فلسفه و طرح معناداری به مثابه تاب آوری در وضع کرونایی

به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشتی از مالک شجاعی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی است که در ادامه می‌خوانید؛

این ایام که در کنج خانه تجربه دورکاری داریم و هر روز آمار مبتلایان و درگذشتگان کرونا را می‌شنویم سوالی که مدام برایمان مطرح می‌شود این است که پزشکان و پرستاران و محققان علوم آزمایشگاهی نقش آفرینی قابل تقدیرشان در این وضع مشخص است… مدیران سیاسی در سطوح مختلف هم وظایفی و کارکردهایی دارند و بسته به میزان مسئولیت پذیری شأن حضور یا غیبت دارند پلیس و نیروهای نظامی و امنیتی هم کارکردشان مشخص است، اورژانس و هلال احمر و....هم همینطور.

اما ما اهالی علوم انسانی و فلسفه در این شرایط برای افزایش امید اجتماعی و تقویت تاب آوری اجتماعی چه می‌توانیم کرد؟

یک خوانش از تاریخ فلسفه که متأثر از نوع خاصی از متافلسفه – یعنی تلقی در باب ماهیت، کارکرد و غایت فلسفه – است معتقد است که فلسفه از یونان تا دوره معاصر، همواره فلسفه در میدان بوده و ناظر به مسائل انضمامی زمانه خودش بوده است. بخشی قابل اعتنا از این مسائل، مستقیم یا غیر مستقیم با مسائل وجودی (اگزیستانسیال) آدمی ارتباط وثیق تری دارد. از مساله شر و تقریرهای مختلف آن که به ویژه در حوزه الاهیات و فلسفه دین به مناقشاتی دامن زده تا مباحث فیلسوفان اگزیستانس قرن نوزدهم و بیستم که حول مقولاتی چون معناداری زندگی و دلهره و تنهایی و …طرح می‌شود.

در اینجا و بدون ورود به جزئیات فنی بحث و مقدمات بعیده فلسفی می‌توان به طرح این ایده پرداخت که در کنار توصیه‌های پزشکان مبنی بر خود مراقبتی و رعایت بهداشت فردی شاید بتوان از افق مباحث فلسفه و علوم انسانی معاصر بویژه آنچه تحت عنوان مباحث معنای زندگی مطرح شده، از معناداری به مثابه تاب آوری اجتماعی یاد کرد. آن کس که برای زندگی معنایی قائل است در مواجهه با شرور و آفات طبیعی و اجتماعی و …از مقاومت بیشتری برخوردار است. می‌توان در این خلوتی اضطراری که همسایه دیوار به دیوار توفیق اجباری برای مراقبه نفس است، به تأمل بیشتر در باب گذشته و کشیک حال نفسانی و اجتماعی پرداخت و امیدوارانه از نقاط قوت و ضعف گذشته برای ارتقای فردای – پسا کرونایی – توشه اندوخت.