کرونا و نگرشی نو به تقویت تاب‌آوری اجتماعی

مسوولان اجرایی و درمانی کشور توصیه می‌کنند که به‌منظور قطع زنجیره انتقال کووید ۱۹ نیاز است که پویش در خانه ماندن رعایت شود و این مهم به معنای تغییر رویه‌های رفتاری و ارتباطی است تا بتوان در سایه گفتمانی هدفمند در بازه زمانی کوتاه‌تر این بحران سلامت را مهار کرد.

کارشناسان و دست اندرکاران امور اجتماعی و روانشناسی بر این باورند که تاب‌آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم خویشتن است که در مواقع بحران و خطرباید به عنوان تصمیم محوری ملاک قرار گیرد.

تاب‌آوری به‌عنوان ظرفیت مهم می‌تواند باعث شود تا گروه‌های جمعیتی در کالبد یک جامعه بحران زده رویدادهای ناگوار را آگاهانه درک کرده و توان مدیریت آن را بیابند و با دایره مخاطرات کمتری از آن عبور کنند.

تکیه بر تاب‌آوری سبب می‌شود که شهروندان با وجود قرار گرفتن در معرض تنش های شدید بتوانند راه برون‌رفت از معضل را بیابند و با انعطاف در رفتار، تفکر و کردار و شایستگی‌های اجتماعی، تحصیلی و شغلی همگرایی مثبت و امید ایجاد کنند.

اگرچه گروه‌های جمعیتی متنوع در کالبد یک جامعه کنش‌ها و ارتباطات متفاوتی با هم دارند اما، نیاز است که در شرایط شیوع ویروس کرونا با تکیه بر گفتمانی موثر و حضور مداخله‌گر گروه‌های مرجع فکری و نخبگان و هسته خانواده اعتماد اجتماعی بیش از پیش تقویت شده و با بهبود انعطاف پذیری، تقویت درک مشترک و گسترش تعاون و همیاری، مقوله تاب‌آوری به عنوان سرمایه‌ای لازم و گرانقدر جامعه رشد کند.

تاب‌آوری سفیر نجات بخش مواقع بحران

استاد علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اراک و رییس انجمن جامعه شناسی استان مرکزی گفت: تاب‌آوری اجتماعی تکنیکی کارآ برای مواقع بحرانی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است که می‌تواند به عنوان سفیر نجات بخش در گروه‌های جمعیتی، سطحی از انعطاف پذیری و تطابق با مشکل را ایجاد کند و قدرت تفکر و گذر از بحران را تسهیل و بهبود می‌بخشد.

دکتر «مریم توسکی» افزود: توسعه متوازن و رشد موثر هر جامعه با میران سرمایه اجتماعی آن ارتباط تنگاتنگی دارد و نیاز است در شرایطی که بحران کرونا وضعیت ویژه برای کشور ایجاد کرده تمامی گروه‌های مردمی فارغ از هر دیدگاه و نگرش خاص اعتماد اجتماعی در سطح روابط ملت و دولت، سمن ها با مردم و مردم با مردم را محور قرار داده و با تاب‌آوری اجتماعی بکوشند صدمات ناشی از تهدید کرونا را به حداقل برسانند و در این دشورای دوام بیاورند.

وی عنوان کرد: تاب‌آوری در مراتب فردی، خانوادگی و کشوری مطرح است و باید بتوان با درک صحیح این موضوع و شناخت ابعاد آن پیله حفاظتی موثر را درمقابله با این بحران سلامتی ایجاد کرد و آسیب ‌ها به حداقل رساند.

رییس انجمن جامعه شناسی استان مرکزی خاطرنشان کرد: پویش در خانه ماندن را نباید با عنوان یک عمل زوری نام برد بلکه این مسئله تجربه‌ای برای بهبود مسئولیت‌پذیری خود در قبال سلامت فردی؛ خانوادگی و سایر شهروندان است که با سطح فکری و وجدان هر فرد ارتباط دارد و باید از این فرصت به بهترین شکل در تنظیم مناسبات خانوادگی و همبستگی و مشارکت اجتماعی بهره برد.

دکتر توسکی اظهار داشت: محدودیت‌های ناشی از در خانه ماندن نباید به فرسایش روحی و جسمی بیانجامد بلکه رسانه‌ها، سمن‌ها و گروه‌های مرجع فکری در چنین شرایطی باید با استفاده از قابلیت‌های مجازی و ظرفیت‌های تصویری، شنیداری و نوشتاری و چند رسانه‌ای به کمک شهروندان آمده و تغییر نگرش فردی در ابعاد احساسی، تفکری و رفتاری را برای شهروندان فراهم کنند.

وی توضیح داد: شاید محوریت آموزش افراد در شرایط عادی بر مدار انتقال مهارت قرار گیرد اما در شرایط تاب‌آوری اجتماعی نیاز است آموزش‌ها در حوزه شکوفایی استعدادها باشد و باید بهترین شیوه انعطاف افراد با محدودیت‌ها و تطابق منطقی با شرایط خاص ملاک باشد.

استاد علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی اراک خاطرنشان کرد: افراد باید در فرصت پویش در خانه ماندن، خود را با انواع کارهای خلاق، مطالعه، توجه به علایقی که هرگز فرصت بروز آن را نداشته‌اندتطبیق دهند و رعایت بهداشت فردی را با جدیت در دستور کارشان قرار دهند.

دکتر توسکی عنوان کرد: تاب‌آوری در سطح خانوادگی نیز اهمیت زیادی دارد و باید در ایام خانه نشینی وجدانی بکوشند تا آگاهانه گپ بین نسلی و فقدان گفت‌وگو اعضای خانواده را ترمیم کنند و به صورت هدفمند علاوه بر توسعه ارتباطات بین فردی، آستانه تحمل افراد از هم نیز بالاتر رفته و کنش ارتباطی مناسب‌تری بین اعضای خانواده حاکم شود.

وی یادآور شد: برای بهبود مناسبات درون خانواده و تقویت صمیمت و مشارکت جمعی می‌توان از امور ساده فیزیکی و تقسیم کارها در خانه شروع کرد و آن را با روابط عمیق‌تر احساسی و تفکری بسط داد و کلنی‌های کوچک پویش در خانه ماندن را به زنجیره‌های انسجام و آگاهی تبدیل کرد.

رییس انجمن جامعه شناسی استان مرکزی خاطرنشان کرد: اگرچه کرونا محدودیت‌های روابط جمعی را با در خانه ماندن ایجاد کرده اما، این مقوله که انسان تازمانی که زنده است فرآیند اجتماعی بودن را تجربه می‌کند موضوعی مهم است و باید با انعطاف در شرایط سخت کرونا بتوان سطح بالاتری از رشد فردی، خانوادگی و اجتماعی را ایجاد کرده و با بازتعریف کارکردها سرمایه اجتماعی را تقویت کنیم.

کرونا را با آگاهی و خودمراقبتی باید شکست داد

یک دانشجوی دکترای جامعه شناسی در استان مرکزی گفت: حوادث و اتفاقات ناگوار مانند سیل و زلزله و شیوع بیماری‌ها مسایلی هستند که ناغافل جامعه را درگیر می‌کنند و به‌دلیل آنکه برنامه‌پیش ‌بینی شده برای آن‌ها وجود ندارد ممکن است سطحی از سردرگمی را سبب شوند.

«مریم خان‌محمدی» افزود: افراد در جامعه بحران زده ممکن است با مشکلات و صدمات جسمی و روحی مواجه شوند و سطحی از درماندگی، ناامیدی، اضطراب، خشم و ترس را تجربه کنند و در چنین شرایطی این تاب‌آوری اجتماعی و معیارهای عملی آن است که می‌تواند به‌عنوان منجی و اصلاح‌گر به یاری مردم بشتابد.

وی عنوان کرد: تاب‌آوری معیاری از توانایی سیستم اجتماعی برای جذب تغییرات است، یعنی افراد جامعه در مقابل مخاطرات و حوادث ناگوار بتوانند با تکیه بر تفکر، آگاهی و انعطاف پذیری دوام بیاورند و بعد از شرایط بحران نیز با روحیه بهتری آسیب‌ها را ترمیم کرده و به حالت تعادل برسند.

این دانشجوی دکترای جامعه شناسی گفت: تاب‌آوری نوعی خودمراقبتی فعال است که فرد با تکیه بر داشته‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی بر محمل آن سوار می‌شود و مخاطرات بحران را هرچند سنگین تحمل کرده و می‌کوشد با قدرت و روحیه بهتر مصائب را از سر بگذراند.

تاب‌آوری و اهمیت جامعه شناسی مردم مدار

یک استاد جامعه شناسی دانشگاه‌های اراک نیز گفت: تکیه بر جامعه شناسی مردم‌مدار در مهار آسیب ویروس کرونا اهمیت زیادی دارد و شیوع این ویروس نشان داد که ضعف‌ها و سیستم‌های ناکارآمد و غفلت‌ها کجاست و چطور باید با تکیه بر سرمایه اجتماعی و ظرفیت‌های مردمی در حوادث سخت تاب آورد و با فهم خطاها و مشارکت جمعی کوشش کرد تا مشکلات سپری شود.

دکتر «فرزاد نوابخش » افزود: شیوع ویروس کرونا در بیشتر کشورهای جهان مشکلات وسیع اقتصادی ، روحی و اجتماعی ایجاد کرده اما،این بحران با همه ابعاد دشوارش درس‌های زیادی در خود دارد که یکی از آن‌ها امیت رشد احساسی و رفتاری مردم است که بتوانند انعطاف در برابر تهدید داشته باشند و بر مبنای داشته‌هاقدرت تصمیم گیری را تقویت کرده و آگاهانه پیوندهای بین فردی و خانوادگی را در التیام مصائب بسط دهند.

وی یادآور شد: پویش در خانه ماندن ممکن است فشارهای روحی و محدودیت‌های ارتباطی داشته باشد و اینجاست که ارزش گفتمان و تربیت فردی و جمعی برجسته می‌شود، سمن‌ها و رسانه‌ها اکنون می‌دانند که آموزش‌های تاب‌آوری اجتماعی چه اهمیتی دارد و نیاز است که همه طیف‌های مردمی سطحی از آموزش برای تاب‌آوری در موقعیت‌های سخت را بدانند.

مشارکت مردمی راهبردی محوری در تاب‌آوری اجتماعی

فرماندار شهرستان اراک نیز گفت: تعامل و همراهی دستگاه‌های اجرایی، مردم و مدافعان سلامت در معضل شیوع ویروس کرونا در این استان مثال زدنی است و نشان می‌دهد که مشارکت جمعی و حس هم ‌نوع دوستی در مواقع دشوار تا چه میزان کمک کننده و راهگشا است.

« حسین بختیاری» افزود: در سال‌های اخیر به گواه آمار سرمایه‌ اجتماعی آسیب‌هایی دیده است و امروز که شرایط سخت مقابله با کووید ۱۹ در جریان است با مشاهده صحنه‌های همدلی مردم برای تهیه اقلام بهداشتی و مایحتاج حفاظتی مدافعان سلامت، تعهد به پویش در خانه ماندن و کمک به افراد سالمند و ضعیفی که این روزها در تهیه مایحتاج مشکل دارند و از نظر اقتصادی لطمه جدی دیده‌اند می‌توان ترمیم سرمایه اجتماعی را شاهد بود و این اتفاق مبارکی است که باید پس از مهار کرونا نیز تداوم یابد.

وی اظهار داشت: مردم ایران در سال‌های قبل تجربه جنگ، مهار سیل و زلزله و مشکلات دیگر را داشته‌اند و در تمامی آن‌ها مشارکت جویی و فهم بالای خود را از مسایل به نمایش گذاشته‌اند و در بحران کرونا نیز خوش درخشیده‌اند و رفتارهای منطقی آنان سرمایه ارزشمندی در تاب‌آوری اجتماعی برای کشور است.

فعالیت‌های اجتماعی جلوه موفقی از تاب‌آوری در کرونا

رییس مجمع سمن‌های جوانان استان مرکزی گفت: کرونا آزمون بزرگ مشارکت اجتماعی است و فعالیت‌های داوطلبانه مردمی جلوه‌های موفقی از تاب‌آوری در این شرایط را به نمایش گذاشته است.

«فرهاد نجفی» افزود: کرونا به مردم و مسئولان آموخت که سلامت هر فرد با سلامت با جامعه گره خورده و برای بهره‌مندی از امنیت، آرامش باید همه نیازهای مشترک و حرکت آگاهانه داشته باشیم.

وی توضیح داد: سمن‌ها و گروه‌های داوطلب با اقدامات عام المنفعه ، بی مزد و انسان‌دوستانه در جای جای استان و کشور نشان دادند که هر آنچه دارند به میدان آورده‌اند تا بتوانند سطحی از اعتماد جمعی را برای عبور از خطر فراهم کنند.

مدافعان سلامت در آینه تاب‌آوری

رییس دانشگاه علوم پزشکی اراک گفت: کادر درمانی و مدافعان سلامت در مقوله بحران کرونا با رفتارشان تعهد در کار و سطح بالای همنوع دوستی را به نمایش گذاشتند که این موضوع بسیار ارزشمند است و نشان می‌دهد که سرمایه‌های انسانی و اخلاقی در ایران تا چه حد بالا است.

دکتر سید «محمد جمالیان» افزود: تاب‌آوری در موقعیت دشوار کنونی برای کادر درمان بسیار مهم است چرا که هم باید دشواری‌های استفاده از لباس حفاظتی، ماسک و عینک را تحمل کنند و هم از خانواده و استراحت به دور هستند و این در شرایطی است که با وجود همه کمبودها و مسایل ایثارگرانه به بیماران خدمت می‌دهند و دم بر نمی‌آورند.

وی گفت: انتظار است که مردم با درک این ایثار کادر درمانی به پویش در خانه ماندن متعهد باشند و بکوشند به سهم خود در قطع زنجیره انتقال بیماری کمک کنند.

رییس دانشگاه علوم پزشکی اراک خاطرنشان کرد: دستاورد بزرگ تاب‌آوری اجتماعی روزی است که اعلام شود ویروس کرونا را شکست داده‌ایم و این با همراهی همه بخش‌های جامعه و مردم و مسئولان امکان پذیر است.

کرونا، ویروس شایعی است که با علایم سرماخوردگی مشاهده می‌شد، اما از سال ۲۰۰۲ این ویروس جهش ژنتیکی داشته و ابتدا خود را با بیماری سارس، پس از آن مرس و در حال حاضر به شکل کووید ۱۹ نشان داده که با دوره نهفتگی ۲ تا ۱۴ روز و با تظاهراتی نظیر تب بالا، سرفه،تنگی نفس، سردرد و گاهی با اسهال و استفراغ همراه است.
نخستین مورد مثبت به ویروس کرونا در استان مرکزی پس از استان قم در اول اسفندماه سال ۹۸ مشاهده شد و اکنون بسیاری از کشورهای جهان با توجه به گسترش دامنه شیوع آن برنامه‌های پیشگیرانه و درمانی متعددی را اعمال کرده‌اند.