اقداماتی که امام رضا(ع) با آنها مهدویت را تا ظهور بیمه کرد

به گزارش خبرنگار گروه مهدویت و غدیر خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت امام رضا(ع) و به منظور بررسی تلاش های ایشان در تبیین مهدویت و نجات این باور از انحرافات گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام «جواد اسحاقیان»، کارشناس مرکز تخصصی مهدویت داشته‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

مهدویت در سیره امام رضا علیه السلام دارای چه جایگاهی است؟

یکی از ائمه که به صورت مفصل به ابعاد مختلف مهدویت پرداخته است امام رضا علیه السلام است ایشان با تاکید بر اصل موضوع امامت، به طولانی شدن غیبت، فلسفه آن و موضوع انتظار فرج امام زمان (عج) اشاره می کند و در روایات و احادیث مختلف به برنامه‌ها و اهداف قیام امام زمان (عج) می پردازند و تلاش می کنند تا قطعی بودن و حتمی بودن ظهور ایشان و همچنین رجعت یاران را برای مردم تفهیم کنند.

ایشان حتی در تبیین موضوع مهدویت، انواع رجعت را نیز مطرح و ویژگی های خاص امام زمان (عج) از لحاظ شکل و شمایل ظاهری را ارائه می کند. امام رضا علیه السلام در زمینه ارائه ادعیه جهت تعجیل در ظهور امام زمان (عج) نیز تلاش های بسیاری داشتند.

مصادیق روایی و دعایی حضرت رضا(ع) در این باره کدامند؟

امام رضا علیه السلام با بیان دقیق جزئیات پیرامون امام زمان (عج) تلاش می‌کردند تا از شبهات و انحرافات مطرح شده پیرامون ایشان جلوگیری کند.

اباصلت هروی از امام رضا علیه السلام نقل می کند که از ایشان سوال کردم امام زمان (عج) دارای چه علامت و نشانه هایی هستند و ایشان فرمودند: امام زمان (عج) با وجود آن که سن بسیار بالایی دارند، در زمان ظهور از لحاظ ظاهری جوان هستند و از علامات ایشان آن است که با گذشت زمان اثر ظاهری پیری بر ایشان وارد نمی شود. دلیل بیان این روایت آن بود که در زمان قبل از امام رضا علیه السلام و حتی زمان ایشان نیز بسیاری بر مهدویت دیگر امامان تاکید داشتند و امام رضا علیه السلام تلاش داشتند با بیان دقیق این جزئیات مانع از انحراف شوند.

زمانی که امام رضا علیه السلام ولایتعهدی را پذیرفتند بسیاری تصور کردند که این پذیرش موجب انتقال حکومت به شیعیان می شود لذا بر این باور بودند که شرایط برای ظهور امام زمان (عج) مهیا شده است که امام رضا علیه السلام تلاش می کردند تا با بیان دقیق جزئیات پیرامون امام زمان (عج) نشان دهند، پذیرش ولایتعهدی از سوی ایشان ارتباطی به موضوع ظهور امام زمان (عج) ندارد و مقطعی است.

امام رضا علیه السلام روایت دیگری نیز پیرامون این موضوع ولایتعهدی و ارتباط با امام زمان (عج) مطرح کردند که این روایت در جلد اول کتاب کمال الدین شیخ صدوق نیز مطرح شده است که امام می فرمایند غیبت امام زمان (عج) طولانی می شود تا این که بیعت هیچ طاغوت و ظالمی بر گردن ایشان نباشد تا اینکه بتواند با شمشیر خود قیام کنند. امام رضا علیه السلام این روایت را به این دلیل مطرح کردند که برخی بعد از آنکه ایشان ولایتعهدی را پذیرفتند تصور کردند که اهل بیت علیه السلام گاهی ممکن است صلح کنند و با شرایط زمان همراه شوند و این موضوع را به صلح ما حسن علیه السلام نیز نسبت می دادند که امام رضا علیه السلام ضمن آنکه تاکید داشتند صلح امام حسن علیه السلام و پذیرش ولایتعهدی از سوی ایشان اجباری بوده است، به این نکته اشاره کردند که غیبت امام زمان (عج) نیز طولانی خواهد شد تا بیعت هیچ ظالم و طاغوتی بر گردن ایشان باقی نماند.

ایشان بنا داشتند نشان دهند که سیر زندگی اهل بیت علیه السلام اینگونه نیست که زیر پیمان‌های ظالمانه بروند و پذیرش ولایتعهدی و یا پذیرش صلح از سوی امام حسن علیه السلام از روی اجبار و تغییر تاکتیک از سوی اهل بیت علیه السلام بوده است.

امام زمان (عج) در قیام خود به مبارزه با ظلم و ستم می پردازد امام رضا علیه السلام برای تبیین اهداف قیام ایشان چه نکاتی را مطرح کردند؟

ایشان در روایت دیگری اشاره می‌کنند که سیره اهل بیت علیه السلام همواره مبارزه با ظلم بوده است لذا فرمودند اگر یک روز از عمر دنیا هم باقی مانده باشد خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد که امام زمان (عج) ظهورکند و عالم را از ظلم بسیاری که دچار آن شده است، نجات دهد و ایشان به دعبل فرمودند: «یا دِعْبِلُ الْامام (ع) بَعْدِی مُحَمَّدٌ ابْنِی وَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ عَلِی وَ بَعْدَ عَلِی ابْنُهُ الْحَسَنُ وَ بَعْدَ الْحَسَنِ ابْنُهُ الْحُجَّةُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ الْمُطَاعُ فِی ظُهُورِهِ لَوْ لَمْ یبْقَ مِنَ الدُّنْیا إِلَّا یوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِک الْیوْمَ حَتَّی یخْرُجَ فَیمْلَأَهَا عَدْلًا کمَا مُلِئَتْ جَوْرا ؛ ای دعبل امام بعد از من محمد پسرم و بعد از محمد، علی و بعد از علی، پسرش حسن و بعد از حسن، پسرش حجت قائم(ع) است که ظهورش منتظر و مورد اطاعت است حتی اگر از دنیا باقی نمانده باشد مگر یک روز خداوند آن روز را آنقدر طول خواهد داد تا او قیام کند و آن(زمین) را از عدل پرکند همانطور که از ظلم پرشده بود.»

امام خمینی رحمه الله نیز به تاسی از سیره ائمه اطهار علیه السلام در چهارم آبان ماه در برابر کاپیتولاسیون ایستادند و اجازه ندادند این قانون ظالمانه در این کشور اجرایی شود.

یکی دیگر از اقدامات امام رضا علیه السلام در راستای تبیین موضوع مهدویت حفظ و زنده نگه داشتن یاد امام حسین علیه السلام بود. ایشان حتی در آخرین لحظه عمر خود نیز به اباصلت فرمودند در اتاق را ببند تا کسی وارد نشود، بعد فرش حجره را کنار زدند و بر روی خاکها خوابیدند و فرمودند بنا دارم همچون جد شهیدم حسین علیه السلام به شهادت برسم و یا در جای دیگر به ریان بن شبیب فرمودند: زمانی که امام حسین علیه السلام به شهادت رسید از آن روز تا کنون ۴۰۰۰ ملائک برای یاری ایشان آمدند و هم اکنون در کنار قبر ایشان حضور دارند تا زمان قیام امام زمان (عج) تا ایشان او را یاری کنند. توجه به موضوع شهادت امام حسین علیه السلام همواره در سیره امام رضا علیه السلام جایگاه ویژه ای دارد به ویژه در زمان ولایت عهدی که ایشان فرصت بیشتری برای تبلیغ داشتند. در زمان های مناسب به بیان جریان امام حسین علیه‌السلام پرداختند و از بیان ذکر مصیبت های امام حسین علیه السلام برای بیان نکات مرتبط با امامت و ولایت و ذکر ویژگی هایی از امام زمان (عج) استفاده می کردند.

در زمان به امامت رسیدن امام رضا علیه السلام شاهد وجود فرقه های بسیاری اعم از فرقه واقفیه بودیم امام در برخورد با این فرق چه اقداماتی انجام دادند؟

امام رضا علیه السلام زمانی که به امامت رسیدند، جامعه دچار انحرافات عمیقی مانند ماجرای واقفیه بود که این جریانات در مقابل مهدویت اصیل قرار داشتند و در امام کاظم علیه السلام متوقف شده بودند. امام رضا علیه السلام در گام اول تلاش کردند به تبیین موضوع امامت بپردازند لذا تاکید بسیاری بر موضوع ولایت پذیری، انتظار و اطاعت از امام کردند و به این ترتیب توانستند توقف ایجاد شده در موضوع واقفیه را از میان بردارند. ایشان با اقدامات خود توانستند توقف عقیده ایجاد شده را که نوعی توقف انفعالی بود و مردم در پی آن بنا داشتند بنشینند تا امام زمان بیاید و کارها را درست کند از میان برداشتند. ایشان به همراه حضرت معصومه (ص) و دیگر امامزادگان با هجرت خود نشان دادند که توقف انفعالی صحیح نیست و عملاً آمادگی خود را برای قیام نشان دادند.

آخرین توقفی که در جریان واقفیه در جامعه اسلامی ایجاد شده بود توقف در مقابل ظالمان و مستکبران بود که نوعی حالت تسلیم و وادادگی در جامعه ایجاد کرده بود و امام رضا علیه السلام با بیانات ، هجرت و حرکت فرهنگی خود تلاش کردند تا مانع این توقف شوند.

این تلاش ها و اقدامات امام رضا علیه السلام چه ثمراتی داشت؟

این تلاش ها موجب شد تا کسانی که امام رضا علیه السلام را به ولایت و امامت قبول داشتند شیعه دوازده امامی شوند یعنی امامان پس از ایشان را نیز قبول کنند. حتی امامان پس از ایشان به عنوان ابن رضا نامیده می شدند. در دوران امام کاظم علیه السلام و حتی دوران امام رضا علیه السلام مسائل سیاسی در جامعه رخ داده بود که با اوج قدرت گیری عباسیان نیز موجب شده بود تا جریان شیعی دچار انحرافات شود و حاکمان جور در آن زمان باتوجه به اینکه می دانستند، دنیا در حال نزدیک شدن به جریان مهدویت است تصمیم گرفتند تا مانع تحقق مهدویت شوند و ابزارهایی مانند جریان واقفیه را برای ایجاد تشکیک در جریان شیعی ایجاد کردند اما تلاش های امام رضا علیه السلام و امام جواد علیه السلام موجب شد که این تلاش ها خنثی شود.

تلاش های امام رضا علیه السلام همانند نقطه عطفی برای قطعی شدن جریان مهدویت محسوب می شود زیرا پس از امام رضا علیه السلام جریان اختناق برای ائمه اطهار علیه السلام ایجاد شد و شرایط باز فرهنگی جهت تبیین موضوع مهدویت وجود نداشت لذا تلاش های امام رضا علیه السلام در آن زمان که فضای باز فرهنگی را در اختیار داشتند مانند نقطه عطف و قله‌ای بود که موجب شد امامت به طور کامل نشر پیدا کند و جامعه شیعی تا ظهور بیمه شود.

پایان پیام/376