مهاجرت معکوس جوانان و رونق دامداری در بافق

در حالیکه شهر بافق و حومه آن به خاطر خاک شور تقریبا خالی از پوشش گیاهی و مرتع است،این پوشش فقیر در مسیر یزد تا کیلومتر ۶۵ بافق ادامه دارد، ولی بوته‌هایی در فاصله دور از هم دیده می‌شود که بعضا تغذیه شتران را در مساحتی گسترده تامین می‌کند.

تعدادی از دامداران ساکن شهر بافق که از داشتن مراتع غنی محروم هستند، پرواربندی دام را انجام می‌دهند و با کشت گیاهان علوفه‌ای مانند یونجه، مَنداب، سورگُم و سایر محصولات، خوراک دام های خود را در مزارع تامین می‌کنند.

اما وقتی ۴۰ کیلومتر از بافق به طرف شرق حرکت کنیم به مرتع سرسبز « قُطرم» و از سوی دیگر در جهت جنوب شرق به بزرگترین چراگاه استان یزد ( دشت شیطور) واقع در ۸۰ کیلومتری مرکز شهرستان که در گویش محلی به آن « لَرد »گفته می‌شود، می‌رسیم که در کتاب جغرافیای استان از آن به عنوان چراگاه بزرگ و غنی نام برده شد.

مرتع لرد شیطور که در حوزه دهستان سبزدشت بافق واقع است از گونه‌های گیاهی مختلفی تشکیل شده که هریک دارای مراحل رویشی متفاوتی است، بنابراین هریک ازگونه‌ها در زمان خاصی از دوره رویش ، آمادگی چرای دارد و به تشخیص مسوولان اداره منابع طبیعی در دوره‌ای هم چرا باید متوقف ‌شود.

اما بسیاری از دامداران سنتی منطقه که از گذشته دور تاکنون نقش اصلی در تأمین گوشت قرمز و لبنیات مورد نیاز منطقه را بر عهده داشتند، هم اینک فرزندانشان این شغل را ادامه می دهند و در این عرصه فعالیت دارند، و بر این باورند که تعادل بین مرتع و دام نه تنها باعث تخریب پوشش گیاهی نمی‌شود بلکه چرای گوسفندان موجب هرس و کوددهی در عرصه‌های مرتعی و رشد گیاهان می شود.

تداوم دامداری سنتی در گرو نزولات جوی

یکی از دامداران منطقه به خبرنگار ایرنا گفت: در ۲ دهه اخیر تعدادی از مردان منطقه به‌دلیل ادامه پدیده خشکسالی ، بی‌مهری طبیعت، از تولید سنتی دام سبک دست کشیدند و با فروش احشام، درآمد حاصل از آن را در بانک‌ها با دریافت حداقل سودسپرده‌گذاری کردند.

محمودحسن زاده افزود: در ۲ سال اخیر که ترسالی پس از نزدیک به سه دهه به منطقه بازگشته است، دوباره شاهد افزایش تعدادهای دام سبک در مراتع و تولید فراورده‌های دامی هستیم.

وی با بیان اینکه مراتع شهرستان با توجه به اقلیم آن نسبتا غنی است و ظرفیت چرای ۱۰۰ هزار راس دام را دارد، تصریح کرد: اگر در سال‌های بعد هم مراتع مشمول رحمت الهی شود و بارندگی ادامه یابد جوانان روستایی که در شهرهای استان و یا دیگر مناطق کشور در شهرها کارگری می‌کنند به روستاها باز می‌گردند و مهاجرت ها در شهرستان روند معکوس پیدا می کند.

این دامدار از روند بازگشت جوانان در ۲ سال اخیر به روستاهای منطقه خبر داد و بیان کرد: این روند هم در حوزه کشاورزی و هم در عرصه دامداری سنتی باعث رونق و جهش تولید شد.

افزایش قیمت خوراک دام نگران کننده است

دامدار دیگری گرانی خوراک دام و علوفه را نگران کننده دانست و گفت: در فصل های بهار و تابستان دوره ترسالی مراتع غنی زمینه چرای دام را فراهم می‌کند و علف‌های خشکِ بوته‌های قیچ، درمنه و سایر گیاهان ریشه دار، برای چرا و تعلیف گوسفندان در فصل زمستان مورد استفاده قرار می گیرد.

محمود دهستانی که با فرزندش افزون بر ۳۰ سال به حرفه دامداری سنتی مشغول است، افزود: قیمت خوراک دام در سال جاری نسبت به سال گذشته ۲۵ تا ۳۵ درصد افزایش یافت و اگر بهره‌برداری از مراتع نباشد، پرورش دام صرفه اقتصادی ندارد و رفته رفته افراد این حرفه را ترک می کنند.

به گفته اصغر شمس الدین ۶۵ ساله، در دوره ترسالی کار دامداری از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است و با استفاده از منابع خدادادی درآمدزاست.

وی که از جوانی در این حرفه فعالیت دارد، گفت: به دلیل گرانی دستمزد کارگر و افزایش بی رویه قیمت خوراک دام‌های پرواربندی کمرشکن است.

رییس جهاد کشاورزی بافق هم به ایرنا گفت: در پی افزایش بارندگی در سال هایی ۹۸ و ۹۹ جمعیت دام منطقه نیز افزایش یافت که پیامد آن افزایش تولید لبنیات و گوشت قرمز است.

علی اکبر رحمتیان با بیان اینکه تولید علوفه در کشور سالانه پنج درصد افزایش دارد، افزود: دامداران سنتی باید با دریافت مجوز چرا، از عرصه‌های طبیعی برابر مقررات استفاده کنند.

وی با بیان اینکه یکهزار و ۶۰۰ نفر شتر در بافق نگهداری می شود، گفت: مسوولان ۸۵ درصد پروار بندی‌ها برای تعلیف دام های خود از علوفه مزارع و بقیه از مراتع استفاده می کنند و هم اکنون هزار و ۵۰۰ بهره بردار در حوزه دامداری فعالیت دارند.

تولیدات دامی با ۱۵ درصد افزایش
مسوول اداره بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی بافق هم به افزایش بارندگی و جهش تولید محصولات دامی اشاره کرد و یادآور شد: در سال زراعی جاری هزار و ۲۷۱ تن شیر خام، ۳۳۶ تن گوشت قرمز،چهار تن پشم، ۶ تن کرک و مو تولید شد که به طور میانگین نسبت به مدت مشابه سال ماقبل ۱۵ درصد رشد دارد.

مسعود عسکری افزود: در سال ۹۹ تعداد ۵۰ بهره بردار به حوزه پرورش سنتی دام سبک افزوده شد.

وی تعداد دام های سبک منطقه را ۶۰ هزار راس اعلام کرد و گفت: از این تعداد ۱۵ هزار راس به صورت پرواربندی نگهداری و بقیه در مراتع چرا می‌کنند.

عسکری خاطر نشان کرد: با توجه به گونه‌های گیاهی معطر از قبیل آویشن، پونه وحشی، آلاله و درمنه، فراورده‌های لبنی و گوشت بز و گوسفند که در مرتع چرا می‌کند خوش طعم ،مرغوب و با کیفیت است.

همچنین مدیرعامل شرکت تعاونی دامداران بافق گفت: این شرکت در تهیه خوراک دام، توزیع نهاده‌های دامی، آبرسانی و جا به جایی دام در زمان کوچ به دامداران کمک می‌کند.

عباسعلی رنجبر تصریح کرد: افزایش ۳۵ درصد قیمت خوراک دام ، دامداران را رنج می‌دهد و بیم آن می رود که گرانی روزی باعث توقف فعالیت ‌ها شود.

وسعت مراتع بافق ۵۲۶ هزار هکتار است که ۲۰ هزار و ۳۶۱ هکتار مربوط به دشت لرد شیطور، ۱۹ هزار و ۵۷۹ هکتار دشت قطرم و بقیه به نقاط مختلف تعلق دارد.

مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد.