کاهش خطر ابتلا به ذات‌الریه به‌کمک عصاره اکالیپتوس

با تأکید بر بیماران تحت تهویه مکانیکی:

ذات‌الریه یا پنومونی وابسته به ونتیلاتور یا اصطلاحاً VAP، عفونت بیمارستانی خطرناک است که تقریباً در یک‌سوم بیماران تحت تهویه مکانیکی رخ می‌دهد. ابتلا به این پنومونی باعث افزایش مرگ‌ومیر، ناتوانی و افزایش هزینه‌های بیمارستانی شده و همچنین موجب بالارفتن نگرانی در پزشکان و مدیران شده است.

VAP معمولاً به دو صورت زودرس (در خلال چهار روز اول بعد از شروع تهویه مکانیکی) و دیررس (۵ روز یا بیشتر پس از شروع تهویه مکانیکی) رخ می‌دهد. شیوع این نوع پنومونی در بیمارانی که برای آن‌ها از لوله موسوم به «لوله تراشه» استفاده شده باشد، ۶ تا ۲۱ برابر بیشتر از بیماران بدون این لوله است.

بنا بر نظر متخصصان، در اکثر مطالعات نشان داده شده است که مهم‌ترین عوامل خطر بری ایجاد VAP، موارد ذیل هستند: مدت‌زمان لوله‌گذاری و تهویه مکانیکی، بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری مزمن انسدادی ریه، تعداد آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی، سن بالا، جنسیت مذکر، تروما، شدت بیماری، سوختگی، تغذیه روده‌ای و وضعیت خوابیده به دمر. برای پیشگیری از این مشکل دستورالعمل‌های حرفه‌ای مختلفی پیشنهاد شده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: بالا نگه‌داشتن سر تخت به‌اندازه ۳۰ تا ۴۵ درجه، مراقبت دهانی با دهان‌شویه کلرهگزیدین و مکش مداوم ترشحات ناحیه حلقی. اما ازآنجایی‌که این موضوع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، کماکان تلاش‌ها برای یافتن روش‌های دیگر ادامه دارد.

در همین راستا، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اراک، مطالعه‌ای را به انجام رسانده‌اند که در آن تأثیر استنشاق عصاره اکالیپتوس بر پنومونی وابسته به ونتیلاتور در بیماران تحت تهویه مکانیکی مورد بررسی واقع شده است.

در این مطالعه، 70 بیمار بستری در بیمارستان آموزشی درمانی الزهرا اصفهان که بیش از 72 ساعت تحت تهویه مکانیکی قرار داشتند، مورد بررسی قرار گرفتند. برای نیمی از این بیماران، امکان استنشاق محلول اکالیپتوس در زمانی که تحت تهویه مکانیکی قرار داشتند، فراهم شد و سپس وضعیت آن‌ها ازلحاظ میزان ابتلا به VAP بررسی گردید.

نتایج بررسی‌های فوق و مقایسه این افراد با بیمارانی که برای آن‌ها از استنشاق اکالیپتوس استفاده نشده بود، نشان داد که انجام این کار یعنی استنشاق اکالیپتوس می‌تواند پنومونی وابسته به ونتیلاتور یا همان VAP را در بیماران تحت تهویه مکانیکی به‌طور قابل قبولی کاهش دهد.

در این خصوص، احمدرضا یزدان نیک، گروه پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همکارانش اشاره داشته‌اند: «استفاده از ۴ میلی‌لیتر اسانس اکالیپتوس ۵ درصد به‌صورت استنشاقی و با استفاده از وسایل کمکی مخصوص به میزان سه بار در روز و هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از ابتدای بستری شدن بیمار در بخش مراقبت ویژه و شروع تهویه مکانیکی، می‌تواند در کاهش ابتلا به VAP مؤثر باشد».

این محققان می‌افزایند: «راحتی استفاده و بی‌خطر بودن این روش در کنار اثرات ضد میکروبی مؤثر گیاه دارویی اکالیپتوس باعث شده است که بتوان این روش پیشگیری از VAP را به‌عنوان یک مراقبت پرستاری کم‌هزینه در بخش‌های مراقبت ویژه مطرح کرد».

این یافته‌های علمی پژوهشی که در فصل‌نامه «گیاهان دارویی» متعلق به پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی می‌توانند در بهبودی سریع‌تر بیمارانی که به دلایل مختلف تحت تهویه مکانیکی با دستگاه ونتیلاتور قرار می‌گیرند، مورد استفاده قرار گیرند.

گزارش: محمدرضا دلفیه