موجودی واکسن: صفر

«موجودی صفر است.» این پاسخ مهم‌ترین سامانه پیگیری شکایت‌ها و کمبود اقلام دارویی کشور ‏به سوال مراجعه‌کنندگان درباره واکسن آنفلوآنزاست. سامانه ١٤٩٠، تنها سامانه‌ای است که این روزها‌ داروخانه‌ها به مراجعه‌کنندگان ناامید از پیدا کردن واکسن آنفلوآنزا معرفی می‌کنند تا از ‏محل فروش واکسن آنفلوآنزا اطلاع پیدا کنند: «بهتر است به داروخانه‌های دولتی هم سر بزنید. ما از ‏موجودی آنها بی‌اطلاعیم، اما موجودی‌ای که به ما اعلام شده، صفر است. » این را کارشناس این سامانه اعلام کرد و گفت حالا واکسن‌زدن هم بی‌فایده است. سامانه ۱۹۰ که مرکز اطلاعات ‏دارویی است هم موجودی ندارد و اعلام کرده که داروخانه‌های تحت پوشش این سامانه واکسن ندارند.‏

آمار مراجعه به داروخانه‌ها در هفته‌ای که گذشت بسیار بالا بود. خیلی‌ها با نسخه فوق تخصص ریه و کلیه ‏آمدند؛ دستور پزشک تزریق واکسن آنفلوآنزا بود، اما پاسخی که شنیده‌اند این بود: «تمام کردیم.»‏

کجا برویم؟

‏«داروخانه‌های شبانه‌روزی دولتی؛ شاید آنجا پیدا شود.» ‏

داروخانه‌های دولتی هم موجودی ندارند. واکسن آنفلوآنزا، دُر نایابی شده، حتی شنیده می‌شود سر از بازار ‏سیاه درآورده. پایگاه خبری دارو و سلامت (فانا)، این خبر را اعلام کرده و نوشته است این بازار تنها برای واکسن ‏آنفلوآنزا نیست، داروی درمان آنفلوآنزا یعنی اسلتامیویر را هم شامل شده است. براساس اعلام این پایگاه ‏خبری، واکسن ٤٠‌هزار تومانی در بازار سیاه بین ١٢٠ تا ١٥٠‌هزار تومان هم فروخته می‌شود و قیمت داروی ‏آنفلوآنزا هم از ٢٠٠‌هزار تومان به ٤٠٠ تا ٧٠٠‌هزار تومان رسیده است. گفته می‌شود امسال دو شرکت یک‌میلیون و ‏‏٧٠٠‌هزار واکسن آنفلوآنزا وارد کشور کرده‌اند که به نظر می‌رسد میزان واردات با میزان تقاضا، ‏همخوانی نداشته است. همچنین گفته می‌شود یک‌میلیون عدد قرص اوسلتامیویر به صورت فوریتی وارد ‏شده که آن هم به میزان کافی نبوده است.‏

خبرها از داروخانه‌ها، حکایت از پایان موجودی دارد: «پیدا نمی‌شود، لازم هم نیست بزنید.» خیلی از ‏داروسازان می‌گویند حالا تزریق واکسن فایده‌ای ندارد؛ شروع فصل سرماخوردگی، یعنی اواخر شهریور و ‏اوایل مهرماه، بهترین زمان تزریق این واکسن است و الان دیگر دیر شده و تأثیر چندانی ندارد. با این حال، ‏داروسازِ یکی از این داروخانه‌ها می‌گوید این واکسن تا ٦ ماه بدن را در برابر ویروس آنفلوآنزا مقاوم نگه ‏می‌دارد و عوارضی هم ندارد. ‏

روزی هفت تا هشت مراجعه‌کننده برای واکسن آنفلوآنزا

مسئول داروخانه دیگری در غرب تهران هم می‌گوید: «در یک هفته گذشته، آمار مراجعه برای تهیه واکسن ‏آنفلوآنزا خیلی بالا بود، روزی هفت تا هشت نفر هم مراجعه می‌کردند، اما نداشتیم که بدهیم.» آنها با شرکت ‏وارد‌کننده این دارو هم تماس گرفته‌اند، اما شرکت هم موجودی ندارد. سهمیه هر داروخانه به‌طور متوسط ‏بین ١٠٠ تا ٢٠٠ واکسن است. این واکسن‌ها را دو شرکت وارد ایران می‌کنند. واکسن‌های هلندی به ‏قیمت ٣٥‌هزار تومان و فرانسوی به قیمت ٤٠ هزارتومان فروخته می‌شود.

گفته می‌شود نوع فرانسوی آن ‏مرغوب‌تر است، اما تقریبا تمام داروخانه‌ها موجودی‌شان را تمام کرده‌اند: «به ما در دو دوره واکسن آنفلوآنزا ‏می‌دهند، یک‌بار که شروع فصل بود و یک‌بار هم حدود یک ماه پیش. همان موقع هم تمام شد. هیچ‌وقت ‏این وقت سال، برای خرید واکسن آنفلوآنزا مراجعه‌کننده نداشته‌ایم، اما حالا با خبرهایی که اعلام می‌شود ‏مردم نگران شده‌اند.» یکی دیگر هم می‌گوید کمبود موجودی امسال درحالی است که‌ سال گذشته، موجودی ‏این واکسن آن‌قدر زیاد بود که تاریخ مصرف آنها گذشت. اما امسال موجودی بسیار کم بود و بعید است باز ‏هم برایشان ببرند.‏

سال قبل سه شرکت واکسن وارد کرد،امسال دو شرکت

محمود‌ هادی‌پور، داروساز و کارشناس حوزه دارو، از ماجرای کمبود موجودی امسال و بالا بودن موجودی ‏واکسن آنفلوآنزا در‌سال گذشته باخبر است. او به «شهروند» گفت ‌سال گذشته این واکسن از سوی ‏سه شرکت فرانسوی، هلندی و روسی وارد کشور شد. امسال تنها دو شرکت فرانسوی و هلندی این دارو را ‏وارد کردند و دارو دیگر از شرکت روسی وارد کشور نمی‌شود: «نمی‌دانم چرا که امسال از شرکت ‏روسی سفارشی انجام نشده است،‌ سال گذشته آن‌قدر این دارو وارد شد که واکسن روی دست داروخانه‌ها ماند، ‏شاید به این دلیل که کشور از واردات این دارو ضرر کرد، امسال سفارش سوم لغو شد، ممکن است به ‏دلیل سیاست‌های ارزی که واردات دارو را محدود کرده، این اتفاق افتاده باشد.» ‏

سیاست‌های ارزی، واردات دارو را محدود کرده گفته می‌شود تحریم‌ها در کمبود این دارو، بی‌تأثیر نبوده است. به گفته این داروساز، امسال وزارت بهداشت ‏در زمینه سیاست‌های ارزی و واردات دارو، محدودیت زیادی داشت و به همین دلیل واردات دارو را محدود ‏کرد. شاید یکی از دلایل کم بودن و موجود نبودن واکسن آنفلوآنزا هم همین باشد.‏

واکسن آنفلوآنزا، تحت پوشش بیمه نیست و براساس اعلام این داروساز، مشخص نیست چرا وزارت ‏بهداشت در واردات آن دخالت کرده است: «فروش این دارو به صورت داروخانه‌ای است نه شبکه‌ای. ‏واکسن‌های زیادی فروخته شد، اما اینکه واقعا همان افرادی که نیاز به تزریق داشتند آن را خریدند، مشخص ‏نیست.» ‌هادی‌پور، حتی به داروخانه ١٣آبان که منبع تمام داروهای کمیاب است، مراجعه کرد، اما آنها هم ‏اعلام کردند که واکسن ندارند: «واکسن، قرص مُسکن نیست که به سرعت تولید شود، تولید آن زمان‌بر ‏است، باید از قبل سفارش داد و تا وقتی وارد کشور شود، طول می‌کشد، متاسفانه پیش‌بینی‌های لازم برای ‏سفارش و خرید این واکسن داده نشده است. معمولا هر‌سال پیش‌بینی اپیدمی آنفلوآنزا داده می‌شود و براساس آن ‏واکسن وارد می‌شود. اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.»‏

او درباره بازار سیاه این دارو هم خبرهایی شنیده، اما می‌گوید دارو باید وجود داشته باشد تا وارد بازار سیاه ‏شود، این دارو اصلا پیدا نمی‌شود: «متاسفانه وزارت بهداشت که برای تامین‌کننده ‏دارو، تعیین تکلیف کرد، درحالی‌که این دارو اصلا تحت پوشش بیمه نیست و بازار باید با توجه به نیاز، میزان ‏واردات آن را تعیین کند. سازمان غذا و دارو باید کیفیت دارو را تأیید کند، اما اینکه چقدر به این دارو نیاز ‏است را باید بازار بگوید. برای داروی دیگر آنفلوآنزا به نام تامیفلو هم همین اتفاقی که برای واکسن آنفلوآنزا ‏افتاده، رخ داده است.

ورود دولت به این عرصه و اعمال سیاست تنظیم بازار، این مشکلات را ایجاد کرده است. باید ‏در بازار رقابت ایجاد شود.» به گفته او، در کشورهای دیگر واکسن در شبکه ‏نظام ارجاع و به پزشک خانواده تجویز می‌شود و تحت پوشش بیمه است، اما در ایران این اتفاق نمی‌افتد و ‏افرادی که نیاز به این واکسن ندارند، آن را می‌زنند و افراد در گروه خطر، دیگر واکسنی پیدا نمی‌کنند. ‏هادی‌پور، صاحب داروخانه‌ای در مرکز شهر است و در هفته گذشته مراجعه‌کنندگان زیادی برای تهیه ‏واکسن آنفلوآنزا داشته است: «خیلی‌ها با نسخه پزشک می‌آمدند و در گروه پرخطر بودند، اما موجودی داروخانه ‏ما چهار هفته پیش تمام شد، از وقتی اپیدمی آنفلوآنزا شروع شد، مراجعه‌ها برای خرید این دارو هم خیلی ‏زیاد شد. شرکت‌های پخش هم این دارو را ندارند.» ‏

داروی آنفلوآنزا در همه داروخانه‌ها توزیع نشد

مشکل تنها برای واکسن آنفلوآنزا پیش نیامده، داروی ضدویروس آنفلوآنزا هم حالا در بیمارستان‌ها با ‏محدودیت برای بیماران تجویز می‌شود. ‌هادی‌پور می‌گوید که این دارو به داروخانه‌های خاص و بیمارستان‌ها ‏داده می‌شود و آنها اطلاعی از میزان موجودی آن ندارند، اما مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند به وفور ‏وارد کرده‌اند، اینکه چه عددی است، مشخص نیست: «به‌هرحال وقتی خبر مرگ در اثر آنفلوآنزا منتشر ‏می‌شود، مردم می‌ترسند، مخصوصا کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند. در یکی از شبکه‌های اجتماعی ‏خبر آمده بود که پزشک متخصص قلب، در اثر ابتلا به آنفلوآنزا جانش را از دست داده است. مردم این خبرها را می‌خوانند چه ‏فکری می‌کنند؟ متاسفانه اطلاع‌رسانی درست نیست و باید روی بیماری‌های زمینه‌ای افرادی که دچار مرگ ‏شده‌اند، توضیح بیشتری داده شود تا مردم نگران نشوند.»‏

سازمان غذا و دارو: واکسن آنفلوآنزا کمبودی ندارد‏

با اینکه همه جا صحبت از کمبود واکسن آنفلوآنزاست، اما غلامحسین مهرعلیان، مدیرکل امور دارو و مواد ‏تحت کنترل سازمان غذا و دارو به ایسنا گفت: «درحال حاضر با توجه به موج شیوع آنفلوآنزا هیچ مشکلی ‏در زمینه واکسن آنفلوآنزا در کشور نداریم و متقاضیان این واکسن موفق به دریافت و تزریق آن شده‌اند‎.»

او ‏درباره مشکلاتی که در تهیه داروی اسلتامیویر ایجاد شده هم توضیح داد: «درحال حاضر تقاضا برای تهیه ‏داروی اسلتامیویر به دلیل تجویز اصلی برخی پزشکان افزایش پیدا کرده است و این دارو براساس پروتکل ‏معاونت بهداشت در داروخانه‌های دانشگاهی، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی توزیع می‌شود‎.» به گفته این ‏مسئول در سازمان غذا و دارو مردم برای خرید این دارو، به داروخانه‌ها نروند، براساس پروتکل معاونت ‏بهداشت این دارو در داروخانه‌های خصوصی توزیع نشده است. او این را هم اضافه کرد که قرص اسلتامیویر ‏طی روز‌های آینده در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گیرد و تا آخر هفته آینده هم تعداد ۵۰۰‌هزار ‏عدد از این قرص در دانشگاه‌های مختلف توزیع می‌شود تا بیماران بدون هیچ مشکلی بتوانند آن را از داروخانه‌های ‏منتخب واقع در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی تهیه کنند. محمود نبوی، معاون مرکز بیماری‌های ‏واگیردار وزارت بهداشت هم حرف‌های مدیرامور دارویی سازمان غذا و دارو درباره اینکه کمبودی در زمینه ‏واکسن آنفلوآنزا وجود ندارد، تأیید کرد: «به دلیل تقاضای بیش از حد واکسن این مشکل به وجود آمده بود که ‏اکنون برطرف شده است‎.»

به گفته او، سالانه بین ٥ تا ١٥‌درصد مردم، درگیر آنفلوآنزا می‌شوند و همه نیازی ‏به تزریق واکسن ندارند. پزشکان توصیه می‌کنند، تنها افراد در خطر، اقدام به تزریق واکسن کنند، نه همه‌ ‏افراد؛ کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند مثل بیماران قلبی، ریوی و کلیوی، افرادی که داروهای تضعیف‌کننده ‏سیستم ایمنی بدن مصرف می‌کنند، مادران باردار، کودکان، افراد بالای ۶۵‌سال و… کاندیدای خط اول برای ‏دریافت واکسن هستند‎.‎

تأمین واکسن آنفلوآنزا در هفته آینده

حالا در این شرایط، وزیر بهداشت خبر داد که واکسن آنفلوآنزا در هفته آینده، مجددا تأمین می‌شود. او این ‏خبر را در حاشیه جلسه هیأت دولت به خبرنگاران اعلام کرد و این اطمینان خاطر را به مردم داد که شیوع ‏این ویروس تا ١٠ روز دیگر، فروکش می‌کند: «آنفلوآنزا شیوع بالایی در‌سال ۹۴ با ویروسH١N١ ‎ داشت که ‏یک نوع ژنوتایپ کشنده و پرمشکل نسبت به ویروس آنفلوآنزاهای دیگر است. در‌سال ۹۵، ۹۶ و ۹۷ نوعH٣N٢ داشتیم که تهاجمش کمتر است. امسال دو هفته زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد گرفتار موجی از ویروس H١N١ ‎ شدیم‎.‎‏»

او توضیحی هم درباره واکسن آنفلوآنزا داد: «واکسن بیش از ۲۸ تا ۳۰‌درصد نمی‌تواند مانع ‏انتقال بیماری شود. بهترین راه‌های جلوگیری از انتقال بیماری این است که مردم آموزش ببینند و واکسن را ‏برای گروه‌های پرخطر توصیه می‌کنیم و ما این را در اختیار مراکز درمانی و بیمارستان‌ها قرار دادیم و ‏داروخانه‌ها نیز آن را تأمین کردند و می‌توانند در اختیار مردم قرار دهند.»‏