تلخی سیل به کام زمین خشکیده سیستان و بلوچستان

مردم این دیار سالها بود که با بارندگی غریبه بودند و کمبود آب با زندگی مردم سیستان و بلوچستان عجین و گره هایی زیادی در پس این مایه حیات در این خطه از کشور ایجاد شده بود.
۵۱ درصد از مردمان این دیار در روستاهایی ساکن هستند که بدلیل خشکسالی، کشاورزی و دامداری خود را تا حدودی از دست داده بودند.
سیل ویرانگر اگرچه مردمان این دیار را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرد اما اگر از هر مرد و زن سیستانی سوال کنید، خواهید دید که از منظر آنها برکات این بارش‌ها به مراتب بیشتر و ماندگارتر از خساراتش است، این مردم رنج کشیده، سالهاست که چشم به آسمان و دست دعا به درگاه خداوند دارند تا خشکسالی و گرد و خاک از چهره سرزمینشان زدوده شود.
استانی که با خشکسالی سالهای اخیر دست و پنجه نرم می کرد به یکباره باران های سیل آسایی را تجربه کرد و هرچند که کشاورزی عمده خسارت ها را متحمل شده است ولی این باران ها موجب تغذیه سفره های زیرزمینی و رونق کشاورزی در این منطقه شده است.
هم اکنون افزایش بارندگی در نقاط مختلف استان بویژه مناطق درگیر خشکسالی تا حدودی عطش زمین خشک را فرونشاند و مرهمی بر زخم خشکسالی بود.

فروکش کردن عطش ۲۰ ساله اراضی
سیستان و بلوچستان به سبب نزدیکی به خط استوا و بهره‌گیری از رطوبت دریا توانمندی زیادی در تولید محصولات گرمسیری و نیمه گرمسیری و بعضی از میوه های منحصر به فرد از جمله انبه، موز، پاپایا، گواوا، هندوانه آناناسی، نارگیل، زیتون محلی، انار، مرکبات و غیره دارد.
تولید محصولات کشاورزی در سیستان و بلوچستان در طول سال رواج دارد و زمین‌های برخی مناطق این استان مانند نیکشهر، سرباز، ایرانشهر، کنارک و چابهار در هر سال توان تولید ۲ بار محصول را دارند.

هم اکنون افزایش بارندگی در نقاط مختلف استان بویژه مناطق درگیر خشکسالی تا حدودی عطش زمین خشک را فرونشاند و مرهمی بر زخم خشکسالی در اراضی کشاورزی سیستان و بلوچستان شد.
بیش از ۳۰ هزار هکتار زمین کشاورزی زراعی و باغی با بیش از ۱۲ هزار بهره بردار در ایرانشهر وجود دارد که هر ساله تولیدات قابل توجهی به بازار عرضه می کند. همچنین شهرستان خاش به جز ظرفیت مرز و گردشگری تفتان، پیرگل، ایرندگان، کارواندر و غیره افزون بر ۳۸ هزار هکتار اراضی باغی و زراعی با تولید سالانه افزون بر ۳۰۰ هزار تن انواع محصول سهم عمده ای را در تامین نیازهای استان و کشور داشته و از جایگاه ممتاز استانی برخوردار است و سالیانه ۱۶۷هزار تن محصولات زراعی و باغی در شهرستان چابهار تولید و به بازار مصرف عرضه می‌شود و سالهاست که خشکسالی این اراضی را تهدید و در برخی از مناطق نیز موجب خشکی زمین های کشاورزی منطقه شده است که هم اکنون افزایش بارندگی در نقاط مختلف استان بویژه مناطق درگیر خشکسالی تا حدودی عطش زمین خشک را فرونشاند و مرهمی بر زخم خشکسالی شد.

لبریز شدن سدها
هم‌اکنون در استان سیستان و بلوچستان هفت سد مخزنی و ۲۳ سد تغذیه‌ای درحال بهره‌برداری است که سدهای پیشین، زیردان، خیرآباد، شی‌کلک، ماشکید و چاه نیمه‌ها از مهم‌ترین آنهاست. می‌توان در مجموع ۲ میلیارد متر مکعب آب را در هفت سد مخزنی و ۲۳ سد تغذیه ای این استان ذخیره سازی کرد.
با شروع فعالیت سامانه بارشی و هشدار سازمان هواشناسی مبنی بر جاری شدن سیل و رواناب در استان، تمامی امکانات لازم برای پیشگیری از خسارات احتمالی در نقاط آسیب‌پذیر مستقر شد و سدها آماده ذخیره‌سازی آب شدند.
حجم آب موجود در مخزن سدهای استان ۶۰ درصد برآورد شده بود که این حجم با بارندگی های اخیر نسبت به سال آبی قبل ١٧٨ درصد افزایش داشته است.

حجم آب موجود در مخزن سدهای استان ۶۰ درصد برآورد شده بود که این حجم با بارندگی های اخیر نسبت به سال آبی قبل ١٧٨ درصد افزایش داشته است.
اکنون حدود یک و نیم میلیارد مترمکعب آب در این استان ذخیره سازی شده که هم برای کشاورزی و هم برای شرب و صنعت استفاده خواهد شد البته باید مراقب بود که اگر سیلاب دیگری آمد این سدها را ناگزیر باید تخلیه کرده تا بتوان آن را مدیریت کرد.

جان دوباره جازموریان
حوضه آبریز جازموریان با وسعت ۶۹ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع، از لحاظ تقسیم‌بندی، بخشی از حوضه میانی ایران به‌ شمار می‌رود که نیمه باختری آن به وسعت ۳۵ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع در جنوب استان کرمان و نیمه خاوری آن به وسعت ۳۴ هزار کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است.
این پهنه آبی به وسیله رودخانه هلیل رود در کرمان و رودخانه بمپور سیستان و بلوچستان (در شرق تالاب جازموریان) تغذیه می‌ شود و در فصل‌های مختلف سال وسعت آن تغییر می‌کند.

جازموزیان دوباره میزبان تعداد زیادی از پرندگان مهاجر از قبیل کاکایی، اگرت می شود و هم اکنون عمق آبگیری شده در تالاب تقریبا بین ۱۰ تا ۷۰ سانتیمتر است که احتمال افزایش این آبگیری نیز وجود دارد.
این تالاب نیز از برکات رحمت الهی بی نصیب نماند و در پی بارندگی‌های اخیر در استان و سیلابی شدن مسیرها ۲۱.۷ میلیون مترمکعب آبگیری شد.
این حجم عظیم آب از رودخانه‌هایی همچون دامن، بمپور، روستا و هودیان وارد تالاب جازموریان شده و جان تازه ای به این تالاب داده است؛ چرا که جازموریان در پی خشکسالی‌های اخیر به کانون گرد و غبار جنوب شرق تبدیل شده و تاثیر نامطلوبی روی پوشش گیاهی و حیات وحش منطقه گذاشته است.
این تالاب دوباره میزبان تعداد زیادی از پرندگان مهاجر از قبیل کاکایی، اگرت شده است و هم اکنون عمق آبگیری شده در تالاب تقریبا بین ۱۰ تا ۷۰ سانتیمتر است که احتمال افزایش این آبگیری نیز وجود دارد.

بازگشت زندگی به قناتها
سیستان و بلوچستان جزو استان‌های قنات خیز کشور محسوب می‌شود به گونه‌ای که رتبه ۶ کشور در تعداد و رتبه چهارم در وابستگی به آب قنات را دارد.
هم‌اینک هزار و ۹۲۵ رشته قنات با ۲ هزار و ۳۲۷ کیلومتر طول در سیستان و بلوچستان وجود دارد که بیشترین آنها در شهرستان‌های خاش، نیکشهر، سراوان و ایرانشهر قرار دارد.
ضمن اینکه این استان با چشمه های آب زیر زمینی متعدد یکی از مناطقی است که قسمت عمده کشاورزی خود را به این منابع وابسته است و می توان کشاورزی بسیار مطلوبی را در بخش های مختلف آن حتی در مناطق کوهستانی به نظاره نشست.

سیستان و بلوچستان جزو استان‌های قنات خیز کشور محسوب می‌شود به گونه‌ای که رتبه ۶ کشور در تعداد و رتبه چهارم در وابستگی به آب قنات را دارد که این قمنابع آبی دوباره احیا شدند.
وجود چشمه های مختلف در این استان نشاندهنده سفره های غنی زیرزمینی در آن است که به دلیل مصرف بیش از اندازه و وجود تعداد زیاد چاه های مجاز و غیرمجاز و نیز برداشت بیش از حد آب از طریق این چاه ها در چند سال اخیر افت چشم گیری داشته است.
حال این باران ها با وجود تخریب تعدادی از چاه ها موجب زنده شدن قناتها شده و خنده و شعف را بر لبهای کشاورزان مضاعف کرده و مردم شهر ساوان که آب مورد نظر خود را از قنات بالادست تهیه می کنند بیش از مردم دیگر خوشحال هستند.

نشست ریزگردها
سیستان و بلوچستان مانند بسیاری از مناطق دیگر کشور در یکی از نامساعدترین دوران اقلیمی خود به سر می‌برد. خشکسالی متمادی، خشکی بسیاری از رودها و دریاچه هامون و جازموریان مسئله ریزگردها منطقه را در یکی از بحرانی‌ترین شرایط زیستی خود قرار داده بود. شرایطی که در صورت عدم توجه جدی و حل ریشه‌ای آن آینده بسیار نگران کننده‌ای را در انتظار این منطقه قرار خواهد داد.

باران های سیل آسای اخیر موجب شد تا ریزگردهای منطقه که زمانی به یک بحران ملی تبدیل شده بود هم اکنون تا مدت زمانی به فراموشی سپرده شود.
موقعیت جغرافیایی و اقلیمی این منطقه سبب شده بود تا شدت آسیب به نسبت سایر مناطق کشور بیشتر و جدی تر باشد و آن مسئله هم ضعف مدیریت منابع آب بود. ضعفی جدی که باعث شده علاوه بر عدم امکان و توانایی در مدیریت آبهای سطحی، عدم مدیریت آب‌های زیرزمینی و افزایش بی‌رویه چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، اتلاف شدید منابع آبی در بخش کشاورزی و عدم توانمندی در بحث دیپلماسی آب این منطقه را به یک منطقه بحران‌زده به لحاظ منابع آبی تبدیل کرده بود که در طی سالهای اخیر ریزگردها در این منطقه نمود بسیار جدی‌تر به خود گرفته و تبدیل به یک بحث جدی در محافل محلی و منطقه‌ای شده بود که باران های سیل آسای اخیر موجب شد تا ریزگردهای منطقه که زمانی به یک بحران ملی تبدیل شده بود هم اکنون تا مدت زمانی به فراموشی سپرده شود و علی رغم مشکلاتی که در این مناطق ایجاد شده است موجب از بین رفتن این مشکلات زیستا محیطی نیز شد.