زمینه‌ها و راهکارهای ارتقاء نشاط اجتماعی

ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی اﻃﻼﻋﺎت و ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ(ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ آن‌ها) و اراﺋﻪ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ ﻫﺪفﻣﻨﺪ و راﻫﮑﺎراﻧﺪﯾﺶ از وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺸﺎط در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ.

در این پژوهش آمده است: «برای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺳﻪ ﻣﻮﺿﻮع «زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ»، «ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎ» و «ﻋﻮاﻣﻞ» ﺷﺎدزﯾﺴﺘﯽ در اﯾﺮان ﺗﻤﺮﮐﺰ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ». ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﻣﻨﺸﺎء ﺷﺎدزﯾﺴﺘﯽ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻧﺸﺎط‌آور را ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﺎﯾﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ فلسفه ﺧﻠﻘﺖ، ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ، آﺋﯿﻦﻫﺎی ﻧﯿﺎﯾﺶ و ﻧﺤﻮه ﻣﻌﯿﺸﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮد. محققان در پژوهشی با عنوان «بررسی زمینه‌ها و راهکارهای ارتقاء نشاط اجتماعی در ایران» آورده‌اند: «در واﻗﻊ ﺳﻪ ﻣﻘﻮله «ﺳﺒﮏ ﺳﺘﺎیش»، «ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮاﻏﺖ» و «ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺎر» ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻧﺸﺎط ﻣﺮدﻣﯽ در اﯾﺮان داﺷﺘﻪ و دارﻧﺪ».

این پژوهش توسط موسی عنبری دانشیار و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته است. «ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ در دﻫﻪ 1370، ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺸﺎط در ﮐﺸﻮر را «ﻣﺘﻮﺳﻂ» ﮔﺰارش ﮐﺮده‌اﻧﺪ. در ﺳﺎلﻫﺎی ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ دﻫﻪ، اﻧﺪﮐﯽ اﻓﺰاﯾﺶ در ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﻤﺮات ﻧﺸﺎط اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ دﻫﻪ، در ﻣﯿﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻫﻤﯿﺖ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮده‌اﻧﺪ از ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ، رﺿﺎﯾﺖ از ﺷﻐﻞ، ﺧﺎﻧﻮاده، ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ازدواج، وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و سلامتی».

بر اساس این پژوهش: « ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن داده‌اﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ از ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ و رﺿﺎﯾﺖمندی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻤﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ. ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻔﺮﯾﺤﺎت اﻧﺪک و رﺿﺎﯾﺖ ﮐﻢ از ﺷﻐﻞ، مهمترین ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻮده‌اﻧﺪ.

ما وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت رواﻧﯽ ﺧﻮد ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﻢ ﺗﻌﺒﯿﺮاﺗﯽ ﺑﺮای ﺑﯿﺎن آنﻫﺎ دارﯾﻢ؛ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻄﺒﻮع ﻣﺎﺳﺖ و از آن ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ. ﺑﺮای اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ، ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺷﺎدی، ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ، ﺳﺮور، ﻃﺮب، ﻃﺮاوت، ﺧﺮّﻣﯽ، ﻧﺸﺎط، اﺣﺴﺎس ﺷﻌﻒ، ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ و اﻣﺜﺎل اﯾﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ.

ﮔﺎﻫﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع و ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ واژﮔﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﻢ، اﻧﺪوه، ﻏﺼﻪ، ﻧﮕﺮاﻧﯽ، دﻟﻮاﭘﺴﯽ، اﺿﻄﺮاب، ﻧﺎاﻣﻨﯽ و اﻣﺜﺎل آن را ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ. ﻫﻤﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻓﻮق دوﺣﺎﻟﺖ ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ ﯾﺎ ﻏﻤﮕﯿﻨﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ. در واﻗﻊ اﯾﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ دو روی ﯾﮏ ﺳﮑﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آنﻫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ، دﯾﮕﺮی ﻣﺤﻮ ﻣﯽﺷﻮد. ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻏﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺷﺎدی وﺟﻮد دارد. اﮔﺮ ﻓﺮدی ﺷﺎدﮐﺎم ﺑﺎﺷﺪ، دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻏﻤﮕﯿﻦ باشد».

محققان معتقدند: «ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﻣﻄﺒﻮع و ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد، ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻋﺎم و ﻫﻤﻪﮔﯿﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﯿﻢ و در اﺑﺘﺪاﯾﯽﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺣﺎﻻت ﺑﻪ آن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ، اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎدی اﺳﺖ. از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﺎص و واﻗﻌﯽ اﻣﺮ ﯾﺎ ﺻﺤﻨﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آنرا ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮلاً اﻓﺮاد ﻫﻤﮑﺎر، ﺷﺎﻋﺮان، ﻣﻮﺳﯿﻘﯽداﻧﺎن و ﻓﯿﻠﻢﺳﺎزان آن را ﻫﺮ روزه ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. اﺷﺘﺮاک اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺷﺎدی، ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺟﻠﻮهﻫﺎی آن، ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان در ﺗﻌﺒﯿﺮی ﮐﻮﭼﮏ و ﻏﺎﯾﺖﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺷﺎدی را ﻣﻄﻠﻮب ﻓﻄﺮی اﻧﺴﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد.

ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻻت ﻣﻄﻠﻮب، ﻣﻄﺒﻮع و ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ را ﺷﺎدی ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ. اﯾﻦ درک و ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺣﺘﺠﺎج ﭘﯿﭽﯿﺪه و اﺛﺒﺎت ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺪارد، زﯾﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻧﻮﻋﯽ واﺳﺎزی و ﺗﻮﺗﻮﻟﻮژی ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﯽاﻓﺘﯿﻢ. ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ«ﺷﺎدی ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ. ﻧﯿﺎزی ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ، ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﺖ». واژه «ﺷﺎد» در ﻟﻐﺖ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺧﺸﻨﻮد، ﺧﻮشحال، ﺧﻮشوﻗﺖ، ﺑﯽﻏﻢ، ﺧﻮش و ﺧﺮم‌زﯾﺴﺘﻦ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻟﻔﻆ در ﭘﻬﻠﻮی «ﺷﺎد» و در اوﺳﺘﺎ «ﺷﺎت» ﺑﻮده و در ﺳﻨﺴﮑﺮﯾﺖ «ﺷﺎت» ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎلﺷﺪن اﺳﺖ.

این ﻣﻔﻬﻮم در ادﺑﯿﺎت اﯾﺮاﻧﯽ ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﯿﻌﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﺗﺼﺎل آن ﺑﺎ ﭘﯿﺸﻮﻧﺪﻫﺎ و ﭘﺴﻮﻧﺪﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد، ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ وﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢﺧﺎﻧﻮاده اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آنﻫﺎ شامل مواردی مانند ﺷﺎداب، ﺷﺎدان، ﺷﺎدﺑﺨﺖ، ﺷﺎدﺑﻬﺮ، ﺷﺎددل، ﺷﺎدروان، ﺷﺎدﻣﺎن، ﺷﺎدﮐﺎم، ﺷﺎدﮔﺎن، ﺷﺎدﻣﻬﺮ و ... می‌شود. در ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺎدی و ﻧﺸﺎط ﮔﻔﺘﯿﻢ، مهمترین ﺷﺎﺧﺺ و ﻣﻌﺮف ﺷﺎدزﯾﺴﺘﯽ و ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ، ﺣﺲ رﺿﺎﯾﺖ از زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ. اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ آنﻗﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﯽ، رﺿﺎﯾﺖ از زﻧﺪﮔﯽ را ﻣﻮﯾﺪ ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﯽداﻧﻨﺪ».

بر اساس این پژوهش: «در واﻗﻊ رابطه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻗﻮی اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎدزﯾﺴﺘﯽ در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ. از ﻣﻔﻬﻮم رﺿﺎﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺘﻌﺪدی در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﮐﺜﺮ آن‌ها، اﻓﻖ روانﺷﻨﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﻢ است. در ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ روانﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ «رﺿﺎﻣﻨﺪی، ﺣﺎﻟﺘﯽ از ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺣﺮﮐﺖ وی ﺑﻪ ﻫﺪف ﺧﻮد رﺳﯿﺪه‌اﻧﺪ. اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺧﺎص ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آرزوﻫﺎﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ. رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و داوراﻧﻪای دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺧﺘﻼف ادراک ﺷﺪه ﺑﯿﻦ آرزو و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ در زﻧﺪﮔﯽ (ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﻘﻖ آرزو) ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ، ﻃﯿﻔﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ از ادراک ﮐﺎمرواﯾﯽ ﺗﺎ ﺣﺲ ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد. اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺗﺠﺮبه ﻋﺎﻃﻔﯽ (ﻫﯿﺠﺎن‌ها و اﺣﺴﺎﺳﺎت) ﻣﯽﺷﻮد، ﺗﻔﺎوت دارد».

نشاط در باورهای روزمره و عامیانه

در این پژوهش آمده است: «در ﺑﺎور ﻣﺮدم ﻋﺎدی، ﻧﺸﺎط، ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه‌ای دارد. ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﺳﺎده و ﮐﻮﭼﮏ ﻧﯿﺰ ﺿﺮورت ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻣﺮدم ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ از ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﻧﺨﺴﺖ آن را ﻣﻌﺎدل «ﺷﺎدزﯾﺴﺘﻦ» ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ. در ﻧﻈﺮ اﯾﺸﺎن، زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪون ﺷﺎدی ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﺳﺖ و ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﺰرگ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﯽ ﯾﺎ ﺳﻌﺎدت ﺑﻪ ﺷﺎدی و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮو ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻗﻮل ﻻﻣﺎی مهمترین ﻫﺪف ﻣﺎ در زﻧﺪﮔﯽ، رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﺷﺎدی اﺳﺖ. همه ﻣﺎ در ﺟﺴﺖوﺟﻮی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻬﺘﺮی در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻫﺴـﺘﯿﻢ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣـﻦ ﻓﮑـﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺣﺮﮐﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺎ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺷﺎدی اﺳﺖ. در ﺗﺼﻮر ﻏﺎﻟﺐ روزﻣﺮه، اﻧﺴﺎن ﺑﺮای ﺷﺎدی و زﻧﺪﮔﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻟﺬت آﻣﺪه اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻫﺮ زﻣﺎن اﻣﺮ ﻣﻄﻠﻮب و ﻓﺎﯾﺪهﻣﻨﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺰاﻧﯽ از ﺷﺎدی و رﺿﺎﯾﺖ دروﻧﯽ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. در اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ، ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪای از ﻟﺬات اﻋﻢ از ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺷﺎدی ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه‌‍اﻧﺪ، ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﺗﻘﺪم ﯾﺎ ﺗﺎﺧﺮ ﯾﺎ اوﻟﻮﯾﺖﺑﻨﺪی آنﻫـﺎ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ».

محققان بر این باورند: «اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻟﺬات ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی مانند ﻟﺬت ﺣﺴﯽ، ﻟﺬت ﺛﺮوت، ﻟﺬت ﺷﻬﺮت، ﻟﺬت ﻗﺪرت، ﻟﺬت ﺣﺎﻓﻈﻪ، ﻟﺬت ﻗﺪرت ﺗﺼﻮر و ﺧﯿﺎل، ﻟﺬت رﻓﺎﻗﺖ، ﻟﺬت ﺗﻘﻮا و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎری، ﻟﺬت ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﯽ، ﻟﺬت ﺷﺮارت و ﺑﺪی» است.ﮔﺮوه زﯾﺎدی زﻧﺪﮔﯽ را ﺳﺎﺣﻠﯽ دﻟﭙﺴﻨﺪ، زﯾﺒﺎ و ﺟﺬاب ﻣـﯽﭘﻨﺪارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در آن ﻧﻮﺷـﯿﺪ و ﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﻮد. ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ را ﺑﻪ ﺟﻠﻮهﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﺎل و داراﯾﯽ، ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ، رﻓﺎه و ﺗﻦآﺳﺎﯾﯽ و ﻓﺮاﻏﺖ و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻓﺮو ﻣﯽﮐﺎﻫﻨﺪ. ﺣﺘﯽ ﻋﻠﻮم ﻣﺪرن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﺣﻮزه ﻣﺎدﯾﺎت و ﺗﻤﺘﻌﺎت زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت و دﺳﺘﺎوردﻫﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪه‌اﻧﺪ، ﻧﺸﺎط و اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ را ﻫﻢﺳﻮی ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر راﯾﺞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ».

براساس این پژوهش: «ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﻓﻮق ﺷﻔﺎف، ﻣﻮزون و ﻣﻌﻘﻮل ﻧﮑﻨﺪ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷـﺎدی در ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﺒﻬﻢ و ﻧﺎﻣؤﺛﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ. دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﺣﻮزهﻫﺎی ﻓـﻮق و اﻧﺠـﺎم اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣﺨﺘﻠــﻒ، اﺳــﺘﺪﻻل ﮐﻨــﺪ ﮐــﻪ دﺧﺎﻟــﺖ و ﺗﻤﺮﮐــﺰی ﻫﻮﯾــﺖزدا در ﮐــﺎر ﻧﯿﺴــﺖ و آﻧﭽــﻪ ﻫﺴــﺖ ﻣــﺪﯾﺮﯾﺖ ﺣﻮزهﻫﺎﺳﺖ». ﻣﻔﻬﻮم دﺧﺎﻟﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﭘﯿﺸﺒﺮد و ﻫـﺪاﯾﺖ ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﺷـﺎدﻣﺎنی‌های ﺟﻤﻌـﯽ ﺑـﺮای ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮی از آﺳﯿﺐﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺣﺘﯽ ﻓﺮدی ﻣﯽﺗﻮان «ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ» ﻧﺎﻣﯿﺪ. اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﺗأﻣـﻞ اﺳـﺖ، اﻣـﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﺸﺎط و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎر، ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎی ﮐﻨﺘـﺮل (و ﻣـﺎﻧﻊ) ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد و از اﯾﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻧﻮﻋﯽ دﺧﺎﻟﺖ اﺳﺖ. ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮز ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد.

اﺳﺎﺳاً ﻫﺮ ﻧﻮع ورود دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ روا و ﻣﻮﺟﻪ اﺳﺖ. اﮔﺮ ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﺑﺮﻗـﺮاری اﻣﻨﯿـﺖ ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ، اﻣﺮ ﻣﻮﺟـﻪ‌ﺗـﺮ ﻣـﯽ‌ﺷـﻮد . در اﯾـﻦ ﺣـﻮزه، ﭘﺮﺳـﺶ اﯾﻨﺴـﺖ ﮐـﻪ آﯾـﺎ ﺳﺘﺎدﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺤﻮر و ﻣﺮدم ﺑﻨﯿﺎد نمی‌ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻫـﺪﻓﯽ را ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ. ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎً ﺑـﺮای اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭙﺮدازﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻪ ﺷﮑﻞ دﺧﺎﻟﺖ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻧﺸﺎط ﻣﻄﺮح کنیم.

ﻧﺨﺴﺖ، در ﺷﺎدیﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻧﺸﺎط ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻀﻮر ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﻣﻨﻈﻢ ﻧﻬﺎدﻫـﺎی دوﻟﺘـﯽ و اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺪﻣﺎت رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ و ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﻧﯿﺎز اﺳـﺖ. ﻣﻨﻈـﻮر از ﺣﮑﻤﺮاﻧـﯽ اﯾﻨﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻣﺮدم و دوﻟﺖ، اﯾﻦ ﺟﺸﻦﻫﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد. در ﺳﻄﺢ دوم، ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺸﺎطﻫﺎی ﮔﺮوﻫﯽ و ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﻗﺸﺎر، ﻃﺎﯾﻔـﻪ ﯾـﺎ ﮔـﺮوه ﻫـﺎی ﺧـﺎص ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺮدﻫﻤﺎییﻫﺎی ﻣﻔﺮح ﺑﺮای اﺟﺮا و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ رﺳﻮم وﺳﻨﺖﻫﺎی ﻫﻨﺠـﺎر و ﻋﺮﻓـﯽ اﺳﺖ، دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد. ﻣﺜﺎل آن ﻣﺮاﺳﻢﻫﺎی ﻋﺮوﺳﯽ و ﺷﺎدیﻫﺎی ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ اﺳـت.

در اﯾـﻦ ﺳﻄﺢ مهمترین وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺖ تأﻣﯿﻦ ﻓﺮﺻﺖ واﻣﻨﯿﺖ ﻓﻀﺎی ﺷﮑﻞ‌ﮔﯿـﺮی ﺷـﺎدیﻫـﺎی ﻣﻠـﯽ و ﺳـﻨﺘﯽ ﻣﺮدﻣـﯽ اﺳﺖ. ﻗﻄﻌﺎ اﻣﻨﯿﺖ دادن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺎدیﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس و از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮔﺮوهﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. در ﺳﻄﺢ ﺳﻮم، ﺑﻪ ﺷﺎدیﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ و ﻓﺮدی ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﯿﺎر ﺣﻀﻮر و ﻣﺪاﺧﻠﻪ در آن‌ها ﻗـﻮاﻧﯿﻦ رﺳﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎدیﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ دﯾﻨﯽ و زﻧﺪﮔﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪان آﺳﯿﺐ ﻧﻤﯽرﺳـﺎﻧﺪ، دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در آن‌ها ﻧﺎدرﺳﺖ، ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ، ﮐﻢﻧﺘﯿﺠﻪ و یأس‌آور اﺳـﺖ. دﺧﺎﻟـﺖ ﻏﯿﺮﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﺑـﺎ واﺳﻄﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد».

این پژوهش نشان می‌دهد: «ﻣﻌﻤﻮلاً ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ و ﺳﻠﯿﻘﻪای در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻓﺮاوان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺮﺳﻨﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ، در ﮐﺸﻮر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺎﮐﯿﺪ زﯾﺎد ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣـﺎدی، ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ و ﻓﻨـﯽ، از اﻫﻤﯿـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻧﻤﺎدﯾﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﻋﺘﻤﺎد ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻧﺸﺎط اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺤﺚ ﺟﺪی ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎورده‌اﯾﻢ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ، در ﮐﺸﻮر ﭘﺮوژه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻼﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان «ﻧﺸـﺎط اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ » ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻧﺸـﺪه و ﺗـﺎ آن ﺟـﺎ ﮐـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﻮﺟﻮد اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ، در راه ﺷﺎﺧﺺﺳﺎزی آن ﮔﺎﻣﯽ ﻣؤﺛﺮ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.

اﯾﻨﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺷﺎدزﯾﺴﺘﯽ ﻣﺮدﻣﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﺸـﺎط اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﯾـﺪ ﺑﺮاﺳﺎس واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﻧﻪ ﺗﺼﻮرات ﻣﺒﻬﻤﯽ ﮐـﻪ آﻟـﻮده ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺻـﺮف ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰان ﺑﺎﺷـد. اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺸﺎط ﺑﻪ ﺗﺤﻮل در ﮐﻠﯿﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻧﯿﺎز دارد. ﻧﺸﺎط ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ در خلأ و ﺑﻪ دور از رﻓﺎه و ﺧﻮب‌زﯾﺴﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ. واﻗﻌﯿﺖ ﺟﺎ اﻓﺘﺎده اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎط و ﺣﺲ اﻣﯿﺪواری ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﺑﺎ اﺣﺴﺎس رﻓﺎه و امنیت ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ای از اﯾﺮان ﺧﻮد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎط و ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ از دﯾﺪ آﻧﺎن ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ‌ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ آﻧﺎن، ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺘﺮی ﺑﺮای ﻧﺸﺎط ﻓﺮدی و ﺟﻤﻌﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آورد».

محققان معتقدند: «نکته ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن، اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ، ﻧﺸﺎط اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و رﺿـﺎﯾﺖ از زﻧﺪﮔﯽ در اﯾﺮان در ﮔﺮو داﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ، ﺳﻨﺠﯿﺪه وﮐﻢ ﻣﺨﺎﻃﺮه در ارﺗﺒﺎط ﺑـﺎ ﻧﻈـﺎم ﺟﻬـﺎﻧﯽ اﺳﺖ. ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از اﺣﺴﺎس ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ را ﻣﻘﻮله اﻣﻨﯿﺖ و ﺗﻌﺎﻣـﻞ ﺳـﺎزﻧﺪه ﺑـﺎ ﮐﺸـﻮرﻫﺎی دﯾﮕـﺮ دﻧﯿـﺎ ﺗﺒﯿـﯿﻦ می‌کنند.

ﺣﺲ اﻣﻨﯿﺖ و ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ و رﺿﺎﯾﺖﻣﻨﺪی در اﯾﺮان ﺑﻬﺒﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ، اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻧﮕﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐـﻪ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻠﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺑﻪ ﮐﺪام ﺳـﻤﺖ و ﺳﻮ در ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ. ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ ﭼﻘـﺪر ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺷـﻌﺎر ﻣﻌـﺮوف «ﻋـﺰت، ﺣﮑﻤـﺖ و ﻣﺼﻠﺤﺖ» ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و دﻏﺪﻏﻪﻫﺎی ﻣﺮدﻣﯽ ﭘﺎﺳخگو ﺑﻮده‌ایم».

این پژوهش در سال 1391 توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شده است.

انتهای پیام