رخدادهای داخلی و خارجی ترکیه در سال 2019

مهم ترین رخداد سیاست داخلی ترکیه انتخابات محلی این کشور، تداوم مبارزه با گروه فتح الله گولن که گفته می شود کودتای سال ۲۰۱۹ از سوی این گروه ترتیب داده شده بود و نیز تشکیل حزبی جدید از درون حزب عدالت و توسعه توسط احمد داووداوغلو نخست وزیر و رهبر سابق این حزب بود.

در صحنه سیاست خارجی نیز مداخله نظامی ترکیه در سوریه، تشنج در روابط ترکیه با کشورهای غربی خصوصا آمریکا و فرانسه، مساله قتل عدنان قاشقچی روزنامه نگار ترکیه توسط نیروهای امنیتی عربستان در سرکنسولگری آن کشور در استانبول و تبعات آن، امضای قرارداد نفت و گاز در حوزه دریای مدیترانه بین ترکیه و لیبی و اعتراض های گسترده بین المللی به این قرارداد را می توان مهم ترین مسایل در سیاست خارجی این کشور برشمرد.

**انتخابات محلی ۳۱ مارس

انتخابات محلی ۳۱ مارس اولین شکست جدی حزب عدالت و توسعه بعد از به دست گیری قدرت از سوی این حزب در سال ۲۰۰۲ میلادی است.

بعد از به دست گیری قدرت از سوی حزب عدالت و توسعه در تمام انتخابات سراسری برای مجلس و نیز انتخابات محلی و نیز انجام دو همه پرسی نتایج انتخابات به نفع حزب حاکم عدالت و توسعه بوده است.

در انتخابات ۳۱ مارس برای اولین بار در کلان شهرهای عمده ترکیه مانند آنکارا، استانبول، ازمیر ریاست شهرداری ها به نامزدهای دیگر احزاب سیاسی منتقل شد. در انتخابات در شهر آنکارا منصور یواش موفق به شکست نامزد استخواندار حزب عدالت و توسعه شد که قبلا شهردار کلان شهر قیصریه بود و اداره امور پایتخت ترکیه بعد از ۲۵ سال مجددا به حزب جمهوریخواه خلق بازگشت.

در شهر استانبول که اردوغان بکرات پیروی در آن شهر در انتخابات محلی را پیروزی در سطح ترکیه خوانده بود در مرحله اول انتخابات اکرم امام اوغلو نامزد حزب جمهوریخواه خلق در مقابل بینالی ییلدریم آخرین نخست وزیر ترکیه و رییس مجلس قبلی که برای شرکت در انتخابات و نامزدی در استانبول از ریاست مجلس استعفاء کرده بود با ۱۳ هزار رای بیشتر پیروی شد.

با اعتراض حزب عدالت و توسعه و در مرحله نخست شمارش آرا در برخی مناطق و در بعد از اعتراض مجدد شمارش آرا در کل کلان شهر استانبول و بعد از قریب به یک ماه شورای عالی نظارت بر انتخابات حکم به تجدید انتخابات داد.

در این مرحله اردوغان راسا وارد میدان شده و خود در مقابل امام اوغلو تبلیغات به نفع بینالی ییلدریم انجام و گردهمایی هایی را در سطح استانبول برپا کرد.

با وجود تمام تلاش ها و استفاده گسترده از امکانات دولتی در انتخابات در مرحله دوم انتخابات در ۲۳ ژوئن تعداد آرای امام اوغلو ۸۵۰ هزار رای بیشتر از بینالی ییلدریم شد و استانبول نیز بعد از کنترل حزب عدالت و توسعه بیرون آمد.

**حمله به کمال قلچدار اوغلو

متعاقب شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات، کمال قلچدار اوغلو رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه ۲۱ آوریل که برای شرکت در مراسم تشییع جنازه یک نظامی ترکیه به منطقه چوبوک در حومه آنکارا رفته بود مورد حمله قرار گرفت و مضروب شد.

حمله یاد شده از معدود حمله ها به رهبران سیاسی ترکیه در تاریخ نزدیک سیاسی این کشور است، فرد مهاجم از سوی دادگاه به شرط کنترل قضایی آزاد شد.

** سیستم جدید نظامی ترکیه

قانون سیستم جدید نظامی ترکیه که بعد از سال ها کش و قوس از سوی مجلس ملی ترکیه در ماه ژوئن تصویب شده بود بعد از تایید رییس جمهوری و درج در روزنامه رسمی ترکیه در ۲۶ ژوئن لازم الاجرا شد.

منطبق با سیستم جدید که گفته می شود گامی جدی در راه حرفه ای کردن نظامیگری در ترکیه است، امکان بازخرید خدمت سربازی برای اشخاص فراهم می شود و طول خدمت سربازی نیز به شش ماه تقلیل می یابد. قانون یاد شده از سوی اقشار کم درآمد و نیز احزاب ملی گرای ترکیه با انتقاد مواجه شد و مخالفان دولت ادعا دارند که دولت برای جبران کسری بودجه اقدام به تصویب این قانون کرده است.

** زلزله استانبول

زلزله ۵.۸ ریشتری استانبول در ۲۶ ستامبر سال گذشته را می توان از مهم ترین رخدادهای سال برشمرد. قریب به تمامی مناطق ترکیه بر روی خطوط مختلف گسل زلزله قرار دارد و در بعد از زلزله مهیب ۱۹۹۹ میلادی در این کشور و کشته شدن هزاران نفر تلاش های گسترده ای برای مقاوم سازی ساختمان های خصوصا دولتی شامل بیمارستان ها، مدارس، پل ها در مقابل زلزله انجام شده است.

بعد از سال ۱۹۹۹ میلادی زلزله جاری در استانبول یک بار دیگر نگاه ها را معطوف این تلاش ها کرده و این سوال که آیا ترکیه، خصوصا استانبول در برابر زلزله ای به قدرت بیش از ۷ ریشتر که به پیش بینی زمین شناسان در این شهر به وقوع خواهد پیوست تاب تحمل را خواهد داشت یا خیر؟

فواد اکتای معاون رییس جمهوری ترکیه بعد از زلزله طی سخنانی که به طور زنده از شبکه های تلویزیونی ترکیه پخش شد، گفت: بنا به گزارش اداره آفات طبیعی ترکیه، در این زلزله ۴۷۳ ساختمان آسیب دیده اند ولی بخش عمده این ساختمان ها، ساختمان هایی هستند که تنها ترک های کوچکی برداشته اند.

وی با اشاره به اینکه تصمیم به بررسی وضعیت ۱۴ واحد آموزشی گرفته شده است، گفت: این مدارس تعطیل شده است و آموزش در هفت هزار و ۴۶ واحد آموزشی ادامه دارد.

این مقام ترکیه با اشاره به اینکه در این زلزله ۳۴ نفر نیز زخمی شدند، گفت: این عده افرادی بودند که عمدتا براثر وحشت ناشی از زلزله به زمین خورده و آسیب دیده اند و بعد از معاینه و پانسمان از بیمارستان ها مرخص شده اند و مداوای ۱۰ نفر از آنها ادامه دارد.

** ورود نظامی ترکیه به سوریه

معضل سیاست ترکیه در سوریه در سال گذشته نیز ادامه یافت. ترکیه که از بدو شروع رخدادهای سوریه سیاستی مخالف با دولت قانونی این کشور در پیش گرفته، تاوان این سیاست را با ناامنی در مرزهای خود، قدرت یابی و رشد گروه های تروریستی در فراسوی مرزهای خود و رخنه آنها به خاک ترکیه، واریز شدن سیل مهاجران سوری به ترکیه و تغییر باقت اجتماعی در برخی مناطق این کشور و نارضایتی گسترده عمومی در این زمینه پرداخته است. ترکیه در سال ۲۰۱۹ میلادی با ورود نظامی به سوریه تحت نام عملیات چشمه صلح علاوه بر مخالفت دولتمردان سوری با مخالفت گسترده کشورهای مختلف و عمدتا کشورهای غربی مواجه شد.

عملیات یاد شده برخلاف دیگر عملیات های نظامی ترکیه روزهنگام آغاز شد و رجب اردوغان آغاز عملیات نظامی را از طریق توویتر اعلام کرد و خاطر نشان کرد که عملیات نیروهای ارتش ترکیه به همراه ارتش آزاد سوریه عملیات موسوم به " چشمه صلح" علیه نیروهای حزب کارگران کرد ترکیه (پ. ک. ک) و یگان های مدافع خلق (ی. پ. گ) و داعش در شمال سوریه آغاز شده است.

اردوغان، هدف از این عملیات را از میان برداشتن کریدور ترور در مرزهای جنوبی ترکیه و تامین صلح و آرامش منطقه خواند.

در پی آغاز عملیات نظامی سفیران پنچ کشور دایم عضو شورای امنیت سازمان ملل متحدبه ترتیب به وزارت خارجه فرا خوانده شده و به آنان در مورد عملیات یاد شده توضیح داده شد که اولین نفر در این خصوص سفیر امریکا در ترکیه بود.

به گفته منابع خبری سفرای دیگر کشورهای عضو شورای امنیت نیز به وزارت خارجه ترکیه فرا خوانده شده اند و به آنان این نکته که ترکیه چشمداشتی در خاک سوریه ندارد، مورد تاکید قرار گرفته است.

ترکیه قبلا نیز در سوریه دو عملیات نظامی انجام داده بود. عملیات سپر فرات نیز در ۲۴ آگوست سال ۲۰۱۶ آغاز و دو روز به طور انجامید در جریان عملیات یاد شده شهرستان جرابلس از عناصر تروریست پاکسازی شد.

در بخش دوم این عملیات که در ۲۳ فوریه ۲۰۱۷ آغاز شده بود شهرستان باب از عناصر داعش پاکسازی شد و عملیات در تاریخ ۲۹ مارس پایان یافت. به گفته منابع ترک در عملیات یاد شده بیش از سه هزار عضو داعش پاکسازی شد.

ترکیه در ۲۰ ژانویه سال ۲۰۱۸ عملیات موسوم به شاخه زیتون را آغاز و در این ارتباط اعلام شدد که در ۱۸ مارس مرکز شهرستان عفرین از نیروهای تروریستی پاکسازی شده است.

ترکیه اعلام کرده بود که در این عملیات منطقه مزبور از لوث وجود تروریست ها پاکسازی شده و در جریان آن بیش از ۴۵۰۰ تروریست از بین رفته اند.

گفته می شود عملیات نظامی چشمه صلح متعاقب نامه تهدید آمیز دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا به اردوغان که در آن برخلاف تمام اصول دیپلماتیک نوشته بود، حماقت نکنید و در سوریه مداخله نظامی نکنید، انجام شد.

در پی این مداخله ترکیه با آمریکا و روسیه در زمینه عقب کشیدن نیروهای پ. ک. ک /ی. پ. گ از نزدیکی مرزهای ترکیه به توافق رسید و آمریکا و روسیه به خواست ترکیه در زمینه تاسیس مناطق امن در مجاورت مرزهای ترکیه در خاک سوریه تا عمق ۳۰ کیلومتری در خاک سوریه چراغ سبز نشان دادند.

به رغم گذشت ماه ها هنوز نیروهای نظامی ترکیه در خاک سوریه باقی مانده اند و مسوولان ترکیه می گویند تا زمانی که نیاز باشد این نیروها در سوریه باقی خواهند ماند.

** امضای توافق نامه دریایی میان ترکیه و لیبی

در ماه های پایانی سال وزارت خارجه ترکیه با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد که با امضای توافق نامه میان ترکیه و لیبی حریم بخشی از مرزهای دریایی ترکیه در شرق دریای مدیترانه تعیین شده است.

حامی آکسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه در رابطه با "توافق‌ نامه پیرامون حوزه صلاحیت دریایی" که میان کشور و دولت وفاق ملی لیبی امضا شد، گفت: توافقنامه امضا شده منطبق با اصول و معیارهای حقوق بین المللی، قرارداد حقوق دریایی سازمان ملل متحد و اجتهادهای حقوقی در محاکم بین المللی است.

سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه در ادامه با عنوان اینکه ترکیه دارای بیشترین ساحل در دریای مدایترنه است، افزود: ترکیه از طرفین موجود در شرق دریای مدیترانه در قبل از امضای این قراردا برای انجام مصالحه بر مبنای حقانیت دعوت به عمل آورده بود و این مساله را همچنان تکرار می کند.

دریای مدیترانه دریایی است که به اقیانوس اطلس متصل است و در شمال آن برخی کشورهای اروپا، جنوب کشورهای آفریقایی و شرق توسط ترکیه و شام قرار دارند.

۲۳ کشور دارای ساحل در دریای مدیترانه هستند.

وی با تاکید بر اینکه به رغم دعوت مبتنی بر حقانیت و حقوق بین المللی ترکیه، برخی طرف ها به جای شروع به مذاکره تنها با گام های یک طرفه ترجیح داده اند که ترکیه را متهم کنند، گفت: به عنوان نمونه برای جزیره میس در یونان که در نقطه مقابل مرزهای ساحلی ترکیه قرار دارد به اندازه ۴ هزار برابر مساحت جزیره حیطه صلاحیت دریایی تعیین شده است و این دیدگاه در طول زمان از مصر به اندازه ۴۰ هزار کیلومتر مربع، حیطه صلاحیت دریایی را گرفته است و این توافقنامه مانع انجام هر گونه رفتار خودسرانه خواهد شد.

ترکیه و لیبی ششم آذر ماه و در جریان سفر فایز السراج رییس دولت وفاق ملی لیبی به آنکارا و دیدار با رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه، دو قرارداد مهم امضا کردند.

توافق نخست در مورد حریم دریایی ترکیه و لیبی در دریای مدیترانه و قرارداد دیگری در مورد توسعه همکاری‌های امنیتی و نظامی میان دو طرف امضا شد. طبق توافق نظامی ترکیه می تواند در صورت درخواست طرابلس به ارتش و پلیس لیبی کمک نظامی کند؛ این اقدام جدید ترکیه در شرق مدیترانه باعث ایجاد تنش میان این کشور با یونان، مصر و سایر کشورها شده است.

متعاقب امضای قرارداد یاد شده در هفته پایانی سال نیز به گزارش منابع خبری دولت وفاق ملی لیبی رسماً از ترکیه درخواست کمک نظامی کرد و گفته می شود طرابلس رسماً از ترکیه درخواست حمایت نظامی هوایی، زمینی و دریایی برای مقابله با حمله نیروهای ژنرال خلیفه حفتر به پایتخت کرده است.

«رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه پیش‌تر گفته بود که پارلمان این کشور احتمالاً هشتم یا نهم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۸-۱۹ دی) مجوز اعزام نیروی نظامی ترکیه به لیبی را صادر خواهد کرد. به گفته اردوغان آنکارا انواع حمایت‌ها را از دولت مستقر در طرابلس برای مقابله با نیروهای موسوم به ارتش ملی به رهبری ژنرال «خلیفه حفتر» به عمل خواهد آورد.

بعد از امضای قرارداد یاد شده اعتراض های گسترده ای هم در داخل لیبی و هم از سوی کشورهای مختلف به این قرارداد انجام شد.

**تاسیس حزب آینده از سوی نخست وزیر اسبق

احمد داوداوغلو نخست وزیر اسبق و رهبر سابق حزب عدالت و توسعه که سال های طولانی در کنار رجب طیب اردوغان جای داشت ولی به یکباره اردوغان خواستار استعفای وی شده بود، در ماه سپتامبر از عضویت حزب استعفاء کرد.

وی در مراسم معرفی اعضای موسس و بیانیه حزبش اعلام کرده بود، نظام ریاست جمهوری در ترکیه موجب «پایین آمدن استانداردهای دموکراسی شده» و «ما از نظام پارلمانی حمایت می‌کنیم.»

حزب آینده نخستین حزبی است که توسط متحدان رجب طیب اردوغان تاسیس می‌شود. «علی باباجان» وزیر پیشین امور خارجه و اقتصاد و معاون پیشین نخست وزیری ترکیه نیز گفته که به زودی حزب تازه‌ای تاسیس می‌کند.

به گفته تحلیلگران، تأسیس این حزب، موجب کاهش آرای حزب حاکم؛ عدالت و توسعه و انتقال این آرا به حزب تازه تأسیس می‌شود.

رسانه‌های ترکیه پیش‌تر گزارش داده بودند که تلاش‌های اوغلو برای تاسیس حزب از حمایت ۳.۴ درصد مردم این کشور برخوردار است. همچنین حدود هشت درصد نیز از اقدام باباجان برای تاسیس حزب حمایت کرده‌اند.

تشکیل احزاب سیاسی در ترکیه، آن هم احزابی که از دل حزب حاکم عدالت و توسعه بیرون بیایند، قطعا موجب تضعیف بیشتر این حزب می شود. برخی ناطران آگاه می گویند، حزب داوداوغلو و حزبی که باباجان تاسیس خواهد کرد حتی اگر سه و یا چهار درصد آراء از حزب عدالت و توسعه را به خود جذب کنند که احتمالا رقمی بیش از این میزان خواهد بود و این مساله در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه نقش و تاثیر خواهد داشت و می تواند آینده سیاسی اردوغان را به خطر بیاندازد.

ناظران آگاه با اشاره به تنگنای سیاسی موجود در ترکیه می گویند، تصمیم به برگزاری انتخابات زودهنگام مجلس می باید همزمان با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باشد و ترکیه تا سه سال آینده برای انتخابات مجلس در موعد قانونی تحمل نخواهد کرد و به احتمال قوی ترکیه در سال آینده شاهد یک انتخابات زودهنگام مجلس و ریاست جمهوری خواهد بود.

** کنفرانس روند استانبول قلب آسیا

در ماه های پایانی سال ۲۰۱۹ میلادی هشتمین کنفرانس وزرای امور خارجه «قلب آسیا» موسوم به روند استانبول با سخنرانی‌ رجب طیب اردوغان و محمد اشرف غنی روسای جمهوری ترکیه و افغانستان آغاز به کار کرد.

کنفرانس قلب آسیا برای نخستین بار در سال ۲۰۱۱ با محوریت افغانستان و با تلاش ترکیه با هدف گسترش همکاری‌های منطقه‌ای در قبال کابل با مشارکت ۱۴ کشور از جمله ایران، ترکیه و افغانستان و حمایت ۱۷ کشور و چندین نهاد و سازمان بین الملی آغاز شده بود.

این کنفرانس با شرکت وزرای امور خارجه ۱۴ کشور شامل؛ ایران، ترکیه، افغانستان، جمهوری آذربایجان، چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، عربستان، تاجیکستان، ترکمنستان و امارات متحده عربی در استانبول برگزار شد.

استرالیا، کانادا، دانمارک، مصر، فرانسه، فنلاند، آلمان، عراق، ایتالیا، ژاپن، نروژ، هلند، اسپانیا، سوئد، انگلیس و آمریکا هم کشورهای حامی این روند هستند. چندین سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی نیز از آن پشتیبانی کرده‌ اند.

چالش‌های امنیتی و تهدیدهای تروریستی که افغانستان و منطقه با آن روبه رو هستند و همچنین نیاز به توسعه راه‌های ارتباطی افغانستان با آسیای میانه و جنوب آسیا مهم ترین محور گفت و گوهای اعضای اصلی و حامی این روند به شمار می رود. اعتماد سازی، مبارزه با تروریسم، تجارت و زیرساخت ها، همکاری اقتصادی منطقه ایی، همکاری در حوزه آموزش و تحصیلات نیز از اهداف شکل گیری این روند می باشد.

اشرف غنی در مراسم افتتاحیه هشتمین کنفرانس از این نوع گفت: مذاکرات مستقیم بین دولت افغانستان و طالبان کلید حل سیاسی مساله این کشور خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه منافع جامعه جهانی در دو حوزه مهم منطق با یکدیگر است، گفت: این دو حوزه تهدید و ایجاد و گسترش فرصت ها می باشد.

غنی با اشاره به اینکه افغانستان در قلب آسیا قرار دارد، گفت: شبکه های تروریستی تمرکز عمده خود را بر روی افغانستان انجام داده اند زیرا از دید آنان افغانستان بهترین موقعیت برای تهدید دیگر کشورها است.

در جریان کنفرانس یاد شده که آقای محمدجواد ظریف به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت، وی در سخنانی مواضع ایران را تشریح کرد.

** مجمع عمومی مجالس آسیایی و نشست شورای وزیران اکو و نشست بین المللی فلسطین آینده جهان اسلام

در سال ۲۰۱۹ میلادی دوازدهمین نشست مجمع عمومی مجالس آسیایی با حضور علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی در شهر آنتالیای ترکیه برگزار شد.

در جریان این نشست لاریجانی مواضع ایران را در زمینه های مختلف تشریح کرد و شرکت کنندگان بر حمایت از فلسطین تاکید کردند.

در سال ۲۰۱۹ شورای وزیران اکو نیز در شهر آنتالیای ترکیه به میزانی مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه تشکیل شد.

در این نشست، وزیران خارجه ایران، ترکیه و آذربایحان و معاونین وزیران خارجه دیگر کشورهای شرکت کردند.

نمایندگان کشورهای شرکت کننده در این نشست ضمن گفت وگو در مورد اصلاحات و چشم انداز ۲۰۲۵ سازمان که در تهران تصویب شد، میزان پیشرفت مصوبات را مورد ارزیابی مجدد قرار دادند.

ظریف در سخنرانی خود در نشست شورای وزیران با تاکید بر اینکه ظـرفیت ھـای اکو بـرای ھـمگرایی و انـسجام اقـتصادی در مـنطقه مـا ھـمچنان دسـت نـخورده بـاقی مـانـده اسـت، گفت: اولـویت اصلی دسـتور کار مـا می بـایست تـحقق "اجـتماع اکو" ھـمراه بـا تـرویج صـلح و ثـبات و بھـروزی بیشتر مـردمـان مـنطقه و ارزش ھـای غنی مشـترک بـاشـد.

وی با تاکید بر اینکه ســازمــان ھمکاری اقــتصادی بــا بــرخــورداری از جــمعیتی نیم میلیارد نــفری، مــوقعیت جـغرافیایی فـوق الـعاده، مـنابـع سـرشـار انـرژی و مـعدنی، مـنابـع انـسانی پیشرفـته، بـازار تـجاری بـزرگ و قـرابـت ھـای فـرھنگی و تـاریخی تـمامی مـولـفه ھـای مـورد نیاز بـرای موفقیت در ھمکاری چندجانبه میان ملت ھا را دارا می باشد؛ گفت: چالش مستمر اکو را نبود الگوی مناسب برای همکاری اقتصادی خواند و خواستار سازماندهی ساختار همکاری برای رسیدن به این هدف مهم شد.

در سالی ۲۰۱۹ همچنین نشست بین المللی فلسطین آینده جهان اسلام روز شنبه با حضور نمایندگان ۲۰ کشور جهان و جمهوری اسلامی ایران در آنکارا برگزار شد.

در این نشست که به همت مرکز تحقیقات وحدت اسلامی ترکیه وابسته به حزب سعادت برگزار شد؛ بیش از هفتاد میهمان خارجی کشورهای ایران، آلمان، آلبانی، اردن، جمهوری آذربایجان، رومانی، مالزی، مقدونیه، لبنان، کشمیر، هندوستان، آفریقای جنوبی، مراکش، بلغارستان، بنگلادش شرکت کردند.

در این نشست پنج نشست تخصصی با سرفصلهای "قدس مهم ترین و اساسی ترین مساله جهان اسلام است"، " وحدت اسلامی: تنها راه و چاره مسلمانان برای آینده"، " تاثیرات مساله فلسطین بر جهان اسلام و مسوولیت های امت اسلامی"، وضعیت و مسایل جهان اسلام، مشکلات و راه حل ها"، " در ارتباط با طرح خاورمیانه بزرگ- قرارداد قرت، اهداف و پشتیبانان آن"، " شرایط تحقق طرح وحدت اسلامی" با شرکت میهمانان خارجی و اندیشمندان ترک برگزار شد.

** روابط ترکیه با کشورهای غربی و آمریکا

ترکیه در سال گذشته نیز روابط پرفراز و نشیبی با کشورهای اروپایی و آمریکا داشت. ترکیه عمدتا در سیاست های منطقه ای خود خصوصا مساله سوریه، روابط با روسیه و ایران و نیز سیاست های آن کشور در قبال مسایل منطقه ای همانند یمن و قطر با اروپا و آمریکا دارای اختلاف دیدگاه است.

در سال گذشته ترکیه به کرات کشورهای اروپایی را تهدید به بازکردن مرزهای خود و سرازیر کردن سیل مهاجرین خصوصا مهاجرین سوری به سوی اروپا کرد.

خرید سامانه دفاعی اس ۴۰۰ از روسیه در سال گذشته اعتراض های سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را نیز به همراه داشت و اردوغان در سخنانی ناتو را به مرگ مغزی متهم کرد.

در پی تشدید اختلاف های ترکیه و آمریکا در زمینه خرید سامانه دفاعی اس ۴۰۰ ترکیه از روسیه و مساله سوریه و اقدام نظامی ترکیه در سوریه نیز روابط ترکیه و آمریکا با تشنج همراه بود. ترکیه همانند سالهای گذشته در سال گذشته نیز آمریکا و کشورهای غربی را به صراحت به حمایت از جماعت گولن متهم کرده و در چندین مورد خواستار اعاده فتح الله گولن رهبر جماعت گولن از سوی آمریکا شد.

در سال ۲۰۱۹ نیز همچنان فشارهای آمریکا به ترکیه از طریق فشارهای اقتصادی ادامه یافت.

ترامپ رییس جمهوری آمریکا در سال گذشته به صراحت تهدید کرد که اقتصاد ترکیه را فلج خواهد کرد. فشار آمریکا به ترکیه در سال گذشته با تحریم کوتاه مدت دو وزیرکابینه ترکیه ادامه یافت. به رغم توافق ترکیه و آمریکا در مورد سوریه، طرفین یکدیگر را به نقض موارد مورد توافق متهم می کنند و ترکیه در این سال شاهد تصویب لایحه نسل کشی ارامنه از سوی کنگره آمریکا، تلاش برای وضع تحریک علیه ترکیه در لایجه بودجه دفاعی ۲۰۱۰ بود.

دستگاه قضایی آمریکایی مهر ماه سال جاری هالک بانک ترکیه را به کلاهبرداری، پولشویی و نقض تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران متهم کرده و خواستار پاسخگویی این بانک در دادگاهی آمریکایی شدند.

دادستان‌ها در کیفرخواست خود مدعی شدند که هالک بانک از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ به اجرای طرحی کمک کرد که اجازه می‌داد ایران عایدات حاصل از فروش نفت و گاز در بازارهای جهانی را با استفاده از شبکه‌ای از شرکت‌ها خرج کند.

این اتهامات مشابه همان اتهاماتی است که به «مهمت هاکان آتیلا» یکی از مدیران سابق هالک بانک وارد شده و سال گذشته بر مبنای آن محاکمه و به حبس محکوم شد.

آتیلا معاون هالک بانک ترکیه که به اتهام معاونت در دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران در مارس ۲۰۱۷ در آمریکا بازداشت شده بود، اواخر تیر ماه امسال بعد از ۲۸ ماه از زندان آزاد شد.

متعاقب تلاش های یاد شده اردوغان رییس جمهوری ترکیه گفت که ترکیه نیز تحریم های متقابلی علیه آمریکا وضع خواهد کرد.

حامی آکسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه طی بیانیه‌ای با اشاره به تصویب بودجه برخی سازمان‌ها و فعالیت‌ها توسط کنگره ایالات متحده، اظهار داشت: استفاده ابزاری از روند معمول تصویب بودجه در کنگره آمریکا که بار دیگر جاه طلبی‌های سیاسی کوتاه مدت سیاستمداران آمریکایی را نشان داد، محکوم می کنیم.

وی با محکوم کردن بندهایی در لایحه بودجه دفاعی این کشور که علیه منافع ترکیه تنظیم شده است، اعلام کرد: برخی بندهای قوانین مربوط به تخصیص بودجه به سازمان‌های فدرال ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ بار دیگر تلاش نمایندگان آمریکا برای ضربه زدن به روابط دوجانبه را نشان داد.

آکسوی تصریح کرد: این اقدام نمایندگان کنگره آمریکا خالی کردن محتوای مفهوم "اتحاد" میان دو کشور است که پیش از هر چیز اعتبار و اعتماد به خود کنگره را از بین می برد.
وی افزود: ممانعت غیرقانونی از تحویل جنگنده‌های «اف-۳۵» به ترکیه و آسیب زدن به اقدامات صلح آمیز ترکیه در جزیره قبرس و دریای مدیترانه شرقی پیش از هر چیز به منافع خود آمریکا ضرر می رساند. این اقدام همچنین نشان می دهد که آنان به دنبال خدمت به برقراری صلح و ثبات در منطقه نیستند

لازم به ذکر است، در لایحه بودجه دفاعی آمریکا در سال ۲۰۲۰ در بند مربوط به ترکیه این لایحه، عبارت عدم فروش جنگنده‌های اف-۳۵ به دلیل تداوم روند تامین سامانه‌های اس-۴۰۰ به چشم می‌خورد. همچنین در بند " مدرن‌ سازی استراتژی دفاع ملی " بودجه ۴۴۰ میلیون دلاری برای خرید جنگنده‌های سفارشی ترکیه در نظر گرفته شده است.

ترکیه در ماه های پایانی سال بارها از تعطیل پایگاه اینجرلیک در صورت اعمال تحریم ها علیه آمریکا سخن به میان آورد ولی تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده و حتی اخباری در زمینه دادن مناقصه های بازسازی این پایگاه به برخی مناقصه کاران ترکیه منتشر شده است.

به رغم دیدار رسمی اردوغان رییس جمهوری ترکیه در ماه های پایانی سالجاری از آمریکا و دیدار دوجانبه وی با ترامپ بدانگونه که از شواهد برمی آید، طرفین موفق به حل اختلافات فیمابین نشده اند و این اختلافات در سال جاری نیز اگر تشدید نشود دستکم به شدت سالجاری ادامه خواهد یافت.

** نشست سه جانبه رهبران ایران و ترکیه و روسیه در آنکارا

نشست سه جانبه رهبران ایران و ترکیه و روسیه در آنکارا با سرفصل سوریه و نشست آستانه در اواخر شهریور ماه فرصتی برای دیدار روسای جمهوری سه کشور و طرح مجدد مسایل و معضلات مختلف بود.

در حاشیه نشست یاد شده حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی با روسای جمهوری ترکیه و روسیه دیدارهای دوجانبه ای انجام داد.

محمد جواد ظریف، رضا اردکانیان، امیر حاتمی و محمود حجتی وزیران امور خارجه، نیرو، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و جهاد کشاورزی و عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی، روحانی را در این سفر همراهی می کردند و وزیران همراه نیز تماس های دوجانبه ای در جریان این سفر انجام دادند.

** کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه

متعاقب نشست سه جانبه رهبران سه کشور، کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه تشکیل شد.

محمود واعظی رییس دفتر ریاست جمهوری و رییس ایرانی طرف کمیسیون در جریان کمیسیون یاد شده با فخرالدین کوجا وزیر بهداشت، فاتح دونمز وزیر انرژی و منافع طبیعی ترکیه، رخسار پک جان وزیر تجارت و محمد جاهد تورهال وزیر ارتباطات و زیرساخت های ترکیه دیدار کرد.

در بعد از نشست کمسیون مشترک دو کشور نشست شورای کار دو کشور نیز تشکیل شد و بین دو کشور قرارداد طرح عمل همکاری بین وزارت بهداری ترکیه و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران از سوی خانم "امینه آلپ مشه" معاون وزیر بهداری ترکیه و "محسن اسدی لاری" معاون وزیر بهداشت و درمان ایران امضاء شد.

در بعد از آن پروتکل همکاری بیست و هفتمین کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه به امضای محمود واعظی و فاتح دونمز روسای طرف های ایرانی و ترک کمیسیون مشترک رسید.

** نشست های کمیته های فرعی همکاری های امنیتی ایران و ترکیه

در سال گذشته میلادی نشست های مستمر کمیته های فرعی همکاری های امنیتی دو کشور به طور متقابل برگزار شد. آخرین نشست کمیته همکاری های امنیتی دو کشور در اواخر سال در شهر وان ترکیه برگزار شد. ریاست هیات ایرانی در این نشست را سید محمد عابدی فرماندار خوی برعهده داشت. عابدی قبل از نشست این کمیته با محمد امین بیلمز استاندار وان دیدار کرد.

بیلمز در این دیدار با ابراز خرسندی از حضور هیات ایرانی در شهر وان گفت: چنین تماس هایی برای توسعه روابط بین شهرهای مرزی دو طرف و نیز ارتقای سطح روابط دو کشور مفید است.

استاندار وان با تاکید بر اینکه در سایه تماس های مسوولین دو کشور مسایل به سهولت حل و فصل خواهد شد با اشاره به اینکه بین استان وان و ایران ۲۸۵ کیلومتر مرز مشترک وجود دارد، گفت: در نشست کمیته فرعی تمامی مسایل مرزی موجود بین دو کشور مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.

عابدی نیز در این دیدار با اشاره به روند روبه توسعه روابط دو کشور گفت: با دیدارهای دوجانبه روابط دو کشور روبه توسعه خواهد نهاد.

در پایان مذاکرات طرفین یک پروتکل همکاری بین طرفین به امضاء رسید.