آن کس که ز شهرِ آشنایی است

خوشنویسی میراث فرهنگی و در دسته‌ میراث مکتوب و هنرهای اصیل قرار دارد. اگر به‌دنبال حفظ هویت ملی و میهنی هستیم جز از راه پاسداشت این هنرها و زنده نگه داشتن‌شان به این مقصود نخواهیم رسید. انتشارات کتاب‌سرای نیک با علم به این موضوع حدود بیست سال پیش نخستین قدم‌ها را برای چاپ کتاب «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی» برداشت.

این مجموعه را زنده یاد دکتر مظفر بختیار گردآوری کرد و جمع‌آوری و تدوین این اثر بیش از ۲۰ سال زیر نظر خود او با دقت نظر، ظرافت هنری و وسواس زیبایی‌شناختی که بر انتخاب آثار، عکاسی، نحوه‌ چاپ، صفحه‌بندی، انتخاب کلمات متن و زیرنویس‌ها داشتند انجام شد.

به مناسبت رونمایی این کتاب و همچنین نمایش آثاری از میرزا غلامرضا اصفهانی در گالری آریانا، گفت‌و‌گویی با محمدعلی صحرانورد مدیر انتشارات کتابسرای نیک و اهمیت این کتاب انجام داده‌ایم.

چه شد که سراغ آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا رفتید؟

هر ناشری در طول عمر کار خود ممکن است فعالیت‌های زیادی داشته باشد اما یک سری از کارها هستند که دست کم برای خود ناشر جزو نقاط درخشان و ماندگار خواهد بود. قطعاً کتاب میرزا غلامرضا یکی از این کارها در تاریخ انتشارات کتابسرای نیک است. این کتاب ثمره‌ سال‌ها تلاش و کارگروهی است و در پروسه‌ تولید این کتاب همکاران زیادی با ما همراه بودند که امروز در کنار ما نیستند. بخصوص پدیدآورنده اصلی این اثر یعنی دکتر بختیار که متأسفانه سال ۹۴ از دنیا رفتند. انتخاب میرزا غلامرضا انتخاب مرحوم مظفر بختیار بود و ما هم همراهشان شدیم. قبل از ما قرار بود نشر نقره (خانم سودابه فضائلی و آقای محمدرضا اصلانی) این کتاب را منتشر کنند و به دلایلی جناب اصلانی انتشار این کتاب را به ما پیشنهاد داد. از آن‌جا که انتشار این کتاب مسئولیت سنگینی به‌همراه داشت، از آقای اصلانی قول گرفتیم که تا پایان مسیر همراهمان باشند و در واقعیت هم همین‌طور شد.

چه تفاوتی بین انتشار این کتاب و کتاب‌های دیگر وجود داشت؟

شأن، محتوا، اندازه و مشخصات فنی کتاب صرف‌نظر از هرگونه تلاش جهت تولید یک محصول نفیس این کتاب را از کتاب‌های عمومی و معمولی خارج می‌کند. پس داشتن مخاطب خاص ویژگی محتوایی کتاب است نه طراحی و تولید آن. مخاطبین این کتاب علاقه‌مندان به هنر، استادان خوشنویسی و علاقه‌مندان میراث مکتوب و فرهنگ و هنر ایران هستند.

پروسه‌ تولید کتاب نزدیک به دو دهه زمان برده؛ چرا؟

مهم‌ترین دلیل، دقت وسواس گونه‌ مرحوم بختیار بود. او آنقدر این کتاب را مرور کرده بود که تقریباً تمام محتویات آن را از حفظ بود و تا آخرین دقایق و روزهای حیاتش هم با کوششی چشم‌گیر سعی در بهبود محتوا و انتخاب تصاویر داشت. طوری که می‌توان گفت کتاب مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا یکی از مهم‌ترین ثمره‌های زندگی پربار اوست. خوشبختانه و به لطف خدا محتوای کتاب در زمان حیات‌شان نهایی شد. با درگذشت جناب بختیار توقفی نسبتاً متعارف در فرآیند تولید ایجاد شد و پس از آن دو فرزند مرحوم در به نتیجه رساندن تلاش‌های پدر با ما همراهی کردند. غیر منطقی نیست کتابی که جمع‌آوری محتوایش بیش از ۱۲ سال طول کشیده، طراحی (اگرچه مرحوم بختیار نظرات زیادی درخصوص طراحی کتاب داشت) و تولیدش بیش از یک سال زمان نیاز داشته باشد. به هر حال محدودیت‌های اقتصادی نیز همیشه در بخش‌هایی باعث کندی فرآیند تولید می‌شود.

حدود ۳۰۰ تابلو از مجموعه آثار میرزا غلامرضا در این کتاب جمع‌آوری شده است. تأیید اصالت این تابلوها با چه کسی بوده است؟

در این کتاب ۳۱۲ اثر از میرزا غلامرضا منتشر شده است. همان‌طور که گفتم دقت وسواس گونه‌ مرحوم بختیار در انتخاب تابلوها یکی از مهم‌ترین بخش‌های محتوایی کتاب بود. با حساسیتی که او داشت مطمئناً با کارشناس‌های بسیاری در این خصوص مشورت و تبادل نظر کرده بود که ما از آن بی‌اطلاعیم. بسیار محتمل است که کارشناسان دیگر نظراتی داشته باشند که قطعاً محترم است و در مجامعی قابل استناد. آنچه می‌دانیم تصاویر انتخاب شده در این کتاب وجه مشترک نظر بختیار و کارشناسانی بوده که او با آنها مشورت کرده است. پس به‌عقیده ما در اصالت تابلوهای مورد استفاده هیچ شبهه‌ای وجود ندارد.

چرا از فضای کتابفروشی‌ها برای رونمایی کتاب استفاده نکردید؟

باتوجه به اینکه حدس می‌زدیم مخاطبان و علاقه‌مندان میرزا غلامرضا کم نباشند و به منظور شکوه‌مندترشدن ارائه کتاب بهتر دیدیم آثاری از میرزا غلامرضا نیز به نمایش درآید. چیزی که قطعاً برای مخاطب سؤال برانگیز خواهد بود قیمت کتاب است. بختیار تا وقتی در قید حیات بود و فرزندانش بعد از فوت او و گروهی که در تولید این کتاب نقش داشتند از جمله انتشارات کتابسرای نیک تلاش کردند بهترین و باکیفیت‌ترین کار ممکن را برای این کتاب انجام بدهند. قاعدتاً برای داشتن بهترین‌ها باید هزینه‌ای متناسب با آن کیفیت پرداخت کرد.

پرویز براتی