دفاع وزارت میراث فرهنگی از «چغاگاوانه»

به گزارش ایرنا، چغاگاوانه تپه ای با تاریخی بیش از هشت هزار ساله در دل شهر اسلام آبادغرب است که اکنون به واسطه اجرای طرح ساخت پل رو گذر در کنار آن تهدید می شود.

«امید قادری» مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه روز سه شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، در این رابطه گفت: در تلاش برای جلوگیری از اجرای طرح پل روگذر در کنار تپه چغاگاوانه هستیم اما تاکنون نتوانستیم موفق شویم.

وی افزود: با توجه به اهمیت این تپه تاریخی وزارت میراث فرهنگی در روزهای گذشته در نامه‌ای از استاندار کرمانشاه خواست که از این تپه حفاظت کرده و از احداث پل روگذر در کنار آن جلوگیری کند.

مدیرکل میراث فرهنگی کرمانشاه عنوان کرد: در زیر محلی که شهرداری برای ایجاد پل انتحاب کرده، آثار تاریخی وجود دارد و در حفاری‌ها اخیر نیز بقایای استخوان انسان کشف شده است.

قادری از اجرای طرح روگذر در اسلام آبادغرب به عنوان «تخریب یک ثروت ملی نام برد» و گفت: آثار تاریخی تپه چغاگاونه در منطقه غرب زاگرس بی نظیر است و یک ثروت ملی محسوب می شود.

مدیران شهرداری و شورای شهر اسلام‌آباد غرب در گفت وگوهای خود با خبرنگار ایرنا اعلام کردندکه مجوزهای لازم به منظور اجرای طرح پل روگذر در زمان مدیریت قبلی اداره میراث فرهنگی صادر شده است و اجرای این طرح ممانعت قانونی ندارد.

با این حال مدیرکل میراث فرهنگی کرمانشاه معتقد است از مجوز مدیریت قبلی سوء برداشت می شود، توضیح داد: در مجوزی که در زمان مدیریت قبلی صادر شد، ساخت پل روزگذر را منوط به انجام فعالیت های باستان شناشی و نبود آثار تاریخی کرد؛ اما تاکنون کار باستان شناسی در محل ساخت پل انجام نشده و پیدا شدن بقایای استخوان انسان در محل حفاری های شهرداری گواه وجود آثار باستانی در محل و دلیل جلوگیری از ساخت پل است.

چراغ سبز استانداری به چغاگاوانه

مدیران استانداری تاکنون چندین بار برای حفاظت از این تپه تاریخی چراغ سبز نشان دادهاند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمانشاه در این رابطه گفت: موضوع حفاظت از تپه تاریخی چغاگاوانه به عنوان یک میراث عظیم فرهنگی از اولویت‌های اصلی مدیریت ارشد استان است و اگر نظر کارشناسی و ارزیابی‌های وزارت میراث فرهنگی مبتنی بر لزوم توقف پروژه روگذر اسلام‌آباد باشد، این طرح اجرا نخواهد شد.

«مهرداد سالاری» افزود: تصمیم نهایی پیرامون سرنوشت پروژه پل روگذر شهر اسلام‌آباد طی چند روز آینده در نشست مشترکی به ریاست معاون عمرانی استاندار و با حضور معاون و یا نماینده تام الاختیار وزارت میراث فرهنگی، اعضای شورای شهر و شهردار اسلام آبادغرب و مدیرکل میراث فرهنگی استان اتخاذ می شود.

وی اظهار داشت: طی هفته‌های اخیر نظرات و مسایل مختلف و متنوعی پیرامون اجرا و یا عدم اجرای پل روگذر شهر اسلام آباد در نزدیکی تپه تاریخی چغاگاوانه در سطح رسانه ها و فضای مجازی مطرح شده است.

معاون عمرانی استاندار کرمانشاه تاکید کرد: توجه به نظرات و دغدغه‌های مردم و رسانه ها و حراست از میراث فرهنگی همیشه در اولویت کاری مدیریت ارشد استان قرار داشته و در همین راستا روز جمعه (۲۶ مهرماه) همراه با مهندس بازوند استاندار کرمانشاه یک بازدید میدانی از محل پروژه در نزدیکی تپه تاریخی چغاگاوانه داشتیم و علاوه بر بررسی وضعیت پروژه، نظرات مردم را هم جویا شدیم.

وی اضافه کرد: آقای بازوند پس از این بازدید، مسائل مطرح شده پیرامون پروژه و حساسیت‌های مردم و رسانه‌ها را با مهندس طالبیان معاون وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به طور مفصل در میان گذاشت.

سالاری گفت: پس از بحث و بررسی موضوع مقرر شد تصمیم نهایی در باره اجرا یا عدم اجرای پروژه پل روگذر اسلام‌آباد طی چند روز آینده و در نشست مشترک مسوولان ذیربط اتخاذ شود.

براساس تقسیم بندی های شهری در اسلام آبادغرب محوطه ای که اکنون کار ساخت پل در آن در حال انجام است، جزء محوطه تاریخی چغاگاوانه محسوب نمی شود و بخشی از عوارض شهری است.

یک باستان شناس کرمانشاهی در این رابطه گفت: در سال ۶۷ زمانی که عرصه محوطه تعیین شد، بخشی که امروز قرار است شهرداری در آن روگذر احداث کند بنا به وضعیت آن روز شهر به عنوان عرصه محوطه در نظر گرفته نشد.

سجاد علی بیگی افزود: هر باستان شناس آگاهی می تواند این را تشخیص دهد که فاصله ۳۰ تا ۴۰ متری از محوطه باستانی وسیع و مرتفعی چون چغاگاوانه به طور قطع بخشی از عرصه یا حداقل حریم محوطه است، چرا که محوطه های باستانی یک عرصه ظاهری و یک عرصه حقیقی دارند که معمولاً به مرور عرصه‌های حقیقی در زیر رسوبات مدفون شده است.

بخش اعظمی از چغاگاوانه مدفون است

وی بابیان اینکه براساس مطالعات زمین شناسی مناطق اسلام آبادغرب، ماهیدشت و کرمانشاه در طول تاریخ رسوب گذاری زیادی داشتند، توضیح داد: این مسئله نشان می دهد بخش زیادی از محوطه باستانی چغاگاوانه در زیر رسوبات مدفون شده و آن چیزی که اکنون در ارتفاع ۲۵ متری زمین می بینیم تنها ارگ یک شهر قدیمی است و سایر بخش های شهر که پیرامون برجستگی اصلی چغاگاوانه قرار داشته، به مرور در زیر رسوبات طبیعی مدفون شده است.

این باستان شناس کرمانشاهی تاکید کرد: عکس تاریخی مهمی در دست است که سال ۱۳۱۵ توسط یک باستان شناس آمریکایی گرفته شده و زمانی را نشان می دهد که هنوز ساخت و سازهای امروزی اطراف محوطه باستانی چغاگاوانه را محصور نکرده بودند. در این عکس برجستگی های اطراف تپه کاملا مشهود است و نشان می دهد این بخش ها نیز جزو عرصه این محوطه باستانی هستند.

بیگی یادآور شد: همچنین بی توجهی نسبت به اهمیت این محوطه باستانی باعث شد تا شهرداری اسلام آبادغرب در حوالی سال ۷۹ تصمیم به تغییر کاربری تپه چغاگاوانه گرفته و آن را به پارک تبدیل کند. این مسئله آسیبی جدی برای محوطه بود و زمینه دست اندازی های بعدی به آن را فراهم کرد.

رازهای ناگفته تپه

در لایه های اولیه این محوطه تاریخی که ۱۹ تیر ۱۳۴۸ به ‌عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده، تاکنون آثار بسیار گران‌بهایی از دوران پیش از ورود آریایی ها و ایلام باستان به فلات ایران کشف شده است، اما به گفته باستان شناسان لایه‌های زیرین این تپه، رازهای بسیاری متعلق به دوران ناشناخته از تاریخ در دل خود دارد.

در این تپه ۱۰ هزار متری که با ارتفاعی حدود ۲۵ متر در وسط شهر اسلام‌آبادغرب و بین خانه‌های مسکونی قرار دارد، تاکنون آثار بسیار ارزشمندی مربوط به دوره سنگ، مس و عصر آهن به دست آمده است.

آثار ارزشمند چغاگاوانه

در سال ۱۳۴۹ در نخستین کاوش ها در چغاگاوانه ۵۶ لوح گلی سالم و ۲۸ لوح گلی شکسته‌ منقوش به خط میخی دوره بابل قدیم کشف شد که به گفته باستان شناسان بیش از سه هزار و ۸۰۰ سال قدمت دارند.

مدیرکل میراث فرهنگی میراث فرهنگ درباره این لوح ها به خبرنگار ایرنا، گفت: لوح های گلی که در چغاگاوانه کشف شده است بسیار قدیمی تر از دوره هخامنشی، منشور کوروش و لوح هایی هستند که به تازگی از آمریکا به ایران باز گشته اند، از این رو برای تاریخ ایران بسیار پر اهمیت هستند.

همچنین در این تپه آثار تاریخی بدست آمده است که با آثار کشف شده از شوش، شباهت‌های بسیاری دارد که می‌توان مجسمه‌ حیوانی شبیه به گرگ، مجسمه‌ سفالی، پیکان مفرغی، آویز طلا، مهر استوانه‌ای با متنی به خط میخی بابلی اشاره کرد.

در مهر استوانه‌ای که متعلق به هزاره‌ دوم پیش از میلاد است، چهره‌ زنی با لباسی چین‌دار و بلند حک شده که مقابل یکی از خدایان ایستاده است و کلاهی مدور بر سر دارد. باستان شناسان متن نوشته شده بر روی لوح را چنین ترجمه کرده اند، «سامی توم دختر تالری خدمتگزار خدای اداد»

کشف مجسمه «الهه‌ی کریشنا» در منطقه چغاگاوانه باستان شناسان را به وجود آثاری از ایلام باستان در این محوطه نیز مصمم کرده است.

همچنین در یک حفاری تیغه ای مفرغی با خط میخی بابلی در قسمت شرقی تپه در طبقه اول به‌دست آمد که روی آن نوشته «کاخ دای» که کلمه دای آخر نام صاحب کاخ است. گویا قسمت غربی مرکز کارهای اداری و صنعتی و قسمت شرقی محل سکونت بوده است. ساکنان طبقه اول دو کوره سفالگری احداث کردند که در نوع خود قابل توجه است.

ابجایی تاریخ کشاورزی جهان در چغاگاوانه

شبکه خبری «ان بی سی» آمریکا نیز در گزارشی از این تپه بیان کرد که یافته‌های جدید باستان شناسی در منطقه تپه چغاگاوانه بقایایی از دانه‌های گندم، جو و عدس را از یک کلونی انسانی متعلق به ۱۲ هزار سال پیش نشان می‌دهد که منشا پیدایش کشاورزی اولیه را به ایران منتقل می‌کند، در حالی‌که طبق تحقیقات گذشته کشاورزی در عراق، ترکیه، اردن و سوریه بود.

«نیکولاس کونارد» که سنگ شناس است صدها دانه جو و گندم و عدس از این تپه را برای مطالعات بیشتر به دانشگاه «توبینگن» آلمان می‌فرستد که در مطالعات بیشتر ‌روی این دانه‌ها متوجه می‌شود آن ها متعلق به ۱۲ هزار سال پیش هستند؛ همچنین موضوع بیشتر گل نبشته‌های چغاگاوانه که به زبان اکدی (خط میخی) نوشته شده اند نیز مرتبط با کشاورزی و دامداری از جمله ارسال یا دریافت محموله‌هایی چون جو، روغن و پارچه و محاسبه کار انجام شده توسط کارگزاران و حیوانات بارکش است.

با این اوصاف چغاگاوانه یک ثروت ملی برای ایران و بخشی از تاریخ بشری است که باید با صرف وقت و بودجه لازم به صورت کامل رازهای نهفته در آن را کشف و از تخریب آن به هر بهانه ای جلوگیری کرد.

از سوی دیگر اسلام آبادغرب با جمعیتی بیش از ۱۵۰ هزار نفر یکی از شهرستان های دارای بیشترین نرخ بیکاری در کشور است، از این رو فراهم آوردن زیرساخت های لازم برای جذب تاریخ دوستان و گردشگران به چغاگاوانه می تواند رونق اقتصادی را به این شهرستان آورد و دوای دردی برای معضلات آن باشد.