وقف عبادت ویژه‌ای که مایه تصدیق ایمان واقف است

به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ حضرت آیت‌الله العظمی جوادی آملی وقف‌ را از برجسته‌ترین آموزه‌های دینی دانسته و معتقد است: وجود مبارک پیامبر اسلام(صلوات الله علیه) صحابه را پروراند و پیامبر «یعلمهم الکتاب والحکمه» بودند که این صحابه را عالم کردند و این‌ها نیز فهمیدند که سنت حسنه وقف ماندگار است، بنابراین هر صحابه‌ای که تمکن مختصری داشت، بخشی از آن را وقف می‌کرد برای اینکه فهمیده بود وقف صدقه نیست بلکه صدقه جاریه است.

وی خاطرنشان می‌کند: وقف، صدقة جاریه و پویاست نه جامد و ایستا. تعبیر «جریان» همانند فصل مقوّم وقف است که آن را از سایر صدقات جدا می‌کند؛ همانند کلمه «ناطق» که انسان را از سایر موجودات زنده امتیاز می‌دهد. واقفان محترم کوشا باشند که آنچه قوام وقف به آن است که همان جریان و پویایی باشد محفوظ بماند و در انشای صیغه وقف کاربری خاصی را در نظر نگیرند که متولیان بعدی مجبور شوند در مدار بسته و جامد حرکت کنند بلکه نحوۀ بهره ‌برداری از آن را مطلق و آزاد قرار دهند چون آنچه باید از طلق بودن به در‌آید و مقید و بسته شود، خود عین است نه بیش از آن؛ مثلاً اگر کسی خواست زمینی را وقف بهداشت و درمان جامعه کند، چنین انشا کند که:

1ـ این زمین مشخص، وقف بهداشت و درمان است.

2ـ تمام منافع و درآمدِ متطوّر آن در هر عصر و نسلی در مصرف یادشده صرف شود.

3ـ اگر غبطه وقف و مصلحت جامعه در این است که در این زمین بیمارستان، درمانگاه و سایر مراکز درمانی ساخته شود با کارشناسی اهل خبره، متولّی به احداث بناهای مذکور اقدام کند و اگر تغییر کاربری سودآورتر است و غبطه وقف و مصلحت امت بهتر تأمین می‌شود تغییر یادشده صورت پذیرد.

غرض آنکه جوهر وقف، حبس اصل زمین است نه حبس آن و حبس صورت ساختاری معین(عرصه)، چنانکه جوهر دیگر وقف صرف درآمد آن در کار خیر است نه خیر معین. خلاصه آنکه؛

1ـ وقف عبادت ویژه‌ای است که مایۀ تصدیق ایمان واقف است لذا از آن به صدقه یاد می‌شود.

2ـ وقف، جاری است نه جامد لذا تحبیس اصل (عین)، کافی است و تحبیس عرصه لازم نیست.

3ـ مصرف آن، خیرِ مطلق است نه معین، هر چند تعیین آن صحیح است.

آیت‌الله جوادی آملی قصد قربت را مایه پایداری وقف دانسته و متذکر می‌شود: انسان که کرامت خود را به استناد خلافت خویش از آفریدگار نظام هستی دارد، گذشته از جاودانگی در آخرت می‌تواند چهره‌ای ماندگار از خود در دنیا ترسیم کند. بر اثر تکوینی یا تدوینی که مورد قبول خدا باشد سهمی از عنداللّهی شدن دارد و طبق آیة ﴿مَا عِندَکُمْ ینفَدُ وَمَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ﴾ باقی خواهد ماند. اسلام که رهاورد فراوانی را به همراه داشت و دارد، طرح جاودانه شدنِ نِسبی را به جامعه بشری آموخت. وقف که نموداری از این رهنمود حیات مستمرّ است، راز تداوم آن تنها این نیست که اصل آن ثابت و درآمد آن سیال است بلکه قصد قربتی که در آن معتبر و اِعمال می‌شود و از این منظر در بخش عبادت‌های مالی فقه امامیه قرار دارد، مایه پایداری آن خواهد بود. نهاد وقف همانند به بار آوردن فرزند صالحِ سالک و داعی، محبوب و ماناست چنانکه همسان سنّت صحیح و ماندگار است لذا این امور در کنار هم قرار گرفته‌اند.

محمد بن یعقوب کلینی(رحمه‌الله) و نیز محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به صدوق(رحمه‌الله) از حضرت امام جعفر صادق(ع) نقل کرده‌اند که: «ستّةٌ تَلْحَقُ المؤمنَ بَعْد وَفاتِهِ: ولدٌ یستغفِرُ له و مُصحَفٌ یخَلِّفُهُ و غرسٌ یغْرسُهُ و قلیبٌ یحفِرُه و صَدَقةٌ یجرِیها و سنّةٌ یؤخَذُ بها مِن بعده»؛ آثار شش چیز بعد از مرگ مؤمن به او می‌رسد:

1ـ فرزندی که برای او استغفار کند

2ـ کتابی که اثر تألیفی او باشد

3ـ درختی که غرس کرده باشد

4ـ چاه آبی که حفر کرده باشد

5ـ صدقه‌ای که جریان داشته باشد (یعنی وقف)

6ـ سنّتی که بعد از او مورد عمل قرار گیرد.

روشن است که ذکر امور شش‌گانه از باب تمثیل است نه تعیین، چون هر کار خیری که بماند تا آثار مثبت آن در جامعه وجود دارد، صاحب آن مأجور خواهد بود.

امیرمحسن سلطان‌احمدی

انتهای پیام