قبطی‌ها و تنگناهای سیاسی مذهبی در مصر

قبطی‌های مسیحی بر اساس برخی گزارش‌ها و منابع حدود ۱۰ درصد از جمعیت ۱۰۰ میلیونی مصر را تشکیل می‌دهند. مسیحیان مصر قدمت زیادی در این سرزمین دارند، حتی نام «Egypt» که مصر در نزد اروپایی‌ها و بسیاری دیگر کشورها به این نام خوانده می‌شود، برگرفته‌شده از القبط است. قبطی‌های مصر، بزرگترین جامعه مسیحی در خاورمیانه‌اند. شمار فرقه‌های مسیحی که در مصر فعالیت دینی دارند، ۱۳ فرقه است که عبارتند از: مسیحیان ارتدوکس، مسیحیان کاتولیک، مسیحیان پروتستان، کاتولیک رومی، ارتدوکس رومی، کاتولیک ارمنی، ارتدوکس ارمنی، کاتولیک سریانی، ارتدوکس سریانی، کاتولیک لاتینی، کاتولیک مارونی، کاتولیک کلدانی و پروتستان‌های انجیلی.

قبطی‌ها بر اساس درصدی که در جامعه دارند و با توجه به نقش مالی و تجاری در مصر خواهان نفوذ و قدرت بیشتر در ساختار سیاسی این کشور هستند. این در حالی است حضور قبطی‌ها در نهادهای دولتی چندان زیاد نیست و سمت‌های بالا عمدتاً به آنان تعلق نمی‌گیرد.

مسیحیان و عرصه سیاسی مصر

به‌طور مشخص، قوانین مصر درباره حضور مسیحیان در قدرت، قوانین محدودکننده‌ای است، به‌گونه‌ای که وجود وزرای مسیحی در هیات وزیران مصر از لحاظ قانونی تایید نشده است. همچنین مسیحیان در ساختن یا تعمیر کلیساهای خود باید مجوز حکومت مصر را بگیرند. ضمن آن‌که دولت دائماً توصیه کرده که مسیحیان حق ندارند از نمادهای دینی برای اثبات دین خود به دیگران استفاده کنند.

حضور مسیحیان در سازمان‌های امنیتی مصر هم چندان زیاد نیست و شاید در این مورد منع قانونی وجود داشته باشد که به‌کارگیری مسیحیان در این سازمان‌ها و همچنین ارتش متناسب با جمعیت آنان نباشد. افزون بر این، مسیحیان در ارتش، پلیس، وزارت کشور، نهادهای قضائی و دیپلماتیک به سختی می‌توانند مناصب عالی را تصاحب کنند. معمولا استاندار یا رئیس دانشگاهی از میان قبطیان انتخاب نمی‌شود. وجود احزاب دینی در مصر چه مسیحی و چه مسلمان به لحاظ قانونی ممنوع است و هیچ‌گاه اجازه داده نشده است که احزابی توسط مسیحیان یا مسلمانان با نام‌های دینی شکل بگیرد. بنابراین هیچ‌گونه حزبی دینی قبطی در مصر وجود ندارد. اما افرادی از شخصیت‌های مسیحی مصر در احزاب مهم مصر نقش‌هایی را ایفا کرده‌اند.

گزارش‌های بین‌المللی درباره اوضاع مسیحیان مصر

سازمان عفو بین‌الملل در گزارش خود در مورد اوضاع مسیحیان مصر از برخی رفتارهای نابجا در مورد این قشر دینی از جامعه مصر چه در مورد اشخاص مسیحی و چه در مورد فعالیت‌های آنان و چه در مورد دارایی‌های آن‌ان پرده برداشت. طبق این گزارش پس از انقلاب ۲۵ ژانویه، رفتارهای نابجا علیه مسیحیان مصر و تنش‌های داخلی و طایفه‌ای میان مسلمانان و مسیحیان به خصوص پس از برکناری «محمد مرسی» رئیس جمهوری منتخب مردمی افزایش یافته‌است. برپایه این گزارش موج بی‌سابقه‌ای از تجاوز به حقوق مسیحیان پس از برکناری مرسی و پراکنده‌کردن تظاهرات‌هایی که در حمایت از مرسی برپا شده بود، اعمال شده که مهم‌ترین آن‌ها کشته‌شدن ۴ نفر در درگیری‌های طایفه‌ای روزهای ۱۴ و ۱۵ آگوست ۲۰۱۳ بود که ۳ نفر از آن‌ها در استان «منیا» و یکی از آنها در منطقه «عزبه النخل» کشته شدند. همچنین در این درگیری‌ها ۴۳ کلیسا به صورت کامل تخریب شد و دارایی ۲۰۷ نفر از مسیحیان به یغما رفت. این‌ها آماری است که «تواضروس دوم» رهبر مسیحیان مصر و نیز اتحادیه جوانان «ماسبیرو» اعلام کرده‌اند. این گزارش ۱۲ تن از نیروهای امنیتی را به عدم حمایت کافی از مسیحیان متهم می‌کند و بیان می‌دارد که تجاوز به مسیحیان پس از عزل مرسی در واقع امتداد فعالیت‌های گذشته بوده‌است. چه اینکه ۱۵ جنایت بزرگ در زمان مبارک رخ داد. افزون بر این زمانی که شورای عالی نظامی، مسئولیت اداره مصر را برعهده داشت، ۲۷ مسیحی تظاهرات‌کننده کشته شدند که به «حوادث ماسبیرو» معروف گردید.

گزارش‌های دیگری نیز در مورد اوضاع مسیحیان در مصر، توسط سازمان‌های بین‌المللی نوشته شده‌است که می‌توان به گزارش «کمیته آمریکایی آزادی‌های دینی» USCIRF در سال ۲۰۱۲ اشاره کرد. در این گزارش آمده‌است که اعمال خشونت‌آمیز علیه مسیحیان ارتدوکس در مصر پس از دوره مبارک افزایش یافته‌است، چه اینکه در طی حدود ۴۰ حادثه فرقه‌ای تعداد ۱۰۰ نفر از بزرگان مسیحی قبطی کشه شده‌اند. آماری که از مجموع کشته‌شدگان مسیحیان در ۱۰ سال قبل بیشتر شده بود.

یکی از مشکلات نخبگان و دانشمندان مسیحی مصر که به کشورهای غربی رفت‌وآمد دارند این است که به عنوان «ستون پنجم» دشمن مورد توجه نیروهای امنیتی واقع می‌گردند و تعاملات آنان با دیگران مورد پیگیری قرار می‌گیرد.

--------

منابع:

۱: اندیشکده راهبردی تبیین، ۳۰ دی ۱۳۹۲، «تاملاتی در اوضاع سیاسی – اجتماعی اقباط مصر»، (http://tabyincenter.ir/print/?print=۱۱۶۳۹)

۲: روزنامه مصری الیوم، «أوضاع المسیحیین فی مصر: تقاریر دولیه»، محمد السید عبد الجواد، مصری الیوم، (http://asic.almasryalyoum.com/sites/default/files/favicon)

۳: روزنامه العربی الجدید، ۲ اکتوبر ۲۰۱۷، «مصر ومصیر الأقباط... وضع صعب مصدره التمییز»، (https://www.alaraby.co.uk/society/۲۰۱۷/۱۲-۷-۸)

۴: سفارة الولایات المتحده الامریکیة فی مصر، «التقریر الدولیه بشان الحریة الدینیه فی مصر لعام ۲۰۱۷»، (https://eg.usembassy.gov/ar/)