چالش‌های بهره‌برداری بی‌رویه از معادن یزد

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، استان یزد بهشت معادن ایران است و فعالیت معادن تا حدودی توانسته چشم اندازی را برای اشتغال محقق کند، اما با نابودی پوشش گیاهی و توسعه پدیده بیابان زایی به تهدید جدی برای زندگی روستاییان تبدیل شده است.

استان یزد با دارا بودن بیش از ۶۰۰ معدن فعال و بیش از ۱۱ میلیارد تن مواد معدنی، بعد از کرمان در رتبه دوم ذخایر معدنی کشور قرار دارد به طوری که دوازده هزار نفر در بخش معدن مشغول به کار هستند.

با استخراج سالیانه ۶۲ میلیون تن انواع مواد معدنی و تامین نیمی از خوراک واحدهای معدنی کشور، لقب دومین استان معدن خیز کشور را به خود اختصاص داده است.

اما این معادن به رغم آن که رونق تولید را در پی داشته، روستاها و شهرهای اطراف خود را دچار مشکلات جدی کرده است.

استان یزد متنوع‌ترین استان معدنی در کشور

محمد علی طالبی استاندار یزد با اشاره به فعالیت معادن و ایجاد مشکلات در روستاهای استان، می گوید: بهره‌برداری از معادن علاوه بر جنبه‌های اقتصادی، مسائل و مشکلات اجتماعی و امنیتی هم به همراه دارد بعضی از واحدهای معدنی در مناطقی مستقر هستند که به طور مستقیم با زندگی مردم مرتبط است و اهمیت این موضوع به حدی است که در شورای تأمین استان مطرح شده است.

او افزود: با توجه به اینکه استان یزد متنوع‌ترین استان معدنی کشور شناخته شده، در سال‌های اخیر توانسته رتبه اول برداشت از معدن را به خود اختصاص دهد.

طالبی می‌گوید: اجازه نخواهیم داد فعالیت معادن به راه‌های روستایی، منابع آبی و کشاورزی ضربه بزند.

نارضایتی روستائیان یزدی از فعالیت معادن

یکی از معادنی که پیشروی آن در حریم روستا مشکل ساز شده، معدنی در نزدیکی ندوشن در ۸۸ کیلومتری یزد است.

ندوشن روزگاری قطب دامپروری استان بود، اما فعالیت روز افزون معادن تهدیدی جدی برای این منطقه شده و آسیب‌های جبران ناپذیری را به آن وارد کرده است تا جایی که دیگر خبری از رونق دامپروری و کشاورزی در این منطقه نیست.

کمی آن طرف تر از مرکز استان، مردم روستای کردآباد از توابع شهرستان تفت از فعالیت‌های معادن سنگ در محدوده این روستا گله‌مند هستند.

این روستا در میان کوه‌های نه چندان بلند و تپه‌های سنگی قرار گرفته و به گفته زمین شناسان، سنگ‌های آن از بالاترین کیفیت در کشور برخوردار هستند.

روستای کرد آباد زیر چکمه‌ های بهره برداران معادن

بسیاری از معادن اطراف کردآباد شبانه روزی کار می‌کنند و با کندن توده‌های بزرگ سنگ آن را برای فرآوری به دیگر استان‌ها می‌فرستند.

حاج رضا یکی از اهالی روستای کرد آباد می گوید: فعالیت معادن، طبیعت زیبای اطراف روستا را از بین برده و به محیط زیست و منابع طبیعی آسیب رسانده است.

او می گوید: این فعالیت نه تنها هیچ سودی برای ما روستائیان ندارد بلکه جاده‌های روستا را از بین برده و آرامش را از ما گرفته‌اند.

حاج اکبر یکی دیگر از اهالی این روستا به ما گفت: به دلیل رفت و آمد ماشین‌های سنگین، قنات‌های روستا نیز بر اثر حفاری‌ها ریزش کرده و کم آب شده است.

جواد یکی دیگر از اهالی روستا می گوید: همه باغ‌های میوه این روستا خشک شده، چراکه آلودگی ناشی از غبار معادن حیات درختان و طبیعت این روستا را گرفته است.

از بین رفتن مراتع مورد نیاز برای چرای دام‌ها در اثر فعالیت معادن از جمله مشکلاتی است که اخیرا از سوی دامداران و کشاورزان یزد مورد اعتراض قرار گرفته است.

اکثر مراتع منطقه به دلیل حفاری‌های مجاز و غیرمجاز از بین رفته و گازوئیل و روغن سوخته و بشکه‌های زباله، نواحی اطراف روستاها به ویژه شهرستان‌های ییلاقی مهریز، تفت و خاتم را فرا گرفته است.

گرد و خاک حاصل از فعالیت معادن، به دلیل ممانعت از نفوذ اکسیژن در خاک نیز، سبب خشک شدن پوشش‌های گیاهی و مراتع شده و دام‌ها رغبتی به خوردن آن‌ها ندارند.

خشک شدن چشمه‌ها و آب‌های زیرزمینی و نفوذ پساب‌های معدنی در منابع آبی از جمله عوارض دیگر جبران ناپذیر فعالیت معادن بی شماری است که روستاها را محاصره کرده اند؛ در اثر اقدامات معدن کاران آبراهه‌ ها تخریب شده اند و دام‌ ها با به هم خوردن نظم آبشخورها و خشکی جویبارها گاهی در اثر تشنگی تلف می‌شوند.

فعالیت معادن زیر ذره بین نمایندگان مردم یزد

اسدی، مدیر عامل نظام مهندسی معادن استان گفت: هیچ معدنی بدون کسب مجوزهای لازم حتی یک روز هم نمی‌تواند فعالیت کند.

محمد رضا علمدار یزدی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد نیز می گوید: تا صاحبان معادن مجوزهای لازم را از ادارات مرتبط نگیرند پروانه بهره برداری آنان صادر یا تمدید نمی‌شود.

او می افزاید: بر اساس قانون از مجموع حقوق دولتی واریز شده معادن، باید ۲۰ درصد آن به استان برگردد و صرف زیر ساخت‌ها و آبادانی روستاها و مناطق هم جوار معدن شود.

اما به گفته سید مجتبی حسینی پور رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد، موضوع پرداخت ۲۰ درصد حقوق دولتی معادن (تبصره ۶ ماده ۱۲ اصلاح قانون معادن) تنها چند سال در کشور و استان اجرایی شد و از سال ۹۶ به بعد با تصویب مجلس شورای اسلامی این بند قانونی به گونه دیگری تصویب شد و مجلس ردیف استانی این قانون را حذف کرد و قرار شد ۲۰ درصد سهم استان‌ها به صورت ملی پرداخت شود.

او می افزاید: از سال ۹۶ تاکنون پرداخت سهم استان‌ها از حقوق دولتی معادن حذف شده و در قالب طرح‌های ملی پرداخت می‌شود.

اگر چه خسارات معادن به بخش‌های مختلف از جمله منابع طبیعی، محیط زیست و به خصوص روستاها زیاد و جبران ناپذیر است، اما شاید اختصاص همان ۲۰ درصد حقوق دولتی معادن به مناطقی که معدن در آن قرار گرفته مرهمی باشد بر زخم ایجاد شده بر پیکر بسیاری از روستاها و مناطق استان یزد.

بهره‌برداری نامناسب از معادن و بی توجهی به جنبه های محیط زیستی معادن موجب شده فعالیت معادن زیر ذره بین نمایندگان مردم یزد در مجلس شورای اسلامی نیز قرار گیرد.

کمال دهقانی فیروزآبادی نماینده مردم تفت و میبد در مجلس شورای اسلامی گفت: با همراهی مسئولان استان در چند سال اخیر هیچ مجوز بهره برداری برای معدن جدید در تفت صادر نشده است.

او با اشاره به این‌که شیرکوه درصد کمی از مساحت استان را شامل می‌شود، ولی آب شیرین کل استان را تأمین می‌کند، افزود: برای بهره برداری معدن به سراغ مناطق دیگر استان بروند چراکه حیات و زندگی مردم استان وابسته به شیرکوه است.

حقوق دولتی مناطق معدن خیز عزم و اراده‌ای جدی‌تر را می‌طلبد

محمد رضا صباغیان دیگر نماینده استان یزد در مجلس و عضو کمیسیون معادن نیز معتقد است: در این موضوع باید قانون اصلاح شود تا سهم حقوق دولتی مناطق معدن خیز، قبل از واریز به خزانه به آن مناطق اختصاص یابد.

او با اشاره به این‌که حقوق دولتی حق مناطق معدن خیز است، افزود: باید این موضوع از سوی نمایندگان بیشتری از استان‌ها پیگیری شود و مهمتر اینکه عزم و اراده‌ای جدی‌ تر می‌خواهد تا مجلس نیز هر چه زودتر آن را تصویب کند.

با توجه به اینکه استان یزد بهشت معادن کشور است و اشتغال خوبی نیز در این بخش ایجاد شده لازم است مسئولان با درایت و هوشیاری گامی موثر برای مبارزه با گسترش بیابان در استان بردارند.

معادن با وجود فوایدی که برای استان دارد، نارضایتی مردم روستاها را موجب شده و امروزه برای رضایت شهروندان و جلوگیری از نابودی محصولات کشاورزی باید اقدامات جبرانی در پیش گرفته شود که تنها با توجه ویژه مسئولان محقق می‌شود.