانه‌های خود به پشت پرتاب کنند.کوله چوارشه‌مه یا چهارشنبه‌سوری در کردستان رسم‌و‌رسوم خاص خودش را دارد. هرچند در اینجا نیز مانند تمامی ایران آتش روشن می‌کنند، از روی آن می‌پرند و به شب‌نشینی در کنار اقوام می‌پردازند. اما تفاوتی که با سایر شهرها دارد این است که به جای ترقه و فشفشه، جاروهای کهنه را آتش می‌‌زنند.

رفتن کنار چشمه‌ها و رودها

کردستانی‌ها رسم‌های جالبی درچهارشنبه‌سوری دارند. هنوز در برخی از روستاها برخی افراد پیش از طلوع آفتاب کنار جوی‌های آب روان یا رودخانه‌ها و چشمه‌ها می‌روند و به آب نگاه می‌کنند. در گذشته رسم بوده در این روز، زنان کوزه‌ای سفالی تازه خریده‌شده را برای نخستین بار با آب چشمه پر کنند و بعد ۳ بار از روی آن بپرند. سپس ناخن‌ها و چند تار موی سر بچه‌های خود را قیچی کنند و در آب جاری بیندازند. همچنین زنان پس از انجام این کارها اندکی سرمه به چشم می‌کشیدند و بعد به روستا می‌رفتند و آب کوزه را بین همسایگان تقسیم می‌کردند.

روشن‌کردن آتش

افروختن آتش در کردستان مانند سایر نقاط کشور متداول است، اما تفاوت‌هایی نیز داردو این خاصه مراسم کوله چوارشه ‌مه کردستان می باشد . در گذشته جوانان شهرها و روستاهای این استان به صحرا می‌رفتند هیزم و بوته جمع می‌کردند و آن را روی پشت‌بام‌ها و حیاطها می‌افروختند و از روی آنها می‌پریدند. همچنین رسم بوده داخل کوزه سفالی آتشی بیفروزند و مقداری اسپند در آن بریزند. بعد از این کار، کوزه را بیرون از خانه قرار می دادند. کسی که کوزه را در بیرون خانه می‌گذاشت، نمی‌بایست به پشت سر نگاه می‌کرد.
در روستاهای شهرستان بیجار رسم است اسپند به آتش اضافه می‌کنند. در گذشته در سنندج جارویی کهنه را در کوزه‌ای گلی و لب‌شکسته می‌گذاشتند که بعد از سوختن جارو، کوزه را جلوی در منزل می‌شکستند.
اسپند دودکردن از رسوم متداول چهارشنبه‌سوری در کردستان است. در طول اجرای جشن مردم به دودکردن اسپند مشغول می‌شوند. همچنین رسم است که مقداری پیاز، چند جفت جوراب و چند ظرف شکسته نیز بیرون می‌ریزند.
در منطقه بیجار عروسکی درست‌شده از پارچه رنگی را به بیرون خانه می‌برند. آنها معتقدند این عروسک بلاگردان خانواده در سال جدید خواهد بود.

شکستن کوزه

یکی دیگر از مواردی که در فرهنگ چهارشنبه‌سوری کردستان موثر است شکستن کوزه در چهارشنبه‌سوری است.

قاشق‌زنی

قاشق‌زنی رسم متداول چهارشنبه‌سوری در کردستان بود. در این رسم دخترها و پسرهای جوان چادری بر سر و روی خود می‌کشیدند تا کسی آن‌ها را نشناسد، سپس در خانه دوستان و همسایگان می‌رفتند و صاحب‌خانه‌ها در کاسه آن‌ها شیرینی، شکلات ، نقل و پول می‌ریختند.

فال‌گوشی و گره‌گشایی

فال‌گوشی و گره‌گشایی هم از دیگر رسم‌هایی است که در فرهنگ چهارشنبه‌سوری کردستان وجود دارد. در این رسم دختران جوان نیت می‌کردند و پشت دیواری می‌ایستادند و به سخن رهگذران گوش می‌دادند. بعد از آن با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند.

بازی تخم‌مرغ‌شکنی

شکستن تخم‌مرغ یکی از رسم‌ها و بازی‌های شب چهارشنبه‌سوری در کردستان است. در این بازی افراد با گرفتن تخم‌مرغ پخته و رنگ‌شده‌ای در مشت‌های خود، بازی را آغاز می‌کنند. در ادامه سر تخم‌مرغ‌ها را با ضربه کوچکی به هم می‌کوبند. تخم‌مرغ هر کسی که شکست، بازنده بازی است و باید تخم‌مرغ را به فرد برنده بدهد.

شال‌اندازی

یکی از رسم‌های قدیمی چهارشنبه‌سوری در کردستان شال‌اندازی بود. در این استان اغلب جوانان از بالای پشت‌بام شالی بلند را به درون خانه‌ها آویزان می‌کردند و از صاحب‌خانه‌ها هدیه می‌گرفتند. این کار بعد از افروختن آتش روی پشت‌بام‌ها انجام می‌شد.

رفتن به دباغ‌خانه

در سنندج تا چندی پیش، زنان شهری به دباغ‌خانه می‌رفتند و مقداری از آب بدبوی آن را به دست و صورت خود می‌مالیدند. حتی مقداری از این آب بدبو را به خانه برده و در گوشه و کنار اتاق‌ها و راهروها می‌پاشیدند؛ زیرا اعتقاد داشتند که کثیفی و پلیدی جز با پلیدی از بین نمی‌رود