افزایش تولید نفت لیبی در سایه جنگ

لیبی که از دیرباز به‌ عنوان مهم‌ترین تولیدکننده نفت خام آفریقا شناخته می‌شود ولی به دلیل بروز بحران جنگ داخلی بعد از سقوط معمر قذافی، رهبر سابق آن در سال 2011 با مشکلات عدیده ای در این صنعت رو به رو شد و روند تولید نفت آن را هر سال با بحران مواجه کرد.

اما با کاهش نسبی شدت منازعات داخلی در این کشور از اوایل سال 2018 و برخی عوامل از جمله تغییر سیاست های سازمان تولیدکنندگان نفت (اوپک) در قبال طرابلس، تولید نفت این کشور به تدریج با افزایش 200 هزار بشکه در روز، در ابتدای سال جاری میلادی (2019) به 1 میلیون 100 هزار بشکه در روز رسید که نشانه خوبی برای بهبود صنعت نفت لیبی و در نتیجه اقتصاد این کشور است.

لیبی که با داشتن 48 میلیارد بشکه ذخایر نفت خام در رتبه نخست قاره آفریقا و رتبه نهم کشورهای دارای ذخایر عظیم نفتی در دنیا قرار دارد، امروزه در حالی با افزایش تولید رو به رو است که میانگین تولید نفت آن در سال 2017 نتوانسته بود به 820 هزار بشکه در روز برسد که بالاترین میانگین از سال 2011 تا آن زمان بود.

جنگ های داخلی از آن سال بر اقتصادی متکی بر نفت این کشور تاثیر منفی گذاشته بود، اما برخی گزارشات حاکی است که با فروکش کردن آتش منازعات داخلی این کشور از سال 2018، این روند کاهشی تولید نفت مدتی است که برعکس شده است، به گونه ای که این کشور سال گذشته توانسته است تولید نفت خود را به بیشترین مقدار در 8 سال گذشته برساند.

اگرچه طبق گزارش شرکت ملی نفت لیبی، افزایش نسبی تولید نفت این کشور در سال 2017 توانسته بود کسری بودجه آن را در مقایسه با سال ۲۰۱۶ به نصف (7 میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار) کاهش دهد اما با بهبود این روند در سال 2018 و حتی در سال جاری، انتظار می روند که اقتصاد لیبی به تدریج بتواند ضعف های گذشته خود را جبران کند.

با توجه به موارد مطرح شده و لحاظ کردن موازنه تولید و مصرف نفت خام لیبی می‌توان استنباط کرد که این کشور ناگزیر است که حداکثر تلاش خود را برای افزایش تولید نفت خام به‌عمل آورد تا هرچه زودتر به ثبات نسبی اقتصادی قبل از سقوط قذافی دست یابد.

با توجه به این‌ که لیبی به همراه نیجریه به دلیل شرایط خاص آنها، فعلاً از توافق اوپک درباره حفظ کاهش تولید نفت استثنا شده‌ است با این وجود این کشور می‌­تواند بدون هیچ گونه محدودیتی از طرف اوپک، سطح تولید خود را افزایش دهد.

هرچند از این موضوع به‌ عنوان یکی از چالش‌های توافق حفظ کاهش تولید اوپک یاد می‌شود، اما مسئولان نفتی لیبی سال گذشته اعلام کرده‌ بودند که می‌خواهند تا پایان سال 2018 به تولید روزانه یک میلیون و 500 هزار بشکه دست یابند، اما از آنجایی طبق پیش بینی توانسته بودند آن را تا 1 میلیون 100 هزار بشکه برسانند، بعید نیست این روند افزایشی در سال جاری نیز بهتر شود.

به اعتقاد تحلیلگران، اگرچه رسیدن تولید نفت لیبی به میزان مطلوب در روز مورد نظر دولتمردان آن در کوتاه مدت هم به دلیل مسائل فنی و هم عدم نیل به توافق طرف های در گیر در این کشور بعید است (‌با توجه به شرایط امنیتی ضعیف این کشور حتی امکان کاهش تولید نیز وجود دارد)، اما در صورت فروکش کردن این منازعات داخلی،‌ این کشور ظرفیت این افزایش تولید را همچنان دارد.

بر اساس آمارها، مقصد حدود 85 درصد صادرات نفت لیبی، کشورهای اروپایی است که فاصله کمی با این کشور دارند.

پیش از آغاز جنگ‌های داخلی در لیبی، این کشور با صادرات سالانه 403 میلیون بشکه نفت خام به اروپا، 11 درصد از نفت خام مورد نیاز کشورهای اروپایی را تامین می‌کرد و به‌ عنوان سومین تامین‌ کننده نفت خام مورد نیاز این قاره پس از نروژ و روسیه شناخته می‌شد.

اما روند تحولات سیاسی سال های اخیر در این کشور آفریقایی نشان می دهد که بازیگران خارجی در این کشور از جمله آمریکا، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، فرانسه، انگلیس و در مقابل ترکیه، قطر، روسیه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی این معادله تجاری میان لیبی و کشورهای اروچایی را برهم زده است، چون هر یک از بازیگران با حمایت از بخشی از نیروهای حاکم بر این کشور منافع اقتصادی خودشان را بحران قدرت داخلی در لیبی پیگیری می کنند.

بنابراین برخلاف ادعای این گزارش و با استناد به گزارش رسانه های بین المللی از روند تحولات سیاسی رو به وخامت در لیبی بعید به نظر می رسد که روند سیاسی بتواند به ایجاد ثبات اقتصادی در این کشور بیانجامد.

چرا که برخی از این گزارشات حاکی است که "ژنرال خلیفه حفتر" فرمانده ارتش لیبی که کنترل شرق این کشور را در اختیار دارد در ادامه مخالفت ها با دولت وفاق ملی به رهبری "فایز السراج" مورد حمایت سازمان ملل تصمیم دارد با حمایت برخی کشورهای خارجی گستره این جنگ را تا طرابلس پایتخت نیز بکشاند.