باید از افراط و تفریط در پژوهش‌ پرهیز کنیم


باید از افراط و تفریط در پژوهش‌ پرهیز کنیم

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در استفاده از کلمات کاربردی، مسأله محور و... در حوزه‌ پژوهش کمی باید احتیاط کرد زیرا اگر از تیغ پژوهش کاربردی به درستی استفاده نشود به پژوهش‌های پایه ضربه وارد می‌شود.

محسن تفقدی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در استفاده از کلمات کاربردی، مسأله محور و... در حوزه‌ پژوهش کمی باید احتیاط کرد زیرا اگر از تیغ پژوهش کاربردی به درستی استفاده نشود به پژوهش‌های پایه ضربه وارد می‌شود. پژوهش‌های پایه در هیچ جای دنیا نقش کاربردی ندارند و آنها به صورت پایه و اساس علوم دیگر هستند. به این صورت که شما برای مثال حدودا یک میلیارد تومان هزینه می‌کنید تا به یک حقیقت و دانش برسید اما ممکن است این دانش 10سال دیگر مورد استفاده‌ کاربردی قرار بگیرد. ما باید از انجام افراط و تفریط در پژوهش پرهیز کنیم.

وی در رابطه با جایگاه رشته‌های علوم پایه پزشکی،خاطرنشان کرد: جایگاه علوم پایه‌ پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد بسیار مهم است، اعضاء هیأت علمی این رشته‌ها فعالیت زیادی دارند و پژوهش‌های علوم پزشکی بیش از 70 درصد از طریق رشته‌های علوم پایه انجام می‌شوند.

وی افزود: تقریبا از حدود 900 عضو هیأت علمی‌ای که دانشگاه علوم پزشکی مشهد دارد، حدود یک سوم در گروه‌های پایه فعالیت می‌کنند؛ به عنوان مثال هیأت علمی‌هایی که در دانشکده پزشکی قرار دارند اکثرا در گروه علوم پایه هستند و اعضاء هیأت علمی‌های بالینی ما در بیمارستان‌ها حضور دارند.

تفقدی بیان کرد: با وجود تلاشی که ما در دانشگاه داریم تا پژوهش را در حوزه علوم بالینی هم پررنگ کنیم، اما این کار به چند دلیل سخت پیش می‌رود؛ از جمله اینکه بار درمان‌ که بر دوش همکاران بالینی در بیمارستان‌ها قرار دارد این افراد را بسیار درگیر درمان کرده و درنتیجه آنها وقت کمتری می‌توانند برای پژوهش بگذارند. مشکل دیگر این است که پژوهش در اغلب گروه‌های بالینی ما نهادینه نشده. به این صورت که اساتید خیلی با کار پژوهشی آشنا نبودند، دانشجویان آنها هم به همین صورت فعالیت خواهند کرد. این دانشجویان زمانی که جذب بازار کار می‌شوند هم روند پژوهشی نخواهند داشت.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در رابطه با اهتمام دانشگاهیان در رشته‌های علوم پایه، اظهار کرد: در بحث علوم پایه، دانشگاه برای اعضاء هیأت علمی بخش علوم پایه که حدودا 30 درصد هستند جایگاه معتبری قائل است و به تعداد این افراد همچنان اضافه و تلاش می‌کند افراد، زمینه‌ها و ابعاد به‌روزتر را به کار بگیرد. فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی اقبال زیادی به رشته‌های تحصیلات تکمیلی علوم پایه و گرفتن دکتری ندارند و درصد کمی از آنها به این کار علاقه‌مندند.

تفقدی گفت: ما در داروسازی مقایسه‌ای میان درس‌های پایه و بالینی نداریم، اما در رشته‌ پزشکی فارغ‌التحصیلانی که می‌خواهند بیایند و در دوره‌های دکتری شرکت کنند، اغلب رشته‌های بالینی را ترجیح می‌دهند؛ زیرا جایگاه درآمدی و اجتماعی بالاتری دارد؛ به همین خاطر دانشگاه سیاستی را در چند سال گذشته به کار گرفته به این صورت که ترجیحا اعضاء هیأت علمی علوم پایه برای مثال در رشته فیزیولوژی یا پاتولوژی پزشک باشند و سپس دکترای این رشته‌ها را گرفته باشند، اما از آنجایی که دانشجویان نسبت به این رشته‌ها اقبال زیادی ندارند فارغ‌التحصیلان و تعداد این افراد کم است و اعضاء هیأت علمی معمولا از رشته‌های غیر پزشکی گرفته می‌شوند.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در ارتباط با موانع موجود بر سر راه پژوهش‌های علوم پایه، اظهار کرد: یکی از نقص‌های پژوهش در ایران این است که در حد لازم مسأله‌مدار نیست و رفع این مشکل هم آسان نیست.

باید از افراط و تفریط در پژوهش‌ها پرهیز کنیم

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در استفاده از کلمات کاربردی، مسأله محور و... در حوزه‌ پژوهش کمی باید احتیاط کرد زیرا اگر از تیغ پژوهش کاربردی به درستی استفاده نشود به پژوهش‌های پایه ضربه وارد می‌شود. پژوهش‌های پایه در هیچ جای دنیا نقش کاربردی ندارند و آنها به صورت پایه و اساس علوم دیگر هستند. به این صورت که شما برای مثال حدودا یک میلیارد تومان هزینه می‌کنید تا به یک حقیقت و دانش برسید اما ممکن است این دانش 10سال دیگر مورد استفاده‌ کاربردی قرار بگیرد. ما باید از انجام افراط و تفریط در پژوهش پرهیز کنیم، هر مقاله‌ علمی‌ برای مثال خروجی کاربردی ندارد. گاهی اوقات خروجی یک مقاله حقیقت موجود در آن است. ما باید در دانشگاه اولویت‌هایی را مد نظر قرار دهیم سپس یکسری طرح‌های تشویقی برای رسیدن به آن اولویت‌ها بگذاریم. برای رسیدن به این منظور من با معاونان بهداشت و درمان دانشگاه صحبت کردم و مشکلات آنها را جویا شدم. سپس این مشکلات را رتبه بندی کردیم؛ مانند اینکه اولویت اول ما دیابت تکیه بر پژوهش‌های کاربردی و... است و برای این اولویت‌ها گرنت‌های تشویقی گذاشتیم.

وی ادامه داد: حقیقتا این روش علاوه‌بر برنامه‌ریزی طولانی مدت، نیازمند ثبات تصمیم گیری و ثبات منابع مالی است. برای مثال من در حوزه علوم پزشکی در خیلی از کارهایم دچار مشکل شدم چون ثبات در منابع مالی نداشتم. اگر طرح‌های تشویقی و تنبیهی به درستی انجام شود، می‌توان کارها و ایده‌ها را به جاهای درست رساند.

وی در رابطه با وضعیت کلی رشته‌های دانشگاهی، بیان کرد: چیزی که از نظر من نگران‌کننده است این است که اقبال دانش‌آموزان در دبیرستان سال به سال به رشته‌های تجربی بیشتر و به رشته‌های ریاضی و انسانی کمتر می‌شود. همچنین ورودی‌هایی که هرسال به دانشکده‌های مهندسی وارد می‌شوند هم تحت الشعاع این موضوع قرار می‌گیرند. این روند این نگرانی را ایجاد می‌کند که در چند سال آینده، شدیدتر از اُفتی که در سال‌های گذشته در رشته‌های علوم انسانی تجربه کردیم، را در رشته‌های ریاضی و علوم پایه تجربه کنیم. این داستان به طور طبیعی در رابطه با رشته‌های علوم پایه پزشکی هم تا اندازه‌ای وجود دارد.

اشتغال، عامل استقبال دانشجویان از رشته‌های دندانپزشکی و داروسازی

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد درخصوص علت رغبت دانشجویان به رشته‌های دندانپزشکی و داروسازی، ادامه داد: درحال حاضر مهمتر از موضوع میزان درآمد، شانس اشتغال است. دانشجویان زمانی که می‌خواهند وارد دانشگاه شوند چرتکه می‌اندازند و آنچه که برایشان بیشتر از کسب درآمد بالا اهمیت دارد کوتاهی مسیر و در دسترس بودن اشتغال‌زایی و کسب درآمد است. مشکلی که رشته پزشکی دارد این است که اگر شما می‌خواهید در شهرهای بزرگ به اشتغال برسید اصلا نمی‌توانید در حوزه پزشکی عمومی باقی بمانید و باید یک دوره‌ تحصیلی بیش از 10 سال را پشت سر بگذارید تا به تخصص و فوق تخصص برسید، اما در دندان‌پزشکی و یا داروسازی مسیر رسیدن به درآمد کوتاه‌تر است. این واقعیت جامعه است و ما لزوما نمی‌توانیم بگوییم که عامل رغبت دانشجویان به این رشته‌ها خیلی متمرکز بر میزان درآمد است.

وی در رابطه با وضعیت کلی همکاری‌های شکل گرفته میان دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشگاه فردوسی در زمینه‌ سلول‌های بنیادی، افزود: دانشگاه علوم پزشکی یک ستاد سلول‌های بنیادی دارد و در این زمینه بسیاری از فعالیت‌هایی که انجام می‌شود بین دانشگاه علوم پزشکی و فردوسی مشترک است. نقطه‌ قوتی که دانشگاه علوم پزشکی مشهد دارد دسترسی به بالین و آزمودنی انسانی است. در رشته‌های مهندسی، پزشکی و علوم پایه برای خیلی از پروژه‌ها زمان گذاشته و طراحی می‌شوند اما تا زمانی که آزمایش نشوند در حد تئوری باقی می‌مانند. از این بُعد ما کارهای مشترک و خوبی با جهاد دانشگاهی و دانشگاه فردوسی داریم زیرا متخصصان بالینی ماهری که بتوانند این آزمایش‌ها را انجام دهند در دانشگاه حضور دارند.

نبود کلین روم برای تولید سلول‌های بنیادی از مشکلات دانشگاه علوم پزشکی مشهد است

تفقدی در رابطه با مشکلات موجود در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تصریح کرد: یک نقطه ضعفی که ما داریم این است که ما یک کلین روم برای تولید سلول‌های بنیادی که جی‌ام پی برای سلول‌های انسانی داشته باشد نداریم، بخشی از این نیاز البته از طریق کلین روم جهاد دانشگاهی رفع می‌شود، اما اگر جهاددانشگاهی در سال‌های گذشته به دنبال کسب جی‌اِم‌پی بود می‌توانست بخشی از خلأ موجود در استان را رفع کند.

وی اظهار کرد: یکی از زمینه‌هایی که خوشبختانه از قدیم میان دو دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد و جهاد دانشگاهی مورد تعامل واقع شده است، بحث‌های پژوهشی بوده است. بحث‌های پژوهشی عمدتا با تعامل میان اعضاء هیأت علمی‌ انجام می‌شود و از نوسانات موجود در دانشگاه تاثیر زیادی نمی‌گیرد. ما به تازگی با جهاد دانشگاهی در ارتباط با ایجاد یک پارک دانشگاهی صحبت کردیم. تعاملات تا ‌به ‌حال خوب بوده است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به روند مناسب پیشرفت رشته‌ها در دانشگاه، تصریح کرد: یقینا اتفاقات با شیب مثبتی پیش می‌روند، اگرچه میزان شیب دلخواه نیست. مرکز رشد دارویی دانشگاه علوم پزشکی تا حد زیادی خودکفایی دارد و می‌تواند عمدتا مبتنی بر استادان و دانش‌آموختگان دانشکده داروسازی فعالیت کند ولی فناوران فعال در این مرکز منحصر به داروسازان نیستند و از رشته‌های دیگر نیز ورودی زیادی داریم. بسیاری از فناورانی که درمرکز رشد داروی ما فعالیت می‌کنند، از بیرون دانشگاه علوم پزشکی جذب شده اند؛ برای مثال دانشجویان کشاورزی و شیلات هم اخیرا به ما ملحق شده‌اند و نقاط مشترکی میان ما و آنها در زمینه‌های مختلف برای مثال تولید داروهای گیاهی و طبیعی وجود دارد.

وی افزود: از دیگر مراکز رشد دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مرکز رشد فناوری سلامت است که در دو حوزه تجهیزات پزشکی و فناوری اطلاعات پزشکی فعالیت می‌کند. در حوزه‌ تجهیزات پزشکی موضوع تعاملات بین رشته‌ای خیلی پر رنگ است. در این حوزه عمدتا نیاز، ایده و بازار مصرف تعریف می‌شود ولی اجرای آن نیاز به رشته‌های مختلف مهندسی دارد.

تفقدی درمورد علت استقبال کم دانشجویان از ورود به عرصه‌های فناوری و تولید، ادامه داد: من حس می‌کنم یکی از عوامل این استقبال کم به دلیل اهمیت داشتن بازار کار از نظر دانشجویان و عواملی مانند نداشتن کار تضمین شده، باوجود داشتن مدرک تحصیلی است که گاهی باعث می‌شود دانشجویان به دنبال رشته‌هایی بروند که مسیر رسیدن به کسب درآمد در آنها کوتاه‌تر باشد؛ برای مثال در رشته داروسازی که باید یکی از فنی‌ترین رشته‌ها و نوآورترین‌ها باشد ما تا همین اواخر کمترین اقبال را در این رشته نسبت به ورود به مرکز رشد و عرصه تولید داشتیم، زیرا افراد یک کار تضمین شده در داروخانه را داشتند. در رشته‌های مهندسی که فرصت‌های شغلی کمتری وجود دارد، استقبال بیشتری برای ورود به عرصه فناوری وجود دارد.

وی درباره‌ اقدامات انجام شده در زمینه افزایش رغبت دانشجویان به ورود به عرصه تولید، گفت: امسال در هر دانشکده چند رویداد مرتبط با آن دانشکده را برگزار کردیم که خیلی مورد استقبال قرار گرفت و دانشجویان برای رفتن به سمت تولید و انجام پروژه‌های کاربردی تشویق شدند.

تفقدی ادامه داد: در زمینه‌ فناوری سلامت از آنجایی که دولت نیز بر حمایت از حوزه سلامت تاکید و تمهیدات مهمی در این زمینه دارد، اقتصاد دینامیک و بزرگی وجود دارد که برای تولیدات داخلی و کسب فناوری‌های تازه زمینه مساعدی است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اظهار کرد: شیب رشد در این زمینه به دلیل مشکلات موجود بر سر راه واردات و خلأیی که در جامعه به دلیل کمبود ضروریات وجود دارد، خیلی خوب شده است. با وارد کردن ایده به بازار، هم می‌توان کسب درآمد کرد و هم می‌توان خلأ موجود در بازار را پر کرد؛ برای مثال در حوزه تجهیزات پزشکی اگر ما بتوانیم بازار را برای دانشجویان تأمین کنیم و انگیزه و حمایت برای آنها ایجاد کنیم، آنها می‌توانند خیلی از ضروریات مورد نیاز جامعه را بسازند.

اعتقادی به برگزاری نمایشگاه هفته پژوهش ندارم

تفقدی در رابطه با جایگاه و میزان اثرگذاری نمایشگاه‌ پژوهش، فناوری و فن بازار خراسان رضوی، اظهار کرد: من خیلی اعتقادی به برگزاری نمایشگاه هفته پژوهش ندارم و به نظر من این هفته برای زمانی بود که می‌خواستیم انجام پژوهش را نهادینه کنیم. احساس من این است که خیلی استفاده‌ مفیدی از این وقت و انرژی‌ای که آنجا گذاشته می‌شود، نمی‌شود. نمایشگاه هفته پژوهش مخاطب خیلی جدی‌ای ندارد و دانشگاهیان به آنجا رجوع نمی‌کنند. نظر کلی من این است که به آن اندازه که برای آنجا انرژی گذاشته می‌شود، بازدهی دریافت نمی‌کنیم. البته در چندسال گذشته که دانشگاه فردوسی و جهاد دانشگاهی نمایشگاه را هدایت کرده اند و نمایشگاه را عمدتا به سمت فناوری برده اند، برگزاری نمایشگاه کمی اقناع کننده‌تر شده است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تصریح کرد: حقیقتا دلیل اینکه ما هر ساله برای حضور در نمایشگاه عقب‌تر کشیده شدیم بازخوردهایی بود که ما از غرفه‌هایمان می‌گرفتیم؛ برای مثال کارشناسان ما به ما اعتراض می‌کردند که در نمایشگاه کسی به ما رجوع نمی‌کند و ما بیهوده آنجاییم. هزینه‌ها، اضافه کاری‌ها و... را وقتی بررسی کردیم، دیدیم نتیجه همین می‌شود.

انجام طرح پرشین کوهورت در دانشگاه علوم پزشکی مشهد

وی در رابطه با آخرین دستاوردها و فعالیت‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفت: یکی از بزرگترین پروژه‌هایی که در دانشگاه علوم پزشکی درحال اجراست طرحی است به نام پرشین کوهورت که درحال انجام شدن است. مطالعات کوهورت، مطالعات زیر پایه‌ای است که منفعت آن فقط به پژوهش نمی‌رسد و در زمینه‌ بهداشت، درمان و... هم قابل استفاده هستند. این طرح مطالعه‌ خیلی بزرگی است که بر روی 10 هزار نفر از کارمندان دانشگاه علوم پزشکی انجام می‌شود. همچنین قراردادی با دانشگاه فردوسی در این رابطه داریم که طبق آن 2000 نفر از همکاران آن دانشگاه به گروه قبلی ملحق ‌شوند.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بیان کرد: از تمام این افراد اطلاعات شخصی، نمونه‌ خون، ادرار، مو، ناخن و... گرفته و در بیوبانک بزرگی که در پژوهشکده وجود دارد، نگهداری می‌شود. درمجموع این طرح، یک پژوهش زیرساختاری جامع است و می‌توانیم بگوییم بزرگترین پروژه‌ای است که تا به حال در دانشگاه و با حمایت وزارت بهداشت انجام ‌شده است؛ زیرا هزینه‌های اینگونه پژوهش‌ها بسیار بالاست.

تفقدی اظهار کرد: پروژه‌های کوهورت به این صورت است که شما در ابتدا یک نمونه‌گیری اولیه دارید که تابه حال دوسوم جمعیت ما مورد آزمایش قرار گرفته اند و نمونه‌گیری یک سوم دیگر هم حدودا یک سال طول می‌کشد. سپس در طول سال‌های بعدی پیگیری‌هایی انجام می‌شود و یکسری از شاخص‌های این افراد را مجددا مورد بررسی قرار می‌دهیم. این روند تا جایی که از آن حمایت شود ادامه پیدا می‌کند. ما در دنیا مطالعاتی داریم که چند دهه به طول انجامیده و خیلی از واقعیت‌های علوم پزشکی و تصمیم گیری‌های بالینی حاصل همین کوهورت‌ها است. روند این مطالعات ممکن است انتهایی نداشته باشد اما برنامه‌ریزی فعلی ما 10 ساله است.

وی در رابطه با علت انجام آزمایش کوهورت بر روی کارمندان دانشگاه، تصریح کرد: این آزمایش باید بر روی جمعیت نرمال انجام شود، به این معنا که نمونه‌گیری آن به صورت تصادفی باشد؛ یعنی ما از همه جای شهر حدود 10هزار نفر انتخاب کنیم. کوهورت ما نزدیک به دوسال به تاخیر افتاد به دلیل اینکه ما برای انتخاب منطقه‌ آزمایش دچار تردید بودیم. در شهرهای بزرگ و به خصوص شهرهای مذهبی دارای ثبات جمعیت نیستیم و در این خصوص با همکاران جمعیت‌شناس دانشگاه فردوسی و معاونت بهداشتی خودمان که شبکه‌ مویرگی در کل شهر دارد چندین دفعه مشورت کردیم اما متاسفانه هیچ جای شهر مورد اطمینان نبود که اگر ما از 10هزار نفر نمونه می‌گیریم بتوانیم سال بعد حداقل 90 درصد آنها را مجددا پیدا کنیم.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ادامه داد: بعد از پیگیری‌های زیاد این تصمیم را اتخاذ کردیم که بر روی کارکنان دانشگاه این کوهورت را انجام دهیم. کوهورت سازمانی هم یکی از انواع کوهورت است. در کوهورت‌ها اگر ریزش جمعیت آماری از حدی بیشتر شود ارزش آن به صورت کلی از بین می‌رود؛ به همین دلیل ما به کارمندان علوم پزشکی رو آوردیم. بودجه اولیه این طرح برای جمعیت 10هزار نفری تقریبا 5 میلیارد تومان است.

وی با اشاره به وجود مطالعات کوهورت‌ دیگر در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفت: کوهورت دیگری با عنوان مطالعه‌ مشهد نیز داریم که فاز اول آن چندین سال پیش انجام شد و الان بعد از حدود پنج سال فاز دوم درحال اجراست. یکی دیگر از مجموعه پژوهش‌های ما این است که ما در حوزه علوم پزشکی در بسیاری از موارد نُرم‌های ملی نداریم؛ برای مثال در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی نرم‌های بیوشیمیایی که زده می‌شود بر اساس جمعیت ایران انجام ‌نشده است و بین‌المللی هستند. این نداشتن آمار و اطلاعات دقیق ایجاب می‌کند که ما طرح ثبت (رجیستری) بیماری‌ها را داشته باشیم.

تفقدی با اشاره به جایگاه خوب دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بیان کرد: ضریب اِچ ایندکس دانشگاه علوم پزشکی مشهد به خوبی در حال صعود است، به این صورت که ما در کشور از نظر ضریب اچ 5 ساله در رتبه‌ دوم و بعد از دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار داریم. اما در ضریب اِچ کل که تقریبا 20سال اخیر را پوشش می دهد،ما جایگاه پنجم را داریم. در رتبه‌بندی‌های جهانی ما خوشبختانه درجایگاه خوبی قرار گرفته‌ایم یعنی در رتبه 500 تا 600 قرار گرفته‌ایم و دانشگاه‌های شریف و امیرکبیر هم در این رتبه هستند.

وی با اشاره به داشتن رابطه مفید دانشگاه علوم پزشکی مشهد با پارک علم و فناوری خراسان، ادامه داد: ما یک ارتباط دینامیک و کاری‌ مفیدی با پارک علم و فناوری داریم به خصوص در زمینه‌ مهندسی پزشکی و بین افراد و صندوق‌های ما تعامل وجود دارد. در مجموع ارتباط ما فعال و مفید است منتهی دور بودن پارک علم و فناوری یکی از نقاط ضعف آن است.

انتهای پیام

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه خراسان رضوی

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!



بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


قمر در عقرب در فروردین 1403 چه روزهایی است