کتاب دانشمندان و بزرگان اصفهان بخشی از تاریخ فرهنگ و هنر نصف جهان

تحقیق و تصحیح کتاب "دانشمندان و بزرگان اصفهان" توسط رحیم قاسمی و محمدرضا نیلفروشان و تالیف آن به وسیله مرحوم مصلح‌الدین مهدوی صورت گرفته است.

هر روز هزاران نفر از اولاد آدم به دنیا می‌آیند و هزاران نفر دیگر را که به سرای دیگر می‌برند.

از این به دنیا آمدگان و از دنیا رفتگان فقط عده معدودی زنده همیشگی بوده و نامشان باقی و آثارشان جاودانی است و آن‌ها از علمای بزرگ، حکمای سترگ، پزشکان مشهور، شعرای معروف، عرفای نامدار و سلاطین و وزرای عالی مقدارند که هر یک عمر عزیز خود را به نحوی از انحاء در راه اصلاح و پیشرفت و تغییر جوامع بشری صرف نموده اند.

این دسته از مردان و زنان کلیه آلام و اسم و رنج ها را بر خود هموار کردند تا دیگران در رفاه و آسایش جسمی و روحی به سر ببرند.

شاید برخی از کوته‌نظران و ظاهربینان را مرده تصور کنند و حال آن که آن‌ها زنده جاویدند و تا نام و آثارشان در جهان باقی است حیات ابدی دارند و روح بلند و آثار بزرگشان سایه بر سر طالبان راه حق و حقیقت افکنده و آن‌ها را از سرچشمه علم و معرفت خود سیراب می‌نماید.

کتاب "دانشمندان و بزرگان اصفهان" معرفی عده‌ای از این مردان عالم و عارف و حکیم و شاعر و فیلسوف و مورخ و نویسنده است که یا خود از اهل اصفهان بوده و یا در این شهر می‌زیسته و هم در اینجا به خاک رفته‌اند.

در کتاب حاضر از هر بیست نفر از این مردان شاید به نام یک نفر، آن هم بیشتر از علمای شیعه صفویه تا قرن حاضر اشاره شده‌ باشد.

نگارنده در این مجموعه ضمن معرفی قبرستان و امام‌زاده‌های اصفهان از جمله آب‌بخشان، آسیاب چهارسنگ درب کوشک، امامزاده باقر، امام جمعه، باباعلمدار، باباقاسم، باغ درویش، شاهزاده ابراهیم و نظایر آن، برخی از علما و شعرا و عرفای این شهر را همراه با آثار آن‌ها معرفی کرده‌ است.

تصحیح این اثر بر اساس نسخه‌ای که به وسیله مرحوم مهدوی تصحیح شده‌بود انجام گرفت و کارهای تفاوت‌ها و اضافات ناشی از آن است، همچنین این موارد و نسخه دیگری که حاج سید محمد علی روضاتی از روی تصحیحات مولف گزینش نموده‌اند انجام گرفت.

تمام مطالب این کتاب یا از اصلی معتبر برداشته شده و یا از معتمدی امین نقل شده و یا نویسنده نام و نسب و تاریخ آنان را از قبورشان پاکنویس کرده‌است و در بیشتر موارد در زیر صفحات به مدارک اصلی آن اشاره شده‌است.

چون مایه اصلی کتاب حاضر "تذکرة القبور" مرحوم گزی با حواشی آن است که در سال‌های قبل نگارنده آن را به نام رجال اصفهان به تبریز رسانیده و اکنون آن را کامل‌تر و مفصل‌تر نموده و به چاپ رسیده بدین جهت برحسب نظریه و پیشنهاد ناشر نامه این کتاب "تذکره القبور" یا "دانشمندان و بزرگان اصفهان" نامگذاری شده و علت تغییر نام و اسلوب کتاب از بین رفتن عموم مقابر اصفهان است که در متن کتاب اولیه به نام برخی از آنها اشاره شدهاست.

بی‌شک این کتاب دورنمایی از چهره درخشان تاریخ و فرهنگ و هنر اصفهان است. شهری که روزگاری پایتخت ادب و فرهنگ اسلامی بود و همواره در تحقیقات و پژوهش‌های قرآنی، فقهی، فلسفی، عرفانی، رجالی، ‌شهر و هنر غنی از اسلام و تشیع و پیشتاز بوده‌است.

به همین سبب این منبع ارزشمند نیاز محققان و پژوهشگران تاریخ و فرهنگ این خطه پرافتخار را تاحدودی برطرف خواهدکرد.

کتاب "دانشمندان و بزرگان اصفهان" سال ۸۴ در چاپ اول با شمارگان سه هزار نسخه و در ۵۹۰ صفحه توسط انتشارات گلدسته اصفهان در دو جلد به چاپ رسید.