خیز دوستداران محیط زیست برای کاشت یک میلیارد درخت در پنج سال

درختان؛ این موجودات زنده‌ به علت ۳۳ خدمتی که به اکوسیستم ارائه می‌دهند یکی از ارزشمندترین موجودات زنده در جهان هستند، در واقع اگر درختان نبودند در تولید اکسیژن، ترسیب کربن، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از خاک و انباشت سفره‌های آب زیر زمینی با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شدیم. برگ این موجودات سبز قادر است با جذب گرد و غبار و سایر ذرات معلق در هوا به کاهش آلودگی هوا کمک کند.

گیاهان با انجام فرایند فتوسنتز دی اکسید کربن هوا را جذب و از آن اکسیژن می‌سازند و به طور طبیعی کربن اضافی هوا را جذب و به پالایش هوا کمک می‌کنند. یک درخت در سال به طور متوسط دو کیلوگرم اکسیژن تولید می‌کند میزان اکسیژن آزاد شده به وسیله درختان پهن‌برگ در یک هکتار بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوگرم بوده و می‌تواند نیاز ۱۰ انسان را تامین کند همین طور یک درخت در مدت یک سال با انجام عمل تبخیر و تعرق به اندازه ۲۵۰ تا ۴۰۰ لیتر آب را به صورت بخار از خود متصاعد می‌کند، همچنین در تعیین دمای منطقه نقش دارند به طوری که هوای یک منطقه درختکاری شده می‌تواند تا ۱۱ درجه سانتیگراد خنک‌تر از منطقه بی‌درخت همجوار آن باشد.

با تمام این محاسن اما به نظر می‌رسد آن‌طور که باید به اهمیت درختان و نقش آن در زندگی خود پی نبرده‌ایم، نابودی دو میلیون هکتار جنگل‌های شمال از دهه ۳۰ تاکنون نمونه بارز آن است، گزارش‌ها نشان می‌دهد حدود ۱.۶ میلیون هکتار از جنگل‌های شمال کشور باقی مانده است که این رقم در دهه ۳۰ حدود ۳.۵ میلیون هکتار بود یعنی در این مدت حدود دو میلیون هکتار را از دست دادیم و از این ۱.۶ میلیون هکتار نیز نیمی مخروبه است.

در زاگرس نیز ۳۰ درصد از عرصه ۶ میلیون هکتاری جنگل را از دست داده‌ایم، برآوردها می‌گوید در طول دو دهه اخیر حدود ۱۸ میلیون درخت بلوط و بنه خشک شده و باید تلاش کنیم تا این تعداد درخت را جایگزین کنیم. همچنین در مدت ۵ سال اخیر ۴ میلیون درخت شمشاد را در شمال کشور از دست دادیم.

بنا بر اعلام کارشناسان یک درخت ۵۰ ساله به خاطر خدماتی که به اکوسیستم یا همان بوم سازگان ارائه می‌دهد تا ۲۰۰ هزار دلار ارزش‌گذاری شده است این در حالی است که ما به راحتی به بهانه توسعه شهرنشینی و ساخت آپارتمان، جاده‌کشی و یا معدن‌کاری از این همه محاسن می‌گذریم و با بی‌رحمی تمام چشم را به روی این ارزش‌ها می‌بندیم و بدن درختان را تکه تکه می‌کنیم، این است که با کمترین پایداری جوی و ساکن شدن هوا، آلودگی در شهرهای بزرگ و حتی گاهی کوچک به حد هشدار می‌رسد پس باید فکری کرد.

اما گویا قرار است طرح کاشت یک میلیارد درخت در کشور اجرا شود که حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست و رئیس انجمن کوهستان سبز در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: قرار است با همکاری سمن‌های محیط زیستی و برخی بخش‌های دولتی سالانه ۲۰۰ میلیون درخت بکاریم که در یک برنامه پنج ساله، ما ایرانی‌ها جمعا یک میلیارد درخت خواهیم کاشت.

وی افزود: ایران کشوری در جنوب غربی آسیا و در منطقه خاورمیانه با جمعیتی بیش از ۸۰ میلیون نفر در جایگاه هیجدهم جهان، نهم آسیا و اول خاورمیانه قرار دارد. از نظر وسعت نیز با مساحتی بیش از یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربع در جایگاه ۱۷ جهان ایستاده است. تراکم جمعیتی ایران ۴۵.۵۶ نفر در کیلومتر مربع است که از این نظر صد و بیست و هفتمین کشور متراکم جهان است.

وی ادامه داد: ایران حدود یک و دو دهم درصد از وسعت خاکی کره زمین را تشکیل می‌دهد و بیش از نیمی از سرزمینش کویری و نیمه کویری و حدود یک سوم آن نیز کوهستانی است و بخش کوچکی از ایران شامل جلگه جنوب دریای خزر و جلگه خوزستان از جلگه‌های حاصلخیز تشکیل شده‌ است و از لحاظ آب و هوایی یکی از منحصربه‌فردترین کشورهاست، اختلاف دمای هوا در زمستان میان گرم‌ترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از ۵۰ درجه سانتیگراد می‌ رسد و از نظر بارندگی در سطح نیمه‌خشک و خشک قرار دارد.

عبیری گلپایگانی اظهار داشت: متاسفانه در چند دهه اخیر عوامل طبیعی مانند تغییرات اقلیمی و استفاده و برداشت بی‌رویه از منابع طبیعی به ویژه درختان مشکلاتی را ایجاد کرده است، این برداشت موجب تخریب و نابودی جنگل‌ها شده و به طور کلی طبیعت و محیط زیست کشور را با خطرات جدی روبه‌رو کرده است که بخشی از این خسارت‌ها به خاطر سیاست‌ها و اقدامات توسعه‌طلبان و اشتباه گذشتگان است.

وی تاکید کرد: درختان یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه‌ای از تجلی آفریدگار و نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی هستند که موجب تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاکی طبیعت می‌شوند که با توجه به افکار غنی مردم ایران عهد باستان که برای درخت و منابع خدادادی و جنگل‌ها احترام و ارزش‌های زیادی قائل بودند، اما در چند دهه اخیر مورد کم‌لطفی انسان‌ها قرار گرفتند و بخش‌های زیادی از جنگل‌های هیرکانی شمال و بخش‌هایی از جنگل‌های زاگرسی این سرزمین نیست و نابود شده‌اند.

وی به اخباری در زمینه کاشت درخت در اتیوپی اشاره کرد و گفت: در اخبار آمده است در کشوری مانند اتیوپی فقط در یک روز بالای ۳۵۰ میلیون اصله درخت کاشته شده و رکورد جهانی را از آن خود کرده‌اند، به گفته وزیر نوآوری و فناوری اتیوپی، هدف از اجرای طرح این بود که ۲۰۰ میلیون درخت در یک روز کاشته شود اما در نهایت ۳۵۳ میلیون اصله درخت کاشته شد. بنابر اعلام مقامات این کشور تاکنون بیش از ۲.۶ میلیارد اصله درخت تقریبا در تمامی مناطق این کشور آفریقایی کاشته شده است. این ابتکار بخشی از برنامه این کشور برای حفظ مناظر طبیعی است که به دلیل جنگل‌زدایی و تغییرات اقلیمی در حال از بین رفتن است.آمارها نشان می‌دهد کمتر از چهار درصد از زمین‌های این کشور درختکاری شده‌اند و این درحالیست که این رقم در اواخر قرن نوزدهم حدود ۳۰ درصد بوده است.

این فعال محیط زیست افزود: در واقع تمام مواردی که باعث تخریب منابع طبیعی در کشوری مانند اتیوپی شده با کشور ما مشترک است لذا با توجه به درد مشترک ما ملت‌ها، باید از درمان مشترک نیز استفاده کرد که همانا الگو گرفتن از این موارد در کشورهای دیگر است که در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های این کار هستیم و به زودی آغاز می‌شود.

برای کاشت درختان از کدامین بخش جامعه، نهادها و سازمان‌های دولتی کمک بگیریم

عبیری گفت: با توجه به اینکه از ساختار و نظامند شدن مشارکتی مردمی در بخش جوامع مدنی، به ویژه در حوزه‌های محیط زیست و منابع طبیعی نزدیک به سه دهه می‌گذرد (یعنی از اخذ مجوز رسمی از نهادهای قانونی همچون وزارت کشور برای اولین تشکل‌های زیست محیطی و دوستدار منابع طبیعی نزدیک به ۳۰ سال می‌گذرد)، تجربه فعالیت‌های دوستداران منابع طبیعی و فعالان محیط زیست در ایران نظام‌مند و قانونی شده است و در این ۳۰ سال در حوزه های مختلف منابع طبیعی و محیط زیست، تشکل‌ها پا به پای مسئولان و نهادهای دولتی مرتبط با محیط زیست و منابع طبیعی برای حفاظت و پاسداشت سر سبزی کشور هم‌قدم بودند و یکی از بزرگ‌ترین تجربه آنان مشارکت در حوزه منابع طبیعی در کاشت درخت، در ستاد مردمی هفته منابع طبیعی کشور به ویژه در ستاد هفته منابع طبیعی استان‌ها بود.

وی افزود: لذا بعد از شنیدن خبر کاشت درخت در اتیوپی، بسیار امیدوار شدیم؛ البته شاید ما نتوانیم در یک روز مانند اتیوپی بیش از ۳۵۰ میلیون درخت بکاریم ولی با همه این مشکلات که در سراسر کشور برای کاشت درخت وجود دارد، می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی صحیح و مدون پنج ساله در سراسر کشور بیش از یک میلیارد درخت بکاریم (سالانه حدود دویست میلیون) تا با این کار بتوانیم بخشی از آسیب‌ها و تخریب‌هایی که در این چند دهه به منابع طبیعی و محیط زیست وارده شده را تا حدودی جبران کنیم.

چرا کاشت یک میلیارد درخت در پنج سال؟

این فعال محیط زیست اظهار داشت: در کشور زندگی می‌کنیم که نزدیک به هشتاد میلیون نفر جمعیت دارد اگر ما بتوانیم به ازای سرانه هر شهروند ایرانی در کشور، دو تا و نصف درخت بکاریم، سالانه حدود دویست میلیون درخت خواهیم کاشت و در صورت تکرار برای سال‌های بعد، دریک بازه زمانی پنج ساله می‌توانیم حدود یک میلیارد درخت بکاریم، با یک حساب سر انگشتی، اگر در هر واحد هکتار زمین، حدود ۵۰۰ درخت کاشته شود برای یک میلیارد درخت حدود دو میلیون هکتار زمین لازم است که وسعت زمین مورد نظر برای این تعداد درخت به اندازه ۲۰ هزار کیلومتر مربع در سراسر ایران خواهد شد که این مقدار زمین حدود بیش از یک درصد سطح کشور خواهد بود.

برنامه‌ریزی برای پنج سال کاشت درخت

رئیس انجمن کوهستان سبز گفت: با توجه به اینکه اکنون شاید زیرساخت‌های مناسب برای کاشت درختان به شیوه کشورهایی مانند اتیوپی در ایران آماده نیست لذا زمان اجرای این طرح باید حدود پنج سال باشد و اجرای آن در پنج سال برنامه‌ریزی شده است که در این مدت باید برنامه مدون با راهکارهای واقعی و جدی را لحاظ کنیم، اینکه از چه سالی آغاز کنیم، در سال چند برنامه برای کاشت داشته باشیم و همچنین اولویت‌های کاشت مشخص شود.

برنامه‌ریزی برای کاشت درختان

وی اظهار داشت: برای کاشت این حجم از درخت سه چالش اساسی در ذهنی تداعی می‌شود که تهیه نهال آن هم به تعداد بیش از یک میلیارد اصله، چاله‌کنی برای کاشت نهال‌های تهیه شده در عرصه‌های جنگلی، مراتع و یا مناطق بیابانی و مهم‌ترین نکته نگهداری و حفاظت از آنها بر عهده چه نهادی خواهد بود تا آب مورد نیاز آنها تامین شود از جمله این چالش‌هاست.

عبیری گفت: برای کاشت یک میلیارد نهال می‌توان از ظرفیت دانش‌آموزان در سراسر کشور استفاده کرد که حدود ۱۵ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، حتی مربیان می‌توانند با آموزش ساخت گلدان از زباله‌های بازیافتی گام موثری در این زمینه بردارند، همچنین ادارات کل منابع طبیعی استان‌ها با توجه به اقلیم هر استان، نوع درخت مناسب را مشخص و دانه و کود لازم برای کاشت نهال را برای دانش‌آموزان تهیه کنند، همچنین کاشت درخت در برخی مناطق بر عهده نهادها و سازمان‌های مردمی و دولتی خواهد بود که باید نهال‌های مورد نیاز آنها نیز از توسط ذیفعان کاشته شود.

عبیری گلپایگانی تاکید کرد: باید در ادارات دولتی، ساختمان‌های خدماتی از قبیل دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، پادگان‌ها، استادیوم‌های ورزشی، ساختمان‌های اداری، پارک‌ها و فضای سبز شهری و حاشیه شهرهای بزرگ هم درخت کاشته شود، ما می‌توانیم در این پنج سال با درگیر کردن تمام نهاد، سازمان‌ها و وزارتخانه برای کاشت درخت کشورمان را سبز کنیم.