بازگشت به لیست سیاه FATF در نشستی به ریاست چین/ تاثیر این تصمیم بر اقتصاد ایران چیست؟

گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF یک سازمان بین دولتی است که در سال 1989 با ابتکار جی 7 با توجه به سیاست های توسعه برای مبارزه با پولشویی به خصوص در قالب معاملات مواد مخدر و مقابله با تامین مالی تروریسم تاسیس شد.

به گزارش تابناک اقتصادی، دبیرخانه این گروه در مقر سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در پاریس قرار دارد. این سازمان در سال 2012 چهل و نه توصیه را به عنوان استانداردهای خود ابلاغ نمود که شامل 9 توصیه برای مبارزه با تروریسم و 40 توصیه برای شفافیت مالی می شد. از نظر این نهاد مالی، کشورها به چهار دستۀ، استاندارد، در حال پیشرفت، غیرهمکار و لیست سیاه تقسیم می شوند.

ایران از سال 2010 به بهانه برنامه هسته ای در قالب کشورهای لیست سیاه و در کنار کره شمالی قرار گرفت.

ایران برای خروج از لیست سیاه این گروه و تبادل با نظام بانکی و مالی دنیا، ابتدا قانون مبارزه با پولشویی را در تاریخ 2 بهمن 1386 و سپس قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم را نیز در تاریخ 13 دی ماه 1394 به تصویب مجلس رساند.

در 25 خرداد ماه 1395 علی طیب نیا وزیر وقت اقتصاد به نمایندگی از دولت یازدهم طی یک توافق محرمانه پذیرفت که توصیه های 40 گانۀ FATF و یک برنامه اقدام را که حاوی دستورالعمل زمان بندی شده بود را اجرا کند. گروه اقدام مالی نیز 4 تیرماه 1395 طی بیانیه ای در بوسان کره جنوبی اعلام کرد که ایران را به مدت 12 ماه از لیست کشورهایی که باید علیه آن ها اقدام متقابل صورت بگیرد تعلیق می کند.

در مورخه 2 تیر 1396 مهلت یک ساله ایران به پایان رسید و FATF بعد از شش روز جلسه در شهر والنسیای اسپانیا اعلام کرد که با توجه به پیشرفت های ایران در ارتباط با اجرای برنامه های نظارت مالی و تصدیق این پیشرفت ها با ادامه تعلیق اقدامات مقابله ای این نهاد بر علیه ایران بدون قید زمانی موافقت نموده است.

دولت ایران نیز در این مدت از 41 توصیه FATF حدود 37 توصیه را اجرا کرد و تنها 4 توصیه باقیماند. دولت برای اجرای این چهار توصیه، چهار لایحه به مجلس ارائه داد که عبارت بودند از: اصلاح قانون پولشویی، اصلاح قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، لایحه کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان یافته (پالرمو) و لایحه کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (CFT).

بعد از گذشت حدود 3 و نیم سال از خروج ایران از فهرست سیاه FATF و شش بار تمدید مهلت ایران برای تصویب لوایح، سرانجام در روز گذشته مورخه 2 اسفندماه 98 دوباره ایران به لیست سیاه FATF بازگشت.

در بیانیه FATF به ریاست دوره‌ای چین، از کشورهای جهان خواسته شده بود برای مصون نگه داشتن سیستم بانکی‌شان از خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در نقل و انتقالات مالی ایران، "اقدامات مقابله‌ای" به کار بگیرند.

حالا پرسش این است که در شرایط کنونی که ایران سخت ترین تحریم های بانکی را تجربه می کند ورود ایران به فهرست سیاه FATF در کوتاه مدت و بلندمدت چه تاثیری می تواند بر اقتصاد کشور داشته باشد؟ بازارها چه تاثیری از این تصمیم خواهند پذیرفت؟

واکنش دولتی ها چه بود؟

رئیس کل بانک مرکزی: ورود به لیست سیاه در شرایط تحریمی تاثیری بر نظام پولی و مالی ندارد

عبدالناصر همتی در واکنش به قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: مردم عزیزمان خوب میدانند که در این دوران سخت تحریمهای ظالمانه و فشار حداکثری، نظام پولی و مالی کشورمان توانسته است ارتباطات تحریم ناپذیری با نظام پولی و مالی دنیا، خارج از چارچوبFATF ، برقرار کند که تا حد زیادی تهدیدهای ناشی از سنگ اندازی و دشمنی آمریکا را مهار کرده است. بانک مرکزی نیز، با همراهی سایر بخشهای اقتصادی، مسیر خود را در جهت برآورده ساختن نیازهای تجاری کشور، بدون وقفه انجام خواهد داد.

وزیر اقتصاد: ورود ایران به لیست سیاه دشواری‌های فراوانی در پی خواهد داشت.

فرهاد دژپسند در حاشیه جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش‌خصوصی که در مورخه 29 بهمن 1398 برگزار شد گفت: افزایش قیمت ارز هیچ ربطی به FATF ندارد. همچنین وی در آبان ماه سال جاری گفته بود: ورود نام ایران به لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) دشواری‌های فراوانی در پی خواهد داشت.

رئیس دفتر رئیس جمهور: ما نباید برای آیندگان تحریم جدیدی به وجود بیاوریم!

محمود واعظی نیز در واکنش به ورود ایران به فهرست سیاه FATF گفت: وضعیت جدیدی که پیش خواهد آمد ممکن است فشار اندکی بر تلاش‌های دولت بگذارند اما فشار اصلی زمانی ایجاد می‌شود که تحریم‌ها برداشته و روابط بانکی ما با دنیا برقرار می‌شود؛ وضعیتی که امروز رقم می‌خورد در آن روز خود را نشان خواهد داد. آن چه که دولت بر آن اصرار داشت این بود که ما نباید برای آیندگان تحریم جدیدی به وجود بیاوریم که محدودیت‌های جدیدی به همراه دارد.

سخنگوی دولت: شرایط انتقال پول دشوارتر می شود

علی ربیعی در هفته اوایل دی ماه سال جاری در نشست خبری گفت: در صورت قرار گرفتن در لیست سیاه FATF شرایط انتقال پول از شرایط امروز هم دشوارتر و تسلط اطلاعاتی بیگانگان بر ما بیشتر می‌شود.

مشاور حقوقی رئیس جمهور: تمامی روابط پولی و مالی بین المللی با خطر مواجه خواهد شد

لعیا جنیدی طی مصاحبه ای گفت: با توجه به تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه آمریکا، نباید اجازه دهیم ارتباطات مالی بین‌المللی ما در دیگر مناطق جهان آسیب‌پذیر شود. ‌در صورت نپذیرفتن لوایح چهارگانه گروه اقدام مالی مشترک، تقریبا تمامی روابط پولی و مالی بین‌المللی خود را با خطر مواجه خواهیم کرد.

واکنش کارشناسان اقتصادی چه بود؟

شقاقی شهری: قرار گرفتن در لیست سیاه تاثیر چندانی بر بخش تجارت خارجی کشور نخواهد داشت

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: نظر بنده این است که حتی در صورت تصویب دو کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم و پولشویی، به دلیل ترس از تحریم های ثانویه آمریکا؛ هیچ نهاد مالی و بانکی حتی بانک های روسیه و چین حاضر به همکاری با بانک های ایرانی نمی باشند لذا قرار گرفتن در لیست سیاه تاثیر چندانی بر بخش تجارت خارجی کشور نخواهد داشت
البته معتقدم شرایط اقتصادی بسیار سختی فارغ از بحث گروه اقدام مالی در پیش است

سیدیاسر جبرائیلی: تجارت ایران از کانال های غیرقابل تحریم انجام می شود

سیدیاسر جبرائیلی کارشناس اقتصاد سیاسی در توئیتر خود نوشت: برداشته شدن تعلیق نیم­بند ایران از FATF تاثیری بر تجارت خارجی ایران نخواهد داشت. عمده تجارت ایران از کانال های غیرقابل تحریم انجام می شود و این کانال ها اساساً خارج از حوزه عمل FATF قرار دارند. این رویداد به زودی پوچ بودن ادعای صفر شدن تجارت خارجی ایران را نشان خواهد داد.

حسین صمصامی: اقدام اخیر گروه ویژه اقدام مالی تاثیری در اقتصاد ایران نخواهد داشت

حسین صمصامی، سرپرست اسبق وزارت اقتصاد اظهار داشت: به دلیل تحریم‌های آمریکا بانک‌های بزرگ دنیا مراوده‌ای با شبکه بانکی ایران ندارند و نقل و انتقال پول خارج از این شبکه انجام می‌شود. وی افزود: اقدام اخیر گروه ویژه اقدام مالی تاثیری در اقتصاد ایران نخواهد داشت. ورود ایران به لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی یک حرکت برای دریافت امتیاز از ایران است و ورود و خروج ایران به این لیست تاثیری در اقتصاد ایران ندارد.

داود سوری: دوستان تجاری‌مان هم نمی‌توانند نجات‌مان دهند

داود سوری، اقتصاددان، درباره پیامدهای حضور ایران در لیست سیاه FATF به «شهروند» می‌گوید: «قطعا قرارگرفتن در لیست سیاه FATF تأثیرات مخربی روی وضع اقتصادی کشور خواهد گذاشت. آنچه واضح است این است که هر کشوری در صورتی که نتواند مبادلات بین‌المللی خود را پیش ببرد و در بحث انتقال پول و مبادلات تجاری مشکل پیدا کند با دردسرهای زیادی روبه‌رو می‌شود. وقتی مبادلات تجاری با سایر کشورهای دنیا انجام نشود یا اینکه با هزینه‌های زیاد اتفاق بیفتد گرانی و مشکلات معیشتی پیش می‌آید و هزینه چنین اتفاقاتی هم به مردم تحمیل می‌شود و درنهایت آنها هستند که باید تاوان مشکلات اقتصادی را بپردازند.»

آیا رابطه دوستانه چین و روسیه و کشورهای اوراسیا می‌تواند بدون حضور در FATF مشکلات تجارت ایران را حل کند؟ سوری در پاسخ به این مسأله توضیح می‌دهد: «تمام کشورهایی که هنوز رابطه خوبی با آنها داریم FATF را پذیرفته‌اند؛ ضمن اینکه بحث کاملا اقتصادی است و نباید نگاه سیاسی به آن داشت. بانک‌های این کشورها با پذیرفتن FATF وارد نظام بانکی بین‌المللی شده‌اند و وقتی ایران در لیست سیاه قرار بگیرد نمی‌توانند هیچ‌گونه مراوده و معامله‌ای با ما داشته باشند. زیرا نظام بانکی بین‌المللی به دقت تمام مراودات این بانک‌ها را زیر نظر دارد و به آنها اجازه نمی‌دهد با ایران مبادلات تجاری داشته باشند.» او ادامه می‌دهد: «بنابراین حتی کشورهایی هم که رابطه خوبی با ما دارند نمی‌توانند معاملات اقتصادی با ایران داشته باشند؛ چون ضرری که بابت این کار نصیب‌شان می‌شود، بسیار بیشتر از سود رابطه با ایران است. بنابراین تمام مبادلات بانکی ایران یا انجام نمی‌شود یا به سختی و با هزینه بالا به سرانجام می‌رسد.»

واکنش فعالان بخش خصوصی چه بود؟

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین: با وجود تحریم‌های یکجانبه آمریکا پیوستن یا نپیوستن به FATF تاثیری بر اقتصاد ما نمی‌گذارد

مجیدرضا حریری اظهار داشت: همیشه پیوستن به FATF را به قوانین فیفا تشبیه می‌کنند، یعنی اگر ما قواعد فیفا را نپذیریم تنها می‌توانیم در داخل مرزهای خود بازی کنیم. اما بر اساس تحریم‌های یکجانبه آمریکا عملاً ما در شرایطی هستیم که حتی اگر آن قواعد را بپذیریم، با توجه به دیواری که کشیده شده است، اجازه ورود هیچ تیمی به ایران وجود نخواهد داشت یعنی کسی بزرگتر از قواعد فیفا نیز وجود دارد. در مورد رابطه سیستم بانکی نیز همین گونه است ما به هیچ عنوان یک رابطه بانکی در تجارت نداشتیم، حتی پس از برجام نیز همین طور بود. وی افزود: بنابراین پذیرفتن قواعد FATF شرط لازم برای برای بازی در سیستم بانکی است اما شرط کافی نیست. در واقع شرط کافی مربوط به اجازه آمریکا است و بدون آن نمی‌توانیم در سیستم بانکی حضور داشته باشیم.

نائب رئیس اتاق ایران: نمی‌توان گفت عدم تصویب FATF هیچ تأثیری بر کشور ندارد.

حسین سلاح ورزی در ابتدای دی ماه سال جاری گفت: در شرایط تحریم با روش‌های متعدد ارتباط بانکی خود را با برخی از کشورها حفظ کرده است؛ اما اگر رابطه ما با FATF قطع شود، فعالیت بانکی ما با دنیا دچار مشکل می‌شود؛ چراکه اگر ایران در لیست سیاه FATF قرار گیرد، کانال‌های اندک باقیمانده خود را نیز از دست می‌دهد و به‌طور مشخص حتی روسیه و چین هم ارتباط بانکی خود را با ما قطع می‌کنند. وی افزود: این جریان آن‌قدر اثرگذار است که حتی در ارسال و دریافت مرسولات پستی نیز دچار مشکل خواهیم شد و شاید پست بین‌المللی ما تعطیل شود. بر این اساس نمی‌توان گفت عدم تصویب FATF هیچ تأثیری بر کشور ندارد.

این تصمیم چه تاثیری بر بورس، بازار ارز، سکه و طلا داشت؟

امروز شاخص کل بورس در ابتدا و تحت تاثیر خبر ورود ایران به فهرست سیاه FATF حدود 11هزار واحد فرو ریخت و به کانال 467 هزار وارد شد اما بعد از گذشت یک ساعت شاخص کل دوباره به روند صعودی خود بازگشت و در نهایت با رشد 3111 واحدی نسبت به ابتدای امروز بر روی کانال 481 هزار واحدی آرام گرفت.

در بازار ارز اما دلار در صرافی های بانکی (بازارساز) تا لحظه تهیه این خبر با رشد 2.3 درصدی به 14532 تومان افزایش یافت، قیمت هر گرم طلای 18 عیار با رشد 6.58 درصدی به 584600 تومان رسید و قیمت سکه نیز با رشدی 5.8 درصدی به 5 میلیون و 639 هزار تومان افزایش یافت.

به نظر می رسد در کوتاه مدت این ورود ایران به لیست سیاه FATF باعث افزایش قیمت دلار، طلا و سکه شود اما در بلندمدت قطعا بانک مرکزی خواهد توانست از افزایش قیمت دلار جلوگیری نماید و این خود عاملی بر کاهش قیمت سکه و طلا خواهد بود و سرانجام پیش بینی می شود که وضعیت به مانند بورس به حالت عادی باز گردد.

در انتها، باید به این موضوع اشاره کرد که دو دیدگاه در مورد ورود ایران به فهرست سیاه FATF وجود دارد. دیدگاه اول معتقد است که در شرایط فعلی که ایران تحت تحریم های شدید از جمله تحریم های بانکی قرار دارد، این تصمیم تاثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت اما دیدگاه دوم معتقد است که با ورود ایران به فهرست سیاه FATF حتی نخواهیم توانست با کشورهای دوست مانند روسیه و چین تبادلات تجاری داشته باشیم و این موضوع می تواند بیش از پیش اقتصاد ایران را در فشار قرار دهد.