ویروس چینی در جان کالایی‌ها

شیوع ویروس کرونا نه‌تنها متوقف نشده بلکه درحال سرایت به سایر کشورها نیز هست و اگر این روند ادامه یابد، در بازارهای کالایی ممکن است نگرانی‌های بیشتری خودنمایی کند اگرچه از هم‌اکنون نمی‌توان در این خصوص اظهارنظر قطعی داشت. این نگرانی‌ هم وجود دارد که با کاهش تقاضای چین و کشورهای شرق آسیا آن‌هم در روزهای اوج تقاضای فصلی، وضعیت تولید در این حوزه جغرافیایی تغییر کند که به معنی کاهش بیشتر تقاضا، نگرانی از تضعیف رشد اقتصادی و همچنین تقویت دلهره‌ها از بروز رکودی جدید در بازارهای جهانی است. البته کالایی‌ها در سال‌های اخیر و مخصوصا بعد از سال ۲۰۱۶ و عبور از کف قیمت‌ها، تاکنون رشد چشمگیری را در نرخ‌ها به‌دست نیاورده‌اند، بنابراین بخشی از نگرانی‌ها برای بازارهای کالایی اندکی بزرگنمایی شده است اما نمی‌توان از کنار آن به سادگی عبور کرد. بازارهای کالایی روزهای متعادلی ندارند ولی نرخ‌های ثبت‌شده در اوایل هفته جاری میلادی می‌تواند چشم‌انداز روشن‌تری را از دورنمای بازار در کوتاه‌مدت ترسیم کند.

کاهش قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی جدی شده است و حتی اگر افت قیمت‌ها را با ویروس چینی توجیه‌ کنیم باز هم به معنی بی‌توجهی به برتری عرضه بر تقاضا نیست. تعطیلات سال نو (قمری) چینی با کاهش تقاضا در بازارهای جهانی نفت‌خام و محصولات کالایی مختلف همسان شده است که خروجی آن افت جدی تقاضا و کاهش محسوس شاخص‌های کالایی است و چشم‌انداز جذابی را ترسیم نمی‌کند. البته نرخ‌های فعلی فراتر از حد انتظار تحلیلگران در بازارهای جهانی است و رسانه‌های اقتصادی برجسته نیز در جهان گویی شوکه شده‌اند. کمتر کسی انتظار این حجم از افت قیمت‌ها را داشت اگرچه بازارهای سهام کشورهای مختلف رویکردهای متفاوتی را در پیش گرفته‌اند. بازارهای سهام در چین و آمریکا کاهش نرخ داشته ولی شاخص‌های اروپایی رشد قیمت را تجربه کردند. شاخص‌های سهام بورس شانگهای بیش از ۳ درصد در هفته گذشته کاهش نرخ داشتند که بخش اعظم افت قیمت‌ها به روز پایانی هفته گذشته بازمی‌گردد. کاهش نرخ روز جمعه در بورس‌های آمریکا نیز موجب شد تا اس‌اندپی ۵۰۰ و داوجونز هر کدام افت قیمت‌هایی بیشتر از یک درصد را در هفته گذشته ثبت کنند اگرچه نزدک تنها ۳۱/ ۰ درصد افت هفتگی داشت. شاخص‌های اروپایی نیز یک هفته کاهشی را پشت سر گذاشتند اما روز جمعه رشد قیمت‌های خوبی را تجربه کردند تا امیدواری‌های بیشتری را برای دورنمای نرخ در این حوزه اقتصادی به همراه داشته باشد.

کاهش بهای نفت و افت ارزش سهام اما بازارهای کالایی را درنوردید تا جایی که شاهد افت شاخص‌های مهم کالایی در جهان بودیم. یکی از مهم‌ترین کاهش نرخ‌های جدی در بازارهای جهانی به نوسان قیمت بنزین در آمریکا بازمی‌گردد که تنها در یک هفته اخیر افت ۸ درصدی را به ثبت رساند. البته در طول هفته گذشته برنت بیش از ۶ درصد و نفت‌خام سبک آمریکا نزدیک به ۷ درصد کاهش نرخ داشتند آن‌هم در شرایطی که نفت‌خام برنت در پایه ۶۰ دلاری مورد دادوستد قرار گرفت که کمترین رقم از اوایل دسامبر سال گذشته تاکنون است. البته هنوز امکان کاهش بیشتر بهای نفت‌خام وجود دارد و جو غالب در بازار نیز به‌شدت از افت قیمت‌ها ترسیده است. این کاهش قیمت نفت‌خام در شرایطی که تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه غرب آسیا هنوز به قوت خود باقی است عجیب به‌نظر می‌رسد و شدیدتر از حد انتظار از برتری عرضه بر تقاضا در بازارهای جهانی نفت حکایت دارد گویی نگرانی‌های پیشین که در مورد آن صحبت کرده بودیم؛ سریع‌تر از حد انتظار خودنمایی کرده است.

در روزهایی که انتظار افزایش تقاضا برای سوخت یا کالاهای مصرفی در چین جدی بود شاهد هستیم که شیوع یک بیماری کشنده و مسری؛ بخش‌های مهمی از یک کشور یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفری را درگیر خود کرده است. کاهش مصرف سوخت همچون بنزین یکی از مهم‌ترین اثرات این رخداد است تا جایی که شاهد هستیم قیمت این حامل انرژی حتی در آمریکا به کمترین رقم در ۴ ماه اخیر کاهش یافت. موجودی انبارها برای مواد اولیه یا محصولات نهایی هم که برای خرید شب عید چینی آماده شده بود مزید بر علت شده و در لایه بعدی بر رشد تولید صنعتی این کشور، تقاضا برای خدمات و همچنین حجم تولید ناخالص داخلی چین اثرگذار خواهد شد. موضع‌گیری بازارهای کالایی در برابر این رخداد با کاهش گسترده قیمت‌ها نیز اهمیت این وضعیت را برجسته کرده است. به‌عنوان مثال بعد از فروکش شعله‌های جنگ تجاری انتظار رشد تقاضا برای سویا از سوی چین افزایش یافت ولی این بیماری بخش اعظم این خوش‌بینی‌ها را محدود ساخت تا جایی که سویا با ۱۸/ ۳ درصد کاهش، بیشترین افت نرخ هفتگی را در بین محصولات کشاورزی مشابه و غلات به خود اختصاص داد. این جریان‌های قیمتی نشانه‌هایی مهم از ترس بازارهای جهانی از رخدادهای چین است و اگر این وضعیت گسترش یافته، تعداد کشته‌های این ویروس افزایش یابد و شیوع این بیماری به کشورهای بیشتر با شیوع بالاتر را شاهد باشیم اوضاع متفاوت‌ از حالت موجود خواهد بود. این موارد را البته باید جدی گرفت که می‌تواند بر بازارهای کالایی بیشتر و فلزات با حجم اثرگذاری بالاتر نیز سرایت کند. اهمیت چین در فاز واقعی تولید در کشورهای مختلف را نمی‌توان نادیده گرفت اگرچه هنوز زمان اوج بدبینی‌های ویروسی فرا نرسیده است.

کاهش بهای جهانی نفت‌خام تاکنون برای افت قیمت‌ها در بازارهای کالایی کافی بوده است تا جایی که سه شاخص معتبر اصلی در بازارهای کالا در هفته گذشته افت کرده‌اند. شاخص کالایی CRB در طول هفته گذشته با افت ۸۷/ ۳ درصدی همراه شد آن‌هم در شرایطی که ۵۵/ ۱ درصد از قیمت‌ها تنها در روز جمعه کاهش یافته است که می‌تواند محرکی برای تداوم افت نرخ به شمار رود. شاخص کالایی GSCI که اهمیت نفت برای آن بیش از شاخص کالایی CRB است هم افت ۸۱/ ۴ درصدی را در هفته گذشته به ثبت رساند که افت این شاخص در روز جمعه رقمی نزدیک به ۷۸/ ۱ درصد بود. این موارد به وضوح افت قیمت‌ها را در بازارهای کالایی ترسیم کرده است آن هم در شرایطی که شاخص بورس فلزات لندن هم ۴۶/ ۳ درصد افت نرخ را در یک‌هفته اخیر تجربه کرد. این موارد به وضوح کاهش قیمت‌ها در بازارهای کالایی را ترسیم کرده است آن‌هم در شرایطی که CRB هم‌اکنون در کمترین رقم خود از اواخر اکتبر تاکنون قرار دارد و هیچ بعید نیست که باز هم شاهد تداوم افت نرخ در این بازارها باشیم.

جولان ویروس کشنده کرونا در چین به این معنی است که بزرگ‌ترین کشور مصرف‌کننده در بازار جهانی مواد اولیه صنعتی با ترس جدیدی از افت تقاضا روبه‌رو شده است که در کنار آن ترس از کاهش رشد اقتصادی را مطرح می‌کند. در سال‌های گذشته نیز رواج ویروس‌های مشابه اثرگذاری مستقیمی بر رشد اقتصادی این کشور داشته است، بنابراین ترس از کاهش رشد اقتصادی چین را تقویت می‌کند. این در حالی است که رشد اقتصادی چین در آخرین آمارهای رسمی این کشور به رقمی نزدیک به ۶ درصد کاهش یافته بود که کمترین حد در ۲۹ سال گذشته بوده و می‌تواند اثرگذاری مخربی بر اقتصاد این کشور به همراه داشته باشد. احتمال کاهش رشد اقتصادی چین مخصوصا در سه‌ماه نخست سال ۲۰۲۰ مطلبی نیست که تنها در حد یک گمانه‌زنی باقی باشد، بلکه شواهد امر از احتمال یک افت جدی برای این داده‌ اقتصادی حکایت دارد گویی از هم‌اکنون چین باید خود را برای پذیرش رشد اقتصادی کمتر از ۶درصدی آماده سازد. موجودی بالای انبارها در این کشور از این پس به یک نقیصه اقتصادی جدی بدل خواهد شد و خود به معنی عدم نیاز به واردات بیشتر مواد اولیه است. در شرایطی که بازارهای جهانی با نگاهی همراه با نگرانی به بازارهای چینی می‌نگرد و البته در مورد کابوس ویروسی هم دورنمای مشخصی در دسترس نیست نمی‌توان انتظار شفافیت قیمتی از بازارهای جهانی داشت آن‌هم در شرایطی که کالایی‌ها بعد از رشد نرخ‌های پیشین، از پتانسیل تعدیل نرخ برخوردار بودند و حجم بزرگی از موفقیت‌های پیشین خود را نیز از دست داده‌اند. این روند عمومی به این معنی است که از یکسو بازارها تعدیل نرخ‌های فعلی را پذیرفته‌اند که می‌تواند از کاهش اثرگذاری تبعات ویروس چینی خبر دهد.

از سوی دیگر تا زمانی که این بیماری مهار نشود نمی‌توان از اصلاح شرایط عمومی بازارهای کالایی سخن گفت بنابراین هنوز پتانسیل افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی وجود دارد. نکته‌ها در بازارهای کالایی بسیار است و البته رخداد جالب این روزهای بازار هم کاهش جدی شاخص هزینه حمل‌ونقل موسوم به بالتیک درای است که در افت نرخ گوی سبقت را تقریبا از تمامی بازارهای کالایی ربوده است. بالتیک درای در یک هفته گذشته افت ۲۶ درصدی داشت تا کاهش نرخ آن در یک‌ماه اخیر به ۴۳ درصد برسد. سیگنالی بسیار مهم که از کاهش جذابیت حمل‌ونقل دریایی مواد اولیه و حامل‌های انرژی حکایت داشته و نشان می‌دهد جذابیت‌های معاملاتی و حمل‌ونقل این کالاها به‌شدت کاهش یافته است. البته روزهای سرد سال و افت قیمت سوخت هم می‌تواند به این افت قیمت‌ها کمک کند ولی کاهش ۴۳ درصدی نرخ در یک‌ماه اخیر چندان هم قابل توجیه نیست تا جایی‌که این نرخ به کمترین میزان ثبت شده از آوریل ۲۰۱۶ تاکنون کاهش داشته است. همین‌که این نرخ را بتوان با سال ۲۰۱۶ یعنی کف قیمت‌ کالایی‌ها در چند سال اخیر مقایسه کرد، به معنی روزهای سختی در بازارهای کالایی است و پتانسیل افت نرخ را تقویت می‌کند.