آیا اهل بیت پیامبر نیز از جانماز یا سجاده استفاده می‌کردند؟!

خبرگزاری میزان: مسلمانان چه شیعه و چه سنی معمولا در زمان عبادت و نماز از جانماز یا سجاده استفاده می‌کنند، اما در این بین سوالی پیش می‌آید که آیا در زمان‌های گذشته و دوران اهل بیت پیامبر نیز این موضوع مرسوم بوده است یا خیر، که امروز خبرگزاری میزان با جمع آوری اطلاعاتی قصد دارد به این سوال پاسخ دهد.

جانماز چیست؟

جانماز یا سجاده به فرشی کوچک اطلاق می‌شود که مسلمانان بر کف اتاق یا زمین می‌گسترند و روی آن نماز می‌گزارند.

واژه «جانماز» به معنای حصیر و هر نوع زیراندازی است که بر روی آن نماز خوانده و سر به سجده می‌گذارند، که به صورت‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معادل آن در زبان عربی واژه «سجّاده» و «خمره» است که به حصیر و یا سجاده کوچکی که از شاخه درخت خرما بافته و دوخته شده باشد، گفته می‌شود.

جالب است بدانید که؛ در صدر اسلام سجاده وجود نداشته و در ابتدای پیدایش آن، به این دلیل که سنت پیامبر نبوده، از سوی بسیاری از مسلمانان با آن مبارزه می‌شده و از جمله در دوران بنی امیه سجاده‌ها را می‌سوزاندند.

سجاده را معمولاً بعد از نماز جمع (لوله یا تا) می‌کنند.

بد نیست این موضوع را نیز بدانید که؛ از خرافات گذشتگان این بوده که اگر جانماز جمع نشود شیطان به روی آن خواهد رفت و نماز خواهد گذاشت.

همانطور که می‌دانید، طرح اصلی سجاده معمولاً محراب است.

نقش قندیل، ستون و سر ستون هم در سجاده معمول است و دوران طلایی بافت سجاده اوایل سدهٔ هفدهم میلادی (یازدهم ه‍. ق) بوده‌است.

شیعیان در بالای محراب، یا در حاشیه سجاده کتیبه‌هایی به نام معصومین و اشعاری در مدح ایشان و کلماتی، چون «یاهو» یا حروف ابجد مانند ۱۲۱ (یا علی)، ۱۱ (هو) نقش می‌کرده‌اند.

در حالی که سجاده‌های ایرانی با گل و بوته و نقش جانوران زیاد دیده شده، سجاده‌های مناطق دیگر مانند: آسیای صغیر هرگز با شکل حیوانات دیده نمی‌شود.

سجاده‌های بافت بلوچ، افغان و ترکمن رنگ متن قرمز سیر، ارغوانی تیره یا مشکی دارند.

آیا در زمان اهل‌بیت استفاده از جانماز مرسوم بوده است؟

در برخی روایات اشاره شده است که اهل‌بیت (ع) از سجّاده بزرگ و جانماز کوچک برای خواندن نماز استفاده می‌کردند:

پیامبر (ص) از همسر خود خواست که سجّاده‌ای به ایشان بدهد.
ابن عمر می‌گوید که رسول الله (ص) بر روی خمره نماز می‌خواند.
پیامبر (ص) بر روی سجاده می‌نشست.
پیامبر (ص) به ام أیمن گفتند که سجاده را از مسجد برای ایشان بیاورد.
امام صادق (ع) فرمود: پدرم جانماز کوچکی خواست. وقتی در آوردن آن تأخیر شد، حضرت مشتی ریگ برداشت و آن‌را روی فرشی که بر آن نماز می‌گزارد ریخت و سپس سجده کرد.
امام باقر و یا امام صادق (ع) فرمودند: پدرم حصیر کوچکی بر روى فرش محل نمازش می‌‏گذاشت و روى آن سجده می‌‏کرد؛ هنگامی که حصیر نبود نیز مشتى ریگ‏ برداشته و بر روى آن فرش گذاشته و سپس سجده می‌کرد.
مأمور متوکل می‌گوید: به دستور متوکل برای بازرسی به منزل امام هادی (ع) رفتم. دیدم آن‌حضرت، در حالی‌که پیراهن و کلاهی پشمین به سر دارد، نشسته و مقابلش جانمازی پهن است که یقین کردم مشغول نماز بوده است. به من فرمود: این خانه من! هر جایش را می‌خواهی بازرسی و تفتیش کن. حتی تا آن‌جا فرمود: این جانماز را هم بازرسی کن.
امام کاظم (ع) فرمود: مؤمن نباید از پنج چیز خالى باشد: مسواک، شانه، سجاده، تسبیح سى و سه دانه‏اى و انگشتر عقیق.

البته باید بدانید که تاکنون گزارشی مشاهده نشده است که؛ سجاده معصومان (ع) دارای نقش و نگار باشد و ظاهر روایات نیز آن است که سجاده‌ای ساده بوده است؛ از همین‌رو، برخی فق‌ها اعلام کرده‌اند:

بهتر است سجاده، ساده و بدون نقش باشد. گذشته از این‌که این چیز‌ها سبب به هم خوردن حواس و عدم حضور قلب مى‌شود.