حساب و کتاب آخرسال بازارهای هنری

بازار تجسمی‌ها

سال ۹۸ برای هنر تجسمی ایران شروع خوبی داشت. روز ۳ فروردین‌ماه هنرمندان ایرانی در بیست و پنجمین دوره از حراج کریستیز خاورمیانه درخشیدند و موفق شدند با مجموع فروش یک میلیون و ۱۵۵ هزار دلار، حدود ۳۱ درصد از کل فروش این دوره از حراج را از آن خود کنند. در این دوره ۱۹ اثر از ۱۳ هنرمند ایرانی شامل حسین زنده‌رودی، علی شیرازی، محمد احصایی، پرویز تناولی، منوچهر یکتایی، بهمن محصص، مارکو گریگوریان، رضا درخشانی، فرهاد مشیری‌، ساسان بهنام‌بختیار، رکنی حائری‌زاده، شیرین علی‌آبادی و رضا آرامش چکش خورد. مجموع فروش کل این دوره از حراج سه میلیون و ۷۱۹ هزار و ۵۰۰ دلار بود. همچنین حراج آثار قرن بیستم خاورمیانه ساتبیز ۱۰ اردیبهشت‌ماه در حالی در لندن برگزار شد که در این حراج ۸۶ اثر چکش خورد و با فروش کلی ۳.۴۸۵.۰۰۰ پوندی به کار خود پایان داد. در این حراج ۱۲ اثر از ۱۱ هنرمند ایرانی به فروش کلی ۶۷۵.۰۰۰ پوندی دست یافت.

اما در سویی دیگر نیز حراج هنر مدرن و معاصر خاورمیانه بونامز ۱۱ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸ برگزار شد و از فروش کلی ۱.۳۲۰.۰۰۰ پوند، سهم آثار هنرمندان ایران ۵۳۳.۹۳۱ پوند بود. در این دوره از حراج هنر مدرن و معاصر ۱۳ اثر از هنرمندان ایران به فروش رفت و توانست بیش از ۴۰ درصد فروش کل حراج را به هنر ایران اختصاص دهد. اثر سهراب سپهری از مجموعه تنه درختان این هنرمند توانست با فروش ۱۸۷.۵۶۲ پوندی در رتبه نخست این حراج قرار گیرد. اما رویداد ملی مشابه این حراج‌ها در تهران اگرچه رکوردی تازه ثبت کرد اما رشد قابل انتظار گذشته را نداشت. یازدهمین دوره از «حراج تهران» که به معرفی هنر کلاسیک و مدرن ایران اختصاص داشت ۱۴ تیرماه با ۷۹ اثر از ۶۰ هنرمند برگزار شد و به فروش ۴۲ میلیارد و ۲۰۴ میلیون تومان دست یافت. در این حراج ۱۲ اثر بالای یک میلیارد تومان فروخته شدند. با این همه در حراج‌های پاییزه هنر ایران توانست جایگاه مناسب خود را تثبیت کند. حراج هنر قرن بیستم خاورمیانه ساتبیز ۳۰ مهر برگزار شد و ۱۷ اثر ایرانی به فروش کلی ۱,۰۷۷,۲۵۰ پوند دست یافتند. در این حراج اثر محمود سعید هنرمند مصری با فروش ۵۱۹ هزار پوند رکوردار شد؛ اما جایگاه‌های بعدی گران‌ترین آثار این دوره حراج ساتبیز به هنرمندان ایرانی رسید.

همچنین ۴۵ درصد از فروش حراج هنر مدرن و معاصر خاورمیانه کریستیز نیز که اول آبان برگزار شد، نصیب هنر ایران شد. این رویداد که در خانه حراج کریستیز در لندن برگزار شد با فروش کلی ۳,۱۰۸,۲۵۰ به کار خود خاتمه داد که سهم هنر ایران از این رویداد ۱,۴۴۴,۰۰۰ پوند بود. رکوردداری آثار این دوره حراج کریستیز به اثر منیر فرمانفرمائیان با رقم ۲۹۹,۲۵۰ پوند تعلق گرفت. همچنین در حراج‌های ایرانی نیز اتفاق جالب توجهی رخ داد. چهارمین حراج تخصصی خط و خوشنویسی، هنرهای ایرانی و اسلامی باران، با ارائه نود و چهار اثر هنری و اشیای کاربردی ۲۴ آبان در مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن برگزار شد و به رکورد فروش ۲۶ میلیاردی دست یافت. در این دوره ۹۴ اثر کهن که قدمت برخی‌شان به بیش از یک قرن می‌رسد و همچنین آثاری از سده دوم هجری قمری تا دوره‌های تیموریه، صفویه، افشاریه، زندیه تا قاجار ارائه شد. گران‌ترین اثر فروخته شده در این حراج پنج برگ از شاهنامه به خط نستعلیق متعلق به دوره تیموری بود که ۹ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان چکش خورد.

بازار اکران

از ابتدای سال ۹۸ تا انتهای آن اتفاقات تلخ بسیاری رخ داد که بر سینمای ایران تاثیرات زیادی گذاشت. از سیلی که در ایام نوروز آمد تا اعتراضات آبان و قطع شدن اینترنت و سقوط هواپیما و حالا نیز شیوع ویروس کرونا و تعطیلی یک ماهه و احتمال تداوم آن در سال ۹۹ همگی باعث تحولات منفی برای اقتصاد سینما شد. یکی از چالش‌های امروز نیز پایین بودن سرانه سینما نسبت به جمعیت کشور است که باید مورد توجه قرار بگیرد. درحالی‌که در ایران هر ۱۸۰ هزار نفر به سالن سینما دسترسی دارند اما بر مبنای استانداردهای جهانی این رقم هر ۱۰ هزار نفر است؛ بنابراین تا رسیدن به استانداردهای جهانی نیازمند تاسیس هشت هزار سالن سینما هستیم که امیدواریم در مناطق محروم مورد توجه مدیریت شهری قرار گیرد. سال ۱۳۹۸ با اکران ۷۴ فیلم سینمایی روی پرده سینماهای کشور همراه بود و ۲۶ میلیون و ۶۹ هزار و ۴۲۷ مخاطب موفق شدند برای تماشای این فیلم‌ها به سینماها بروند.

میزان فروش فیلم‌ها در سینمای ایران به ۲۹۷ میلیارد و ۹۴۴ میلیون و ۸۱۴ هزار تومان رسیده است که به‌طور قطع اگر سینما در اسفندماه به دلیل کرونا تعطیل نمی‌شد میزان فروش بلیت در گیشه‌ها رشد قابل توجهی داشت. از این میزان فروش ۱۷۰ میلیارد سهم تهران با ۱۱ میلیون نفر مخاطب و ۱۲۸ میلیارد تومان سهم سایر شهرها بوده است. این آمار براساس افزایش قیمت بلیت در ابتدای سال است که بین ۵ تا ۱۸ هزار تومان (بدون محاسبه ارزش افزوده) قیمت‌گذاری شد. سال ۱۳۹۷ با اکران ۷۹ فیلم سینمایی همراه بود که مجموعا ٢٣٩ میلیارد و ٧٦٩ میلیون و ٣٤٠هزار تومان فروش داشته‌اند. براساس آمار «سامانه فروش سینمای ایران»؛ سینمای ایران در فصل بهار با ۱۹ فیلم فروشی بالغ بر ۱۱۳ میلیارد تومان، تابستان با ۱۸ فیلم ۶۵ میلیارد تومان، پاییز با ۲۲ فیلم ۷۲ میلیارد تومان و در فصل زمستان با ۱۴ فیلم ۴۵ میلیارد تومان سال ۹۸ را پشت سر گذاشت. در حدود نیمی از سال شاهد استقبال از گیشه بودیم و در ماه‌های دیگر مانند اردیبهشت، مرداد، شهریور، مهر و اسفند در مقایسه با سال‌های ۹۷ و ۹۶ نمودارها کاهش فروش را نشان می‌دهد.

مطرب به کارگردانی مصطفی کیایی، متری شیش و نیم به نویسندگی و کارگردانی سعید روستایی، تگزاس به کارگردانی مسعود اطیابی، رحمان ۱۴۰۰ به کارگردانی منوچهر هادی، شبی که ماه کامل شد به کارگردانی نرگس آبیار، سرخپوست به کارگردانی و نویسندگی نیما جاویدی، چشم و گوش بسته به کارگردانی فرزاد موتمن، چهار انگشت به کارگردانی و نویسندگی حامد محمدی، ماهمه با هم هستیم به کارگردانی کمال تبریزی و زیرنظر به کارگردانی مجید صالحی، به ترتیب ۱۰ فیلم پرفروش سال ۹۸ لقب گرفتند. در این بین فیلم‌های کمدی با ۶ فیلم بیشترین سهم را در میان فیلم‌های پرفروش سال ۹۸ داشتند. همچنین ۲۶ میلیون مخاطب برای تماشای فیلم‌ها به ترتیب این ۱۰ سینماها را انتخاب کردند: کوروش، آزادی، ایران مال، باغ کتاب، هویزه مشهد، مگامال، اطلس مشهد، هنر شهر آفتاب شیراز، چارسو و پردیس ملت تهران به‌عنوان پر مخاطب‌ترین سینماهای کشور بودند.