آیا نشست شانگهای پایانی بر اختلافات هند و پاکستان خواهد بود؟

نوزدهم خردادماه ۱۳۹۶ و با برگزاری هفدهمین نشست سران سازمان همکاری شانگهای به میزبانی آستانه، پاکستان و هند به عنوان دو رقیب سنتی در جنوب آسیا به طور رسمی به جمع اعضای اصلی این سازمان افزوده شدند تا تعداد اصلی این سازمان همکاری منطقه ای به هشت کشور افزایش یابد.

پاکستانی ها از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷ عضو ناظر سازمان شانگهای بودند و با پذیرفته شدن این کشور به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، هند نیز از عضو ناظر به عضو اصلی ارتقا یافت.

به نظر می رسید که همزمان شدن ارتقای عضویت اسلام آباد و دهلی نو باعث حرکت رو به جلوی این دو کشور برای زدودن فضای غبار آلود در روابط کمک به برقراری صلح در جنوب آسیا شود اما طی سه سال گذشته هیچ پیشرفت قابل توجهی در مناسبات پاکستان و هند دیده نشد.

دعوت هند و آزمون جدید برای عمران خان

نخست وزیر پاکستان مردادماه سال گذشته در اولین سخنرانی خود پس از اعلام رسمی پیروزی حزب تحریک انصاف در انتخابات عمومی با اعلام اینکه پاکستان به دنبال روابط خوب با تمام همسایگان است، افزود: اگر هند برای تنش زدایی یک قدم به سمت پاکستان بگذارد پاکستان چند قدم بیشتر برای پیشبرد این هدف خواهد برداشت.

اظهارات عمران خان از همان روزهای اول آغاز کار دولت فعلی پاکستان نشان دهنده تمایل جدی وی برای ترمیم روابط با همسایه و رقیب دیرینه هند بود اما فراز و نشیب های بی وقفه در مناسبات، تشدید اختلافات در مرزهای زمینی، رخدادهای تروریستی که درپی آن پاکستان و هند یکدیگر را متهم شمرده و حتی دو کشور را تا آستانه یک جنگ تمام عیار پیش برد، باعث شد تا روابط دو رقیب شبه قاره همچنان در وضعیت شکننده قرار بگیرد.

گزارش منابع خبری حاکی از تصمیم دولت هند برای دعوت از عمران خان جهت شرکت در اجلاس آتی سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای است، موضوعی که بحث جدیدی را به میان می آورد که آیا عمران خان حاضر است در این نشست شرکت کند یا با عدم حضور در آن بار دیگر دشواری فرآٰیند بهبود روابط پاکستان و هند پررنگ تر خواهد شد.

رسانه های پاکستان می گویند: پذیرفتن دعوت هند می تواند آزمونی جدیدی برای عمران خان محسوب شود، زیرا وی همواره از آمادگی برای تنش زدایی با هند صحبت کرده و در مقابل از هند بارها خواسته است که اگر برای رفع اختلافات یک قدم بردارد پاکستان چند قدم بیشتر خواهد برداشت.

روابط دوجانبه در بن بست کشمیر

کشمیر طی یک سال گذشته با رخدادهای فراوانی روبرو بوده و وقوع یک فقره حمله انتحاری در همین منطقه باعث تشدید تنش ها میان دو کشور و حادثه نبرد هوایی پاکستان و هند را رقم زد. لغو امتیازات ویژه کشمیر از جناب هند که عصبانیت پاکستان را در برداشت آتش این اختلافات را بیشتر کرد و تا امروز که ۱۶۷ روز از تصمیم دولت دهلی نو درباره کشمیر می گذرد، مناسبات دو کشور شبه قاره همچنان در مدار صفر درجه قرار دارد.

هند برعکس پاکستان که تمایل به ورود بازیگران منطقه ای و بین المللی برای کمک به حل مناقشه کشمیر دارد، این مسئله را دوجانبه می داند.

دولت هند از طرح دوباره موضوع کشمیر در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل بنا به خواسته چین به عنوان متحد و شریک قوی پاکستان ناخرسند است اما پاکستانی ها می گویند که بررسی موضوع کشمیر در شورای امنیت نشان دهنده بین المللی بودن ماهیت این مناقشه است.

عمران خان هفته گذشته طی مصاحبه با شبکه آلمانی دیوچه وله در اسلام آباد گفت: پاکستان آماده برگزاری "همه پرسی" است و باید اجازه داد که کشمیری‌ها تصمیم بگیرند با پاکستان بمانند یا به دنبال استقلال هستند.

ظرفیت سازمان شانگهای برای کمک به حل تنش ها

پاکستان اگرچه توانست سه سال پیش امتیاز عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای را بدست آورد، ولی تا زمانی که نتواند اختلافات دیرینه با هند به عنوان عضو دائم دیگر سازمان شانگها را حل کند، نخواهد توانست به طور کامل از امکانات امنیتی و اقتصادی شانگهای سود ببرد.

چین و روسیه به عنوان اعضای قدرتمند سازمان شانگهای همواره از اسلام آباد و دهلی ونو خواسته اند تا با پیشبرد تعامل و گفت وگو اختلافات را پایان داده و رو به جلو حرکت کنند اما اینکه عمران خان و دولت فعلی پاکستان تا چه حد می توانند استفاده حداکثری از جایگاه سازمان همکار شانگهای را داشته باشند، این موضوع به هنر استفاده از فرصت ها و شیوه دیپلماسی دولتمردان اسلام آباد بستگی دارد.