هدف اروپا از فعال کردن مکانیزم حل اختلاف داشتن اهرم فشار است

کوروش احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره فعال مکانیزم حل اختلاف از سوی تروییکای اروپایی (سه کشور اروپایی عضو برجام) گفت: سه کشور اروپایی مدعی هستند ایران با برداشتن گام‌های پنج گانه در جهت کاهش تعهدات برجامی، این موافقتنامه را نقض کرده و به این دلیل، بر آن شده‌اند که سازوکار حل اختلافات در برجام را فعال کنند اما آنها توجه ندارند که حداقل باید منتظر اجرایی شدن گام پنجم ایران مانده و برای این منظور، حداقل باید منتظر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌ماندند.

وی ادامه داد: البته آنها در بیانیه خود همچنان از پایبندی به برجام و اظهار نگرانی و تاسف از خروج آمریکا از برجام سخن گفته‌اند. اما توجه ندارند که این سخنان با هدف غایی سازوکار حل اختلاف که می‌تواند بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت و نیز تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران باشد، در تعارض است.

اروپا به صورت قانونی نمی‌تواند در قبال اقدامات جبرانی ایران طرح شکایت کند

این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که آیا اروپایی‌ها هم از نظر حقوقی و هم از نظر سیاسی قادر به فعال کردن مکانیزم حل اختلاف هستند؟ اظهار داشت: به لحاظ حقوقی هر یک از اعضای برجام که احساس کند کشور دیگری برجام را نقض کرده می‌تواند به بند ۳۶ برجام یعنی همین سازوکار حل اختلاف متوسل شود. اما مسئله این است که اقدامات ایران در فاصله گرفتن از تعهدات برجامی‌اش در واقع جنبه جبرانی داشت و در واکنش به نقض تعهدات دیگر اعضای برجام بوده است.

احمدی با بیان اینکه اروپا به صورت قانونی نمی‌تواند در قبال اقدامات جبرانی ایران طرح شکایت کند، تصریح کرد: از بُعد سیاسی نیز اقدام اروپا قطعا نادرست است چراکه این سازوکار در واقع برای برطرف کردن نقض‌های احتمالی فنی و تکنیکی و بحث و بررسی برای رفع این گونه نقض‌ها تدوین شده است. مسائل اساسی سیاسی مانند کاهش عامدانه تعهدات و عدم اجرای تعهدات اقتصادی اروپا در قبال ایران شاید به دلیل خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های فراملی آمریکا در واقع اموری سیاسی هستند که باید از طریق گفت‌وگو حل و فصل شوند.

هدف اروپا از فعال کردن مکانیزم ماشه داشتن اهرم فشاری علیه ایران است

وی درباره روند فعال کردن مکانیزم حل اختلاف خاطرنشان کرد: مطابق بند ۳۶ برجام شکایت هر یک از اعضای برجام از دیگری طی یک دوره ۱۵ روزه توسط کمیسیون مشترک برجام در سطح مدیران سیاسی و یک دوره ۱۵ روزه دوم در سطح وزرای کشورهای عضو مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. نکته مهم در این رابطه، آن است که مطابق جمله‌بندی این بند هر دو دوره به طور نامحدود قابل تمدید هستند. ضمن اینکه اعضای کمیسیون می‌توانند طی بررسی‌ها در دو سطح یاد شده یا به جای بررسی در آن سطوح اقدام، به ایجاد یک "هیات مشورتی" کنند که مرکب از سه نفر (یکی از هر یک از دو طرف و یک بی‌طرف) خواهد بود و گزارش این هیات که غیرالزام‌آور خواهد بود، طی پنج روز می‌تواند توسط کمسیون بررسی و تصمیم‌گیری شود.

این دیپلمات پیشین افزود: با توجه به مفاد بند ۳۶، سه کشور اروپایی می‌توانند به طور نامحدود مذاکرات در کمیسیون را طولانی کنند و از ارجاع موضوع به شورای امنیت به عنوان نقض برجام توسط ایران خودداری کنند. این دوره کم یا بیش طولانی می‌تواند صرف گفت‌وگو بین ایران و سه کشور اروپایی شود و این امید وجود داشته باشد که طرفین به نتیجه‌ای برسند. لذا به این معنی می‌توان گفت که هدف اروپا از فعال کردن این سازوکار آن بوده که یک اهرم فشاری علیه ایران حاضر و آماده داشته باشند.

احمدی در پاسخ به این سوال که در صورت ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، آیا روسیه و چین می‌توانند مانع اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران شوند؟ ابراز داشت: در صورت ارجاع پرونده به شورای امنیت به عنوان یک مورد "عدم پایبندی مهم"، در نهایت کاری از دست چین و روسیه برنخواهد آمد چراکه در بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ پیش‌بینی شده که بدوا پیش‌نویس قطعنامه‌ای در مورد ادامه لغو قطعنامه‌های قبلی علیه ایران در شورای امنیت به رای گذاشته خواهد شد.

وی اضافه کرد: اگر سه کشور اروپایی به توافقی با ایران نرسیده باشند، قابل انتظار است که فرانسه و انگلیس و طبعا آمریکا چنین قطعنامه‌ای را وتو کنند. در چنین صورتی در بند مذکور پیش بینی شده که ۳۰ روز بعد از ارجاع موضوع به شورا، قطعنامه‌های پیشین علیه ایران به صورت اتوماتیک احیا خواهند شد، بدون اینکه نیازی به رای‌گیری وجود داشته باشد.

سخن جانسون درباره "توافق ترامپ" نابخردانه و غیرموجه است

این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که آیا فعال کردن مکانیزم ماشه را می‌توان زدن تیر آخر به بدن نیمه جان برجام قلمداد کرد؟ بیان کرد: نه نمی‌توان. همانطور که گفتم این احتمال وجود دارد که اولا کار در کمیسیون مشترک به درازا بکشد و ثانیا در جریان مذاکراتی که در کمیسیون مشترک یا خارج از آن بین طرف‌های ذی‌ربط انجام می‌شود، راه‌حلی یافته شود به نحوی که برجام برقرار باقی بماند.

احمدی درباره تبعات فعال کردن مکانیزم حل اختلاف برای ایران و اروپا یادآور شد: این اقدام اروپا که به رغم ناتوانی اروپا در اجرای تعهداتش ذیل برجام انجام شده، رابطه ایران و سه کشور اروپایی را دچار مشکلات بیشتری می‌کند. موضع جدید نخست‌وزیر انگلیس که به رغم تاکید این کشور بر پایبندی به برجام گرفته شد و طی آن از یک "توافق ترامپ" به جای "توافق اوباما" یعنی برجام سخن رفت، به غایت نابخردانه و غیرموجه است و می‌تواند اثرات سوء بسیاری بر روابط دو کشور بگذارد. این اقدام سه کشور و به ویژه اظهارات بوریس جانسون با توجه به مشکلات دیگری که وجود دارد، ‌ در شرایطی خوبی انجام نشده است.

هم‌داستانی اروپا و آمریکا، ایران را به پیش از برجام بازمی‌گرداند

وی در پاسخ به این سوال که آیا فعال کردن مکانیزم ماشه را نمی‌توان هم‌داستان شدن اروپا و آمریکا علیه ایران قلمداد کرد؟ بیان کرد: باید امیدوار باشیم که چنین نباشد. یعنی باید امیدار باشیم که در کمیسیون مشترک و خارج از آن بتوانیم با اروپا به حداقلی از توافق برسیم. نباید فراموش کرد که برجام قبل از اینکه یک توافق اقتصادی باشد، یک توافق سیاسی – امنیتی بوده و این امکان را فراهم کرده قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران لغو شود، اجماع بین‌المللی علیه ایران شکسته شود و روند امنیتی‌سازی ایران توسط آمریکا متوقف شود.

این دیپلمات پیشین ادامه داد: اگر اروپا و آمریکا با یکدیگر هم‌داستان شوند، متاسفانه این نگرانی وجود دارد که ما از جهات سیاسی و امنیتی نیز به قبل از برجام برگردیم. لذا حفظ منافع سیاسی برجام نیز خود می‌تواند مفید باشد.