مجمع گفتگوی تهران و حرکت در مسیر به بار نشستن ابتکار صلح هرمز

هدف از ارایه ی این طرح، ارتقای امنیت، صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان کشورهای منطقه ی خلیج فارس است که می تواند بواسطه ی تفاهم متقابل و روابط صلح آمیز و دوستانه فی ما بین به دست آید. در سایه ی اجرایی شدن چنین طرحی، تمامی کشورها می توانند از امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع از و به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن، بهره مند شوند. با پذیرش این طرح از جانب 8 کشور منطقه ی خلیج فارس، آنها می توانند با کمترین هزینه ی ممکن بیشترین بهره برداری را کرده و از صرف هزینه های هنگفت مالی و حیثیتی برای گدایی امنیت از بیگانگان، خودداری کنند.

پیشنهاد صلح آمیز و ثبات بخش ایران در حالی ارایه شد که برخی از کشورهای منطقه به بیراهه رفته و برای تامین امنیت خود دست به دامن بیگانگانی شده اند که نفع آنها در فقدان امنیت و ثبات در منطقه است. بیگانگان و در راس آنها آمریکا، با در پیش گرفتن سیاست ایران هراسی بیشترین گسست را در منطقه ایجاد و با فروش هنگفت تسلیحات و ایجاد پایگاههای نظامی در منطقه، هزینه های سرسام آوری را به کشورهای منطقه تحمیل کرده اند. این در حالی است که نه تنها ثبات و امنیت را به ارمغان نیاورده اند، بلکه بیشترین عامل ناامنی و بی ثباتی در منطقه بوده اند. حوادث رخ داده در ماههای گذشته گویای نقش واقعی آنها در منطقه است.

از نظر ایران، امنیت در گرو اعتماد و تکیه بر مردم و توانمندی‌های ملی و تقویت ارتباطات کشورهای منطقه است و این مهم می تواند با گفتمان جامع جدید منطقه ای در حوزه های مختلف به دست آمده و صلح و آبادانی را برای مردم منطقه به ارمغان آورد. کشورهای منطقه باید دریابند که امنیت قابل تجزیه و تفکیک نیست، یا همه از امنیت در این منطقه بهره می‌برند یا همه از آن محروم می‌شوند. اگر آنها در این پندارند که با نظامی گری صرف، امنیت را برای خود می خرند، سخت در اشتباهند. ایران نه تنها امنیت را برای خود، بلکه برای تمامی منطقه می خواهد و در گذشته نیز (پیش از ارایه ی ابتکار صلح هرمز)، با درک خطرات پیش رو، دو ابتکار «مجمع گفتگوی منطقه ای» و «پیمان عدم تعرض» را پیشنهاد داده است که نشانگر جدیت ایران در تامین امنیت دسته جمعی است.

افزایش تهدیدات و چالش‌ها، منطقه را بر لبه ی پرتگاه ویرانی قرار داده و چنانچه کشورهای منطقه بر ضرورت تحقق گفتمان جدید توجه نکنند، این ویرانی تمامی منطقه را به کام خود خواهد کشید. مسؤولیت مشترک تامین امنیت و حفاظت از منطقه بر عهده ی تمامی کشورهای منطقه است و گام برداری تمامی آنها در این مسیر، می تواند امواج پرتلاطم منطقه را به ساحل آرامش و پیشرفت و شکوفایی هدایت کند. امنیت باید درون زا باشد تا تداوم یابد و مداخلات خارجی هیچ کمکی در این زمینه نمی تواند بکند. امروز اختصاص یک سوم یا یک چهارم بودجه ی برخی از کشورهای منطقه برای خرید سلاح، هم آنها را برای کشورهایی نظیر آمریکا به گاوهای شیرده تبدیل نموده و هم انبار باروتی را ساخته که با یک جرقه می تواند منطقه را به سوی ویرانی بکشاند.

ابتکار صلح هرمز به گونه ای طراحی شده است که هر کشوری بتواند با آن هم ذات پنداری کند و هدف از آن زمینه سازی برای شکل گیری یک سازمان صلح و امنیت منطقه ای است. گفتمان درون منطقه‌ای تحت لوای ابتکار صلح هرمز، ظرفیت لازم و کافی را برای تحقق امنیت فراگیر در منطقه دارد، چرا که بنابر اعلام دکتر ظریف وزیر خارجه کشورمان: «بر اصولی چون تعهد به اهداف و اصول ملل متحد، حسن همجواری، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه ناپذیری مرزهای بین‌المللی، حل و فصل مسالمت آمیز تمامی اختلافات، رد تهدید یا توسل به زور و یا مشارکت در هرگونه ائتلاف‌ یا پیمان‌ نظامی علیه یکدیگر، عدم مداخله در امور داخلی و روابط خارجی یکدیگر، احترام به مقدسات و نمادهای ملی، مذهبی و تاریخی یکدیگر و احترام متقابل، منافع متقابل و جایگاه برابر کلیه دولت‌های منطقه استوار است.» بدیهی است که موفقیت هر طرحی نیازمند مشارکت تمامی اعضا و اعتماد متقابل است و اگر چنین شود، «دستیابی به اهداف عالی شامل ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه دولت‌ها و مردمان منطقه، تشویق تفاهم متقابل و روابط صلح آمیز و دوستانه، همکاری در ریشه‌کن کردن تروریسم، افراطی‌گری و تنش‌های فرقه‌ای، خنثی سازی تنش‌ها و حل و فصل کلیه اختلافات و درگیری‌ها به شیوه مسالمت آمیز و از طریق گفتگو، تقویت ارتباطات و هشدارهای پیشگیرانه، تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع، حمایت از محیط زیست و گسترش همکاری، تعامل، کسب و کار، تجارت و سرمایه‌گذاری در سطوح و حوزه‌های مختلف در میان دولت‌ها، مردمان و بخش خصوصی» شکل می گیرد.

در ابتکار صلح هرمز، نقش سازمان ملل در دو بعد برجسته است، اول اینکه بر اساس قطعنامه 598 سازمان ملل پیشنهاد شده و دوم اینکه همه قواعد منشور بین الملل در آن گنجانده شده است. در این طرح برای جلب نظر بازیگران بین المللی، هم منافع تولید کنندگان و هم منافع مصرف کنندگان لحاظ شده است. به کلامی دیگر در این طرح، منافع بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای بطور توامان مورد توجه قرار گرفته است. این طرح بصورت مکتوب و سند هم به سازمان ملل ارایه و ثبت شده و هم به تک تک کشورهای منطقه برای بررسی و اعلام نظر، تحویل شده است. از نظر صلح هرمز، تمامی کشورهای منطقه از جایگاه یکسانی برخوردارند و پدرخوانده یا برادر بزرگتری وجود نخواهد داشت. با این وصف، کشورها می توانند بدون اینکه از جانب بیگانگان تحقیر شوند، به امنیت و صلح واقعی دست یافته و لذت استقلال را بچشند. آنها می توانند با هم فکری و هم اندیشی به نگرش یا تصمیم واحد و مشترکی برسند.

بدیهی است که تغییر یک گفتمان امنیتی و هژمون محور (که منطقه خلیج فارس به آن دچار است) به یک راهبرد شراکت محور، چون همکاریهای تجاری و اقتصادی، بسیار سخت است؛ ولی ناممکن نیست. واضح است که نیروهای بیگانه ای چون آمریکا و رژیم صهیونیستی به بخاطر منافعی که در گسست منطقه دارند، بدنبال تداوم ساختار نظامی و امنیت محور هستند و بیشترین کارشکنی ها را کرده و خواهند کرد. طرح ارایه شده از سوی ایران در ابتدای راه است و لازمه به ثمر رسیدن آن پس از چراغ سبز کشورهای منطقه، برگزاری نشستهای تخصصی توسط کارشناسان، وزرا ونهایتا سران کشورهای منطقه است. ایران علاوه بر ارایه طرح مذکور اولین گام را برای برگزاری نشست هم اندیشی برداشته است و قرار است طی روزهای 16 و 17 دی ماه نشستی را تحت عنوان «مجمع گفتگوی تهران؛ بیست و سومین کنفرانس بین المللی خلیج فارس» در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه برگزار کند. دستور کار اصلی مجمع گفتگوی تهران، بررسی آخرین وضعیت تحولات منطقه خلیج فارس، ارزیابی طرح های همکاری منطقه ای بویژه طرح صلح هرمز و همچنین بحث و تبادل نظر در خصوص اصول و مولفه های اصلی برای ترتیبات جدید منطقه ای می باشد. امید است برگزاری این نشست گام اول در مسیر نشستهای منتهی به نشست وزرا و سران کشورهای منطقه و نهایتا به بار نشینی ابتکار ایران برای ایجاد امنیت، صلح و ثبات در منطقه با دست کشورهای منطقه باشد.

*کارشناس سیاسی

310 310