تاثیر محیط بر کودکان، راه هایی برای بهبود شرایط

همه ما می‌دانیم که وراثت و محیط دو عامل مهم و تاثیرگذار بر روی شکل گیری شخصیت و نحوه رشد کودکان می‌باشد. تاثیر محیط و محله بر کودک و همچنین تاثیر وراثت نیز واضح و روشن است اما اینکه کدام یک از این دو عامل اثر بیشتری دارند هنوز مشخص نیست. در ادامه این مقاله به بررسی نقش محیط بر کودکان خواهیم پرداخت تا والدین با آگاهی بیشتر، محله زندگی خود را انتخاب کرده و محیط مناسب برای رشد کودک‌شان را فراهم کنند. همچنین مشاوره کودک در این زمینه می‌تواند کمک کننده باشد.

عوامل موثر بر رشد کودکان
دو عامل اصلی تاثیرگذار در رشد کودکان، عوامل محیطی و عوامل فردی می‌باشد. این عوامل شامل نور، طبیعت، صدا، آلودگی صوتی و بصری است. همچنین عواملی برای طراحی فضاهای تفریحی و پارک‌ها تعیین کننده خواهند بود که شامل سرزندگی در فضاهای بازی، تنوع در چیدمان وسایل بازی و فضاهایی برای نشستن نیز از جمله این عوامل محیطی و فردی است که هر کدام براساس میزان کارکرد و تاثیرگذاری در دسته بندی عوامل فردی یا محیطی قرار می‌گیرند.

تاثیر عوامل محیطی بر رفتار کودکان
بر اساس تحقیقات یک دانشگاه پزشکی، کیفیت محله‌‌ای که کودک در آن رشد می‌کند، اثر قابل توجهی بر رفتار‌هایی که در سال‌های اولیه و حتی دوره‌ نوجوانی و بلوغ از خود نشان می‌‌دهد دارد. محققان متوجه شدند که کودکانی که در مناطق فقیر با سطح کیفیتی نامطلوب زندگی می‌کنند نسبت به کودکانی که در محله‌‌های مرفه با کیفیت شهری مناسب زندگی می‌کنند، مشکلات رفتاری بیشتری دارند. همین طور، مشکلات کودکانی که در مناطق با کیفیت و مرفه زندگی می‌کنند در اثر کشمکش‌های داخلی خانواده‌‌ها است و مربوط به محله و مناسبات همسایگی آن‌‌ها نمی‌باشد. از جهت دیگر تاثیر خانواده در محله‌هایی با سطح کیفیت پایین می‌تواند مثل سپر محافظ برای کودکان عمل کند و احتمال اثرات منفی را کم کند. اما هر چه کودکان مدت زمان بیشتری را در این محیط‌‌ها بگذرانند، احتمال نفوذ عوامل نامطلوب در شخصیت آن‌ها بیشتر می‌شود.

تاثیر عوامل محیطی بر یادگیری کودک
همان طور که می‌دانید، کودکی یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین دوران زندگی انسان است و کودکان در هر جامعه آینده سازان آن جامعه محسوب می‌شوند. به همین دلیل توجه به محیط‌های مناسب آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به این نکته، محیط فیزیکی می‌تواند اهمیت زیادی بر فرآیند یادگیری داشته باشد وآن را تقویت و یا تضعیف کند. در اصل، محیط می‌تواند تاثیر زیادی در آموزش و یادگیری کودکان داشته باشد.
برای رسیدن به فضای آموزشی مطلوب، باید ویژگی‌ها و نیازهای کودکان در سنین مخصوص را شناخت، سپس بر اساس آن به عوامل تاثیرگذار بر محیط پرداخت. عوامل محیطی در محل آموزشی مثل روشنایی، رنگ، صدا، راهرو و محل عمومی، کلاس و حیاط تاثیر زیادی بر روی روند یادگیری و فرآیند آموزشی کودکان دارد.

تاثیر عوامل محیطی بر خلاقیت کودکان
فضاهای درون شهری به خصوص پارک‌ها، می‌توانند بیشترین تاثیر را در پرورش خلاقیت کودکان داشته باشند. این اماکن علاوه براینکه مکانی برای تفریح را فراهم می‌کنند، می‌توانند تا حد زیادی سطح تعامل اجتماعی کودکان را بهبود دهند. روانشناسان اعتقاد دارند که بیشتر عوامل رشد کودکان و پرورش خلاقیت آن‌‌ها، با فضای باز عمومی و فضاهایی که شرایط فیزیکی و روانی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌‌دهند، رابطه مستقیمی دارد.
مسئله مهمی که وجود دارد این است که گسترش شهرها و افزایش بیش از اندازه تعداد وسایل نقلیه باعث شده کودکان از بیشتر امکانات و زمین‌های بازی محروم بمانند. با توجه به نظریه رشد، بین ۶ تا ۱۲ سال، دوره‌ یادگیری سریع و تفکر منطقی و عینی کودک و به عبارت دیگر زمان کاشت بذر و پرورش قوه تخیل کودک است.

حضور کودکان در مکان‌های عمومی
همه بافت‌‌های شهری که مردم به صورت فیزیکی با آن‌ها ارتباط دارند، مکان‌های عمومی شهری نامیده می‌شوند، از خیابان‌ها، چهارراه‌ها و پارک‌ها گرفته تا ساختمان‌‌ها. اصلی‌ترین عامل محیطی که بر شکل گیری شخصیت فردی و اجتماعی کودکان به شکل مستقیم وغیرمستقیم تاثیر می‌گذارد شامل امنیت، فضای سبز، هوای پاک و سرزندگی است.
حضور کودکان در مکان‌های عمومی به طور کلی می‌تواند تاثیرات زیادی بر ابعاد اجتماعی و هیجانی کودکان داشته باشد. کودکان با حضور در محیط و محله می‌توانند به لحاظ هیجانی و اجتماعی پیشرفت کنند. رشد اجتماعی کودکان در محیط و محله‌های مختلف موجب شکل گیری متفاوت شخصیتی در آن‌ها شده و هیجانات‌شان را متفاوت از هم شکل می‌دهد.

راه حل‌هایی برای بهبود شرایط محیطی کودکان
راه حل‌‌هایی که برای بهتر شدن شرایط محل زندگی کودکان امروز و نوجوانان آینده وجود دارند، شامل موارد زیر می‌باشد.
-کمک هزینه‌های تحصیلی و رفاه اولیه برای کودکان
-تاسیس مراکز کانون فرهنگی و تربیتی برای جذب کودکان به این مراکز
-جلوگیری از مشکلات خانوادگی بین کودکان و خانواده‌ها و اطلاع رسانی از طریق نصب تابلو و بنر
-آموزش‌های حضوری لازم برای کودکان و خانواده‌ها
-از بین بردن عوامل تهدید کننده کودکان
-رسیدگی و ریشه ‌یابی موارد بروز خشونت خانگی توسط مسئولین مجرب و متخصص

ویژگی‌های محیطی مناسب برای رشد کودکان
جو آرام محیط
امکانات شهری برای پیاده‌روی
امکانات شهری برای بازی و تفریح
امکانات آموزشی و کسب تجارب جدید
کنترل وسایل نقلیه در حریم عابر پیاده
ورزش و فعالیت جسمی
ایجاد تصویر ذهنی مناسب از محیط
پویایی و هیجان
پارک‌ها به عنوان عامل افزایش کیفیت سلامت جسمانی و روانی کودکان