طریقه چشتیه در هند و پاکستان

چِشتیه، سلسله‌ای‌ معروف‌ از صوفیان‌ مسلمان‌ شبه‌قاره‌، منسوب‌ به‌ چِشت‌. است.این‌ سلسله‌ دنباله سلسله اَدْهَمیه‌، منسوب‌ به‌ ابراهیم‌بن‌ ادهم‌، است‌ که‌ در زمان‌ ابواسحاق‌ شامی‌ (از مشایخ‌ بزرگ‌ صوفیه‌ در اواخر سده سوم‌ و اوایل‌ سده چهارم‌) به‌ چشتیه‌ معروف‌ شد.
این کتاب حاوی اطلاعاتی است در باب طریقه چشتیه که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین سلسله عرفانی در شبه قاره هند است. .... از چگونگی نفوذ اسلام در شبه قاره هند و سهم عرفا و بزرگان دین در گسترش اسلام, سخن به میان آمده است.... در فصلی دیگر به اختصار درباره سه شاخه دیگر تصوف در شبه قاره, یعنی سهروردیه, قادریه و نقشبندیه سخن گفته و یادآور شده‌ایم که این طریق‌ها همه از فرهنگ اسلامی ایرانی منشا گرفته‌اند و بزرگان این سلسله‌ها چه در توسعه و پیشرفت دین اسلام و چه در ترویج زبان فارسی, بسیار موثر بوده‌اند.
در فصل بعد وجه تسمیه این سلسله به 'چشتیه' و ورود آن به هندوستان و شرح احوال بعضی از اقطاب این طریقه... مورد بررسی قرار گرفته است....'. در فصل بعدی, زندگی‌نامه 'خواجه معین الدین سجزی چشتی' عارف قرن ششم, خدمات وی به اسلام, نفوذ او در میان هندوان و روش مسالمت آمیزش در گسترش اسلام و به طور کلی خدمات فرهنگی این شخصیت به تفصیل بیان شده است. انشعاب سلسله چشتیه (به ویژه از شاخه‌های نظامیه و صابریه) ارتباط سلاسل با یکدیگر, وضع خانقاه‌ها و علل رکود آن‌ها موضوع فصل دیگر است. در پایان فصلی با عنوان 'تعلیمات چشتیه' درج شده که به آداب و رسوم این طریقه, همچون رابطه مراد و مرید, ذکر, مراقبه و سماع اختصاص دارد.
خواجه معین الدین چشنی سر سلسله ی طریقت چشتیه در شبه قاره ی هند است که زیباترین و مهم ترین مضامین عرفانی در اشعار منسوب به وی انعکاس یافته است. مقاله ی حاضر به بررسی دیدگاه عرفانی خواجه معین الدین چشتی پرداخته است، با این فرض که نظرات عرفانی خواجه معین الدین چشتی بر مدار عشق الهی و اصل وحدت وجود است. بدین منظور نگارندگان پس از بررسی پیشینه ی پیدایش فرقه ی چشتیه در هند به واکاوی دیدگاه های عرفانی خواجه معین الدین چشتی درباره خدا، انسان و جهان بر اساس اشعار منسوب به وی پرداخته اند.
به منظور آشنایی هر چه بیشتر خوانندگان با طریقه ی چشتیه و سر سلسله ی آن ؛ خواجه معین الدین چشتی و نیز میزان اشتراک فرهنگ و تمدن مردم مسلمان ایران و مردم مسلمان هند و اهمیت این سلسله و طرفداران آن که در مناطق مختلف هندوستان و پاکستان پراکنده اند...

حق تکثیر: زوار، 1365