عقلانیت و اخلاق، محور رفتار پیامبر

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا؛ محمدتقی فاضل‌ میبدی، استاد حوزه علمیه قم در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: «میلاد پیامبر اسلام، فرصتی برای تشریح جامعه مطلوب از نظر این فرستاده بلندمرتبه خداوند متعال است. پیامبر اسلام ریشه جاهلیت را در جنگ و خشونت و بی‌عقلی می‌دانست و متقابلا رسالت خود را علاوه بر موضوع محوری توحید و یکتاپرستی، بر ارتقای بالندگی عقل و ترویج خردورزی متمرکز کرد. خداوند باری‌تعالی در اولین آیات نازل‌شده بر پیامبر اسلام روی علم، تعلم و کرامت انسانی تأکید کرد تا جهت‌گیری رسالت پیامبر از همان ابتدا روشن باشد. بی‌عقلی و نا‌آگاهی و جهل را ریشه عقب‌ماندگی جوامع می‌دانست؛ جهل به‌معنای بی‌خردی انسانی که دست به اعمال خشم و خشونت می‌زند. در عرب جاهلی خردورزی و عقلانیت حلقه مفقوده بود؛ نه به این معنا که علم و سواد در میان آنان وجود نداشت بلکه به این مفهوم که خشونت، کشتار و فاصله طبقاتی به‌عنوان ویژگی آنان شناخته می‌شد. پیام‌آور توحید و یکتاپرستی، دین را همراه با عدالت، آزادی، رفاه و آزادگی می‌دانست و فقدان آن را فاصله‌گرفتن از دین ارزیابی می‌کرد. فقط آموزش صوم و صلات و توجه به آخرت و معنویت رسالت پیامبر خاتم نیست بلکه معرفی یک مکتب فکری رهایی‌بخش برای زدودن فقر و ظلم از جامعه و تسلط تدبیر، عقل و آزادگی بر رفتار و سکنات آحاد آن را از زمان آغاز حیات تا زمان رخت بربستن از این دنیا دنبال کرد. پیامبر اسلام در آخرین دقایق حیات مبارکشان توصیه کردند: «مبادا حاکمان بعدی به‌گونه‌ای عمل کنند که مردم دچار فقر بشوند که تمام زحمات من پیامبر بر باد خواهد رفت.»

فقر اقتصادی کفر اعتقادی به دنبال خود می‌آورد. پیامبر اسلام آنگاه شمشیر به دست گرفت که جامعه مدنی مدینه مورد تعرض کفار قرار گرفت و پیامبر به‌عنوان دفاع از امنیت مردم به تجهیز جنگی همت گماشت. ایشان با مخالفان خود با بزرگواری رفتار می‌کرد، شعار «العفو عند القدرت» را سرلوحه قرار می‌داد و برای نمونه در روز فتح مکه که اوج اقتدار ایشان بود، ندای «الیوم یوم المرحمه» سرداد. روزی در همین مکه بر سر او خاروخاشاک یا شکمبه گوسفند ریختند و روزهای پس از پیروزی بر کفار مکه می‌توانست به مقطع مجازات توهین‌کنندگان بدل شود اما پیامبر اسلام با اشاره به رفتار و گذشت یوسف پیامبر نسبت به برادران ظالمش امر به گذشت، بخشش و رحمت کرد. پیامبر اسلام فرمود: «ان الله امرنی بمدارات الناس کما امرنی بتبلیغ رسالات الله/ به‌درستی‌که خداوند مرا به مدارای با مردم امر کرد، آن‌چنان‌که مرا امر کرد به تبلیغ رسالت و پیامبری خدا». ایشان از زمان جوانی و شهره‌شدن به لقب محمد امین، مدارا برای ازبین‌بردن خشونت، در‌پیش‌گرفتن راستی در کردار و مهربانی با ضعفا را یک اصل اساسی می‌دانست و به آن ملتزم بود؛ چراکه رفق، مدارا، اخلاق و عقلانیت، عامل ساخت جامعه آرمانی است. ایشان می‌فرماید هرکس عقل ندارد، دین ندارد؛ پس رواج جهل، خرافه‌پرستی و ترویج بدعت‌های فراوان تقابل با عقل و عقلانیت است.