شبه قاره هند؛ پرچمدار پرشمارترین نیروها میان صلحبانان بین‌المللی

از بین ۶ کشور نخست در این فهرست منتشر شده، ۴ کشور از بین کشورهای این منطقه هستند. چه دلایلی را می‌توان برای مشارکت بالای این کشورها در ماموریت‌های پرخطر نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل در مناطق بحران زده برشمرد؟

در تقویم جهانی، ۲۹ می (۹ خرداد) به عنوان روز بین‌المللی نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد نامیده شده است. به همین مناسبت سازمان ملل متحد، فهرستی از کشورهایی که در سال ۲۰۲۰ بیشترین حضور بین نیروهای کلاه آبی دارند را منتشر کرده است.

امسال نیز آنچه مورد توجه کارشناسان قرار گرفته، حضور بسیار پر شمار کشورهای شبه قاره هند بین نیروهای حافظ صلح است. از بین ۶ کشور نخست در فهرست منتشر شده توسط سازمان ملل، ۴ کشور از بین کشورهای این منطقه هستند. بنگلادش با ۶۴۳۵ نفر در رده دوم، نپال با ۵۶۵۵ در رده چهارم، هند با ۵۴۳۳ نفر در رده پنجم و پاکستان با ۴۴۶۱ نفر در رده ششم فهرست کشورهای حاضر در عملیات های نظامی سازمان ملل قرار گرفته‌اند. هرچند جایگاه بسیار کمرنگ جمهوری اسلامی ایران با ۲ نفر در رده‌های پائین این جدول قرار دارد، جای بحث فراوان است و باید مورد پرسش جدی قرار گیرد، ولی در این نوشتار بر آن هستیم به بررسی علل حضور پرشمار کشورهای شبه قاره هند بپردازیم. به راستی در لوای شعارهای سیاسی و ژست‌های صلح طلبانه هند و همسایگانش چه چیزی موجب ترغیب این کشورها برای حضور در عملیات‌های پرخطر سازمان ملل در مناطق بحران زده قاره‌های مختلف شده است؟

سابقه فعالیت نظامی سازمان ملل متحد به ۱۹۴۸ و تلاش برای مهار بحران فلسطین برمی‌گردد. در سال ۱۹۴۹ کلاه آبی‌ها به همین منطقه شبه قاره اعزام شدند تا در مرز بین پاکستان و هند مستقر شوند. از آن تاریخ به بعد نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در ۷۱ ماموریت مختلف در سراسر جهان شرکت کرده‌اند، از تیمور شرقی تا کوزوو، از سودان تا هائیتی و از افغانستان تا السالوادر. در بین این ماموریت‌ها، البته می‌توان به ماموریت حفظ صلح در مرز ایران و عراق در فاصله سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱ نیز اشاره کرد. در حال حاضر سازمان ملل با ۸۱۳۷۰ نیرو در ۱۳ ماموریت در جهان حفظ صلح فعال است. علیرغم همه مسائل حاشیه ای و فساد اخلاقی و مالی و رفتارهای جانبدارانه که در برخی ماموریت‌ها پیش آمده است، کلاه آبی‌ها نقش فراوانی در حفظ صلح در جهان داشته‌اند و در این راه ۳۹۲۸ نفر از بین آنان نیز کشته شده اند. بیشترین تعداد کشته های سازمان ملل مربوط به ماموریت حفاظت از لبنان در برابر تهاجم نیروهای صهیونیستی بوده است. به عنوان قدردانی از این فعالیت‌ها در سال ۱۹۸۸ جایزه صلح نوبل به این نیروها اعطا شد.

هزینه سالیانه نیروهای حافظ صلح به طور میانگین به حدود ۷ میلیارد دلار می‌رسد که بودجه آن را کشورهای عضو سازمان ملل تامین می‌کنند. بیشترین مبالغ این کمک‌های مالی به نیروهای کلاه آبی توسط اعضای ثابت شورای امنیت به اضافه ژاپن، کره جنوبی و کانادا پرداخت می‌شود. البته علیرغم اینکه بیشترین تامین مالی عملیات‌های نظامی سازمان ملل توسط کشورهای پیشرفته و ثروتمند است، از لحاظ نیروی انسانی و سرباز این کشورها چندان تمایلی برای مشارکت در برنامه‌های پرخطر حفظ صلح ندارند و کمتر از ۵ درصد کلاه آبی‌ها از کشورهای غربی هستند. در فهرست تعداد نیروهای پاسدار صلح، بیشترین تعداد متعلق به کشورهای نه چندان پیشرفته است. البته در این زمینه باید کشور هند را یک استثنا در نظر گرفت. کشورهای شبه قاره هند در مجموع بیش از ۳۰ درصد نیروی مسلح سازمان ملل را تامین می‌کنند. در زمینه نیروهای پلیس و افسران ستادی و امدادی نیز مشارکت کشورهای شبه قاره بسیار پرشمار است. درباره علل مشارکت بالای کشورهای حوزه شبه قاره هند در ماموریت‌های حفظ صلح سازمان ملل دلایل مختلفی را می‌توان برشمرد، از جمله:

- اعتبار دیپلماتیک: شاید نخستین رهاورد مشارکت یک کشور در ماموریت‌های حفظ صلح در قالب سازمان ملل متحد، بحث ایجاد اعتبار دیپلماتیک و پرستیژ سیاسی باشد. بسیاری از کارشناسان، مشارکت هند در این ماموریت‌های نظامی بین‌المللی را یکی از راهکارهای این کشور برای معرفی خود به عنوان یک قدرت جهانی می‌دانند. هند از طریق مشارکت بالا در نیروهای کلاه آبی به دنبال کسب مشروعیت برای تحقق یکی از اهداف اصلی خود یعنی دستیابی به کرسی عضو ثابت شورای امنیت و حق وتو در این شورا است. علاوه بر این، مشارکت در برنامه‌های حفظ صلح سازمان ملل، جایگاهی برای این کشورها در مناطق مناقشه ایجاد می‌کند که بعد از استقرار صلح و با ثباتی کشور میزبان، می‌تواند وزن دیپلماتیک کشور مشارکت کننده در نزد کشور میزبان را افزایش دهد.

- داشتن ارتش های بزرگ: در سال‌های اخیر، ارتش‌های غربی به طور مداوم به کاهش نیروی انسانی خود پرداخته‌اند. بر خلاف این کشورها که به کوچکتر کردن ارتش‌های خود در قالب تغییر سیاست‌های دفاعی شان مبادرت کرده‌اند، کشورهای شبه قاره و منطقه جنوب آسیا در حال افزایش تعداد نیروهای مسلح خود هستند. البته این مسئله و بزرگ بودن ارتش‌های شبه قاره، ریشه در مسائل تاریخی و برخی سیاست‌های استعماری بریتانیا نیز دارد. در طول جنگ های جهانی اول و دوم، منطقه شبه قاره بیشترین تعداد سربازان زیر پرچم بریتانیا را تامین می‌کرد. این تعداد بالای نفرات نیروهای مسلح از دلایل مشارکت هند و همسایگانش در ماموریت‌های سازمان ملل بر شمرده شده است. البته باید به این مسئله نیز توجه کرد که بیشتر این درگیری‌ها در مناطق بحران زده قاره آفریقا بوده است که از نظر سازمان ملل، رابطه راهبردی با کشورهای شبه قاره ندارند. البته شاید سازمان ملل در حال حاضر باید در چنین دیدگاهی، تجدید نظر کند چرا که دولت هند از چند سال قبل سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی فراوانی در قاره آفریقا شروع کرده است.

- منافع مالی: همانگونه که پیشتر گفته شد، بودجه سالیانه نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل به طور میانگین به حدود ۷ میلیارد دلار می‌رسد. مقدار قابل توجهی از این بودجه برای پرداخت حقوق نیروهای نظامی حاضر در این ماموریت‌ها اختصاص می‌یابد. حقوق دریافتی نیروهای کلاه آبی بسیار بالاتر از حقوق دریافتی این نیروها در ارتش‌های ملی کشورهایشان است. به طور مثال حقوق دریافتی یک سرباز ارتش پاکستان در حدود ۲۰ هزار روپیه معادل ۲۰۰ دلار در ماه است. در حالی‌که همین سرباز در ماموریت‌های سازمان ملل به طور روزانه ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار دریافت می‌کند، یعنی تا ۹۰۰۰ دلار در ماه و این مبلغ از مالیات نیز معاف است. در نتیجه نیروهای مسلح کشورهای شبه قاره تمایل زیادی برای حضور در ماموریت‌های سازمان ملل دارند.

- تسلط به زبان انگلیسی: با توجه به حضور تاریخی بریتانیا در شبه قاره هند، زبان انگلیسی در کشورهای این منطقه زبان رسمی و تحت عنوان "زبان دوم" شناخته می‌شود. یعنی لفظ "زبان خارجی" برای آن اطلاق نمی‌شود و در نتیجه اکثریت سربازان و افسران ارتش‌های کشورهای شبه قاره مسلط به زبان انگلیسی هستند. این عامل نقش زیادی در حضور پر شمار نفرات نیروهای مسلح کشورهای شبه قاره هند در ماموریت‌های بین‌المللی سازمان ملل در قالب پاسداران صلح دارد.

- بالابردن مهارت های نظامی: نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل در تمرین‌های نظامی حرفه‌ای در بالاترین سطح شرکت می‌کنند. این تمرین ها و افزایش آمادگی توسط افسران برجسته وابسته به ارتش‌های بزرگ دنیا انجام می‌شود و در حالت عادی سربازان کشورهای شبه قاره هند دسترسی به این تمرینات و آموزش‌های نظامی ندارند. علاوه بر این، حضور دائمی در برخوردهای نظامی و درگیری های جدی در مناطق بحرانی و شرایط جنگی بر آمادگی نیروهای مسلح این کشورها می‌افزاید. در واقع ماموریت‌های بین‌المللی نیروهای پاسدار صلح برای ارتش‌های حوزه شبه قاره هند فرصت رزمایشی جدی و همیشگی را فراهم می‌کند.

البته باید اذعان داشت که این مشارکت کشورهای شبه قاره هند در برنامه‌های نظامی سازمان ملل، هزینه‌ها و تلفاتی نیز برای این دولت‌ها ایجاد کرده است. از آغاز فعالیت این نیروها از سال ۱۹۴۸، هند ۱۶۰ کشته، پاکستان ۱۳۷ کشته، بنگلادش ۱۲۴ کشته و نپال ۷۱ کشته داده‌اند. با این حال، فواید بالای این مشارکت در ماموریت‌های کلاه آبی‌های سازمان ملل، همچنان کشورهای شبه قاره هند را ترغیب به ادامه حضور در قالب این فعالیت‌های نظامی می‌نماید.

با توجه به مزیت‌های بالای مشارکت در ماموریت‌های بین‌المللی کلاه آبی‌ها، شاید وقت آن رسیده باشد تا جمهوری اسلامی ایران نیز، به صرف رژه نیروهای ایرانی پاسدار صلح سازمان ملل در مراسم نظامی سالیانه بسنده نکند و نیروهای ارتش خود را تحت پرچم سازمان ملل متحد به طور جدی و گسترده به مناطق مختلف جهان اعزام کند.