گردشگری کودک در دنیای کودکان

کودکان بخشی از جامعه گردشگری بشمار می‌روند و گردشگری کودک نوعی از گردشگری و ازجمله مهم‌ترین حوزه‌های گرد شگری به شمار می‌رود که با حساسیت‌های بسیاری همراه است. گردشگری کودک از جمله مهم ترین موضوعات زیر مجموعه صنعت گردشگری محسوب می شود. کشورهایی که در مسیر توسعه انسانی حرکت می کنند و به سرمایه گذاری های قابل توجهی در این بخش می پردازند، می توانند رونق چشمگیری را در حوزه مسایل اقتصادی کشورشان ایجاد کنند.

تاثیر گردشگری بر کودک

گردشگری کودک به دلیل آن که نوعی توسعه انسانی محسوب می شود، از منظر کشورهای پیشرفته حائز اهمیت بسیار است. مهم ترین مرحله رشد و شکل گیری هویت فردی و اجتماعی در دوران کودکی اتفاق می افتد، باید به این نکته توجه کرد که گردشگری کودک چه نقشی بر شکل گیری هویت افراد در این سن خواهد داشت.
کودکی که با گردشگری آشنایی دارد بهتر می تواند خود، محیط و کشورش را بشناسد و در نتیجه به هویت اصلی و ملی خود دست یابد. در این زمینه آشنایی کودک با میراث تاریخی نقش بسیار مهمی دارد، کودک با گذشته خودش آشنا شده و بهتر می تواند به آینده خود مسلط شود، آشنایی با هویت ملی در بسیاری از جنبه ها حتی در امنیت ملی تأثیر دارد. افزایش هوش هیجانی در کودک از دیگر نتایج فعالیت در حوزه گردشگری کودک است. هرچه کودک در معرفی مراودات و مناسبات اجتماعی قرار بگیرد هوش هیجانی او بهبود یافته و کنش و واکنش بهتری خواهد داشت.
فرهنگ‌سازی در زمینه گردشگری و آشنایی کودکان و نوجوانان با میراث فرهنگی را یکی از موضوعات مهم تربیتی کودکان بیان کرد و آموزش و پرورش را در این زمینه مسئول دانست. ما نیاز به فرهنگ‌سازی داریم و باید یک کار ریشه‌ای کنیم که در این میان آموزش و پرورش نقش اساسی و مهمی دارد. امروزه بیش از هر زمان دیگر فقدان تورهای گردشگری برای کودکان و نوجوانان در رده های سنی مختلف حس می شود.
تغییر سبک زندگی در ایران، تبدیل خانواده های گسترده به خانواده های هسته ای، رشد فزاینده مهاجرت و شهرنشینی، گسترش آپارتمان نشینی، فقر حرکتی کودکان و پدیده ای به نام «سندرم دوری از طبیعت» و بسیاری عوامل دیگر که موجب شکل گیری نیازی در جامعه شده است که ایده سفر و به ویژه طبیعت گردی کودکان را به راهی برای رفع گوشه ای از این دست نیازها تبدیل کرد.
گردشگری کودک و نوجوان چه توسط مدارس طبیعت و یا مدارس آموزش و پرورش برگزار شود و چه آژانس های مسافرتی به اجرای آنها اقدام نمایند، نقش بسزایی درسلامت، شادابی و تندرستی کودکان ایفا می کند.
تجربه ارتباطات تازه و بازی های گروهی می تواند به ارتقای مهارت های اجتماعی و عاطفی کودک کمک کند و با حضور در گروه، بر گسترش روحیه مسوولیت پذیری و همکاری آنان تاثیر گذارد. اکتشاف، مشاهدات عینی و تجربه حضور در محیط های مختلف شهری و روستایی موجب افزایش پایداری اطلاعات عمومی آنان شده و علاقه به یادگیری را در کودکان افزایش می دهد.
امروزه بیش از هر زمان دیگر فقدان تورهای گردشگری برای کودکان و نوجوانان در رده های سنی مختلف حس می شود. سفرهایی که می توانند با اهداف مختلف آموزشی و تفریحی در قالب فعالیت هایی چون نمایش و قصه گویی، بازی های گروهی، کارگاه های آموزشی و … نکات بسیاری را به کودکان منتقل کند.

آمادگی پیش از سفر برای کودکان

کشف اتفاقات جدید در سفر برای کودک همیشه با سوالات بسیاری همراه است. کودکان از پیش از ترک خانه ، معمولا پرسشهایی کودکانه دارند؟ کجا می رویم؟ برای چه می رویم؟ با چه کسانی می رویم؟ کجا اقامت می کنیم؟ چه می خوریم؟ چه چیزی با خود بیاورم؟ آنجا ، برای من چه می خرید؟
و…اگر چه پرسشهای کودکان با این مفاهیم، ساده به نظر می رسد اما تمام این پرسشها در حوزه گردشگری قابل پاسخ و قابل تعریف هستنئد و می توان طوری به کودکان پاسخ داد که بسیاری از ندانسته ها را یاد بگیرند. برای این منظور وپیش از سفر باید:

– به پرسشهای کودکان احترام بگذاریم و پاسخ هایی بدهیم که دور از واقعیت نباشد و ذهن کودک را برای پرسشهای بیشتر آماده کند.

– قبل از سفر به کودکان بیاموزیم که سفر به مجموعه فعالیتهایی اطلاق می شود که از مرحله تصمیم برای سفر تا بازگشت به خانه و یادآوری خاطرات را شامل می شود و کودک در تمام این مراحل حق دارد به تمامی کنجکاویهایش با نظارت بزرگترها پاسخ دهد.

– به کودک بگوییم ، جایی که به آن سفر می کنیم کجاست؟ چه آب و هوایی دارد و در آن آب و هوای خاص چگونه باید از خود مراقبت کنیم.

– به کودک بگوییم جایی که به آن سفر می کنیم کجای نقشه ایران یا جهان قرار دارد و نشان دهیم که در سفر چه قدر از شهر خود فاصله می گیریم. کودکان معمولا نقشه را دوست دارند، اگرچه مقیاس را نمی شناسند و گاه نقشه را اصلا نمی فهمند اما همین نشناختن و درک نکردن هم به آنها کمک می کند که بدانند در سفر به نقشه نیاز است. از طرفی داشتن نقشه برای آنها حس خوبی از بزرگ شدن به همراه دارد.

– تصویری واقعی از مقصد به کودک بدهیم. مثلا اینکه جایی که به آن سفر خواهیم کرد جنگلی است یا کویری است ، کوهستانی است یا ساحلی است و…

– به کودک بگوییم که احتمالا چه نوع جانورانی در آن محیط زندگی می کنند؟
– چه گیاهانی در آن محیط وجود دارد و خصوصیت آنها چیست؟
– چه پرندگانی را ممکن است ببینیم و…

– به کوکان بگوییم جایی که به آن سفر می کنیم چه مردمانی دارد . چگونه زندگی می کنند. با چه لهجه ای صحبت می کنند و در مجموع زندگی آنها با ما تفاوت های گاه بسیاری دارد

– به کودکان بیاموزیم که تفاوتهای بین زندگی و محیط زندگی مردمی که به شهر یا محل زندگی آنها سفر می کنیم بسیار زیاد قابل احترام است و ما حق نداریم کسی را به خاطر این تفاوتها سرزنش کنیم یا آنها را مسخره کنیم و یا به آنها بخندیم.

– به کودکان بیاموزیم که این تفاوتها بسیار با ارزش است و اگر این تفاوتها نبود سفر فایده ای نداشت.

اهمیت گردشگری کودکان

روزانه حدود ۳۰۰.۰۰۰ نفر در دنیا متولد می شوند.این یعنی اینکه ۳۰۰.۰۰۰ کودک به دنیایی پای می گذارند که از همان بدو تولد نیازمند حمایت و مراقبت و رفاه هستند.
حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حقوقی است که کودک باید برای رشد و ارتقا از آن بهره مند باشد.کودک حق دارد در زمان کودکی ، یعنی زمانی که شخصیتش در حال شکل گیری است، در حد توانش ، خود و محیط اطرافش را درک کند وهویت خود را بشناسد.
احترام به حقوق بشر،آزادیهای اساسی، زبان،احترام به دیگران ازفرد تا تمدن، مواردی است که اگر در کودکی ریشه نداشته باشد، در بزرگی به سختی شکل می گیرد.شناخت انسان ها، گروههای انسانی، اقوام، ادیان و مهمتر از همه شناخت محیط اطراف یعنی محیط زیست طبیعی نیز نیازمند آگاه سازی در دوران کودکی است. نیازی به مقایسه ومثال نیست :جوامعی که در آن بزرگسالان به محیط اطراف خود احترام بیشتری می گذارند ساختارهای آموزشی آنها برای کودکان ،سالیان سال است که بسیار شکیل تر وعلمی تر شکل گرفته است.
توسعه رسانه ای ، اگرچه موفق یا ناموفق ،توانسته است،برخی مفاهیم را به کودک دیروزی منتقل کند، اما برای کودک امروزی کافی نیست. تضادهای رسانه ای و سلیقه های گاه نابهنجار در محصولات رسانه ای نیز ،گاه ،راه را از یک پرورش درست به بیراهه می برد،بنابر این کودک امروزی به چیزی بسیار فراتر از حد رسانه هایی نیاز دارد،که گاه به تخریب هویت کودک منجر می شود.
لمس صحیح و درست زندگی و محیط زندگی برای هر کودکی از ضروریات رشد است و گردشگری یکی از مواردی است که می تواند این رشد را ارتقا ببخشد و کامل کند. (حتی وقتی کودکی از لحاظ جسمی یا ذهنی معلول است، باید از یک زندگی کامل و محترمانه در شرایطی که متضمن منزلت و افزایش اتکا به نفس او باشد، برخوردار شود-پیمان نامه حقوق کودک)
گردشگری بواسطه لمس مستقیم زندگی در فراسوی زندگی معمول، فرصت های بسیاری را برای ذهن کنجکاو و حساس کودک فراهم می کند تا بتواند بسیار بیشتر از والدینی که او را همراهی می کنند،آموزش ببیند ویا در ذهن خود، تاثیرات شگرف ایجاد کند.

تعریف گردشگری کودک

گردشگری سفری است که با انگیزه گردش و هدف لذت بردن و تفریح و استراحت انجام می شود. در گردشگری شرط سنی لحاظ نشده پس کودکان می توانند گردشگر محسوب شوند. گردشگری کودک یک موضوع جدید ونوپاست که کمتر به آن توجه شده است. فضاهای گردشگری طراحی شده مناسب با ابعاد وجودی کودک می تواند نقش استادی مناسب را برای تجربه کردن و آموختن درس های بزرگ زندگی با دیگر جذابیت ها داشته باشد. فضاهای دوستدار کودک به طور عمده به دنبال ایجاد بستری مناسب در محیط های گردشگری برای سرگرمی و تفریح، آموزش و پرورش، رشد فکری و اجتماعی این افراد می باشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش آموزشی گردشگری کودک در حفظ محیط زیست وبقا و پایداری آن می باشد و به این منظور با رویکردی تحلیلی – توصیفی به بررسی گردشگری کودک و نقش آن در حفاظت از محیط زیست و توسعه گردشگری پایدار پرداخته است. نتایج نشانگر آن است گردشگری کودک باعث بهبود روابط و تعاملات اجتماعی، حفظ آداب و رسوم، آموزش و یادگیری، حفاظت از محیط زیست، شکوفایی خلاقیت کودکان، مشارکت دادن کودکان در تصمیم گیری ها، محافظت انها در برابر خشونت و جنایت،ایجاد امنیت، ملاقات با دوستان، بازی کردن و… می شود.

موسسات تخصصی گردشگری کودک

در تهران و برخی نقاط کشور، موسسات کوچکی شکل گرفته‌اند که به صورت تخصصی اقدام به عقد قرارداد با مهد‌های کودک و مدارس می‌کنند و تور‌های یک یا دو روزه گردشگری کودک برگزار می‌کنند.

بیشتر موسسات فعال در این حوزه به صورت دوره‌ای چنین تور‌های برگزاری می‌کنند. با توجه به تازگی این حوزه از گردشگری در کشور انتطار می‌رود که فعالان این حوزه بتوانند از حاشیه سود مناسبی برخوردار شوند.

برخلاف تور‌های برگزار شده برای بزرگ‌سالان، تور ویژه کودکان به چند تسهیل‌گر آموزش دیده نیاز دارد تا مراقب کودکان باشند، هزینه‌های مربوط به بیمه، لوازم پزشکی و اقامتی ضروری نیز بر قیمت این گونه تور‌ها افزوده است. هر چند این مسئله چیزی از استقبال رو به افزایش عمومی نسبت به گردشگری ویژه کودکان کم نکرده است.