نیم نگاهی به پدیده گرتا

این روزها نام گرتا تورنبرگ (Greta Thunberg) در سازمان ملل، بیشتر از همه سیاستمداران بزرگ شنیده می‌شود. ویدئوی سخنرانی احساسی او در اجلاس آب و هوایی سازمان ملل (دوشنبه ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹)، علیه رهبران دنیا به خاطر بی‌توجهی به گرمایش زمین، در همه رسانه‌های دنیا بازتاب داشته است. همچنین اخم شدید او به دونالد ترامپ در حاشیه همان اجلاس هم خیلی معروف شده و در شبکه‌های اجتماعی، دست به دست می‌شود.
اخبار بین‌الملل- شهرت گرتا، به خاطر سخنرانی در سازمان ملل نبوده بلکه پیش از این هم مشهور بوده ولی این بار ابعاد تازه‌تر و سیاسی‌تری پیدا کرده است، گویا ابعاد سیاسی کار او تازه آغاز شده است. دامنه فعالیت او تا پیش از این فقط در حوزه رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی بود ولی اکنون وارد عرصه سیاسی شده است؛ هم‌زمان با سخنرانی او در سازمان ملل اعلام شد گرتا همراه با گروهی از طرفداران خود علیه ۵ دولت بزرگ ناقص تعهدات زیست محیطی شامل آلمان، فرانسه، ترکیه، برزیل و آرژانتین به سازمان ملل شکایت کرده است.

سیر تکاملی گرتا
سیر تکاملی گرتا (متولد سال ۲۰۰۳ از یک پدر و مادر هنرمند سوئدی)، سرعت عجیبی داشت؛ ۲۰ اگوست سال گذشته، در آستانه آغاز سال نو تحصیلی که باید در کلاس نهم درس می‌خواند، به جای رفتن به مدرسه، دست‌نوشته‌ای با شعار (اعتصاب مدرسه به خاطر مسائل اقلیمی) با خود گرفت، رفت جلوی پارلمان به اعتصاب نشست و اعلام کرد؛ مدرسه را تعطیل می‌کند و به اعتصاب خود ادامه می‌دهد تا توجه سیاستمداران را به جدید بودن مسائل آب و هوایی جلب کند.
وی زمان این کار خود را حساب شده، انتخاب کرد زیرا قرار بود در روز ۹ سپتامبر انتخابات پارلمانی سوئد برگزار شود و بحث تغییرات آب و هوایی هم تاثیرگذار بود. گرتا اعلام کرد تا روز برگزاری انتخابات به اعتصاب خود ادامه می‌دهد ولی پس از دیدن بازخورد مثبت، از این تاریخ هم فراتر رفت. کم‌کم توجه رسانه‌ها را هم به خود جلب کرد و خیلی زود، ابعاد جهانی پیدا کرد.
سپس موضوع" اعتصاب مدرسه در روز جمعه" را اختراع کرد و به همه دنیا سرایت داد. در یک سال گذشته، دانش‌آموزان زیادی در سراسر دنیا با استقبال از اعتصاب روز جمعه، از رفتن به مدرسه خودداری کرده و دست به تظاهرات زدند. خود وی هر هفته به یکی از شهرهای بزرگ اروپایی می‌رفت و مانند یک رهبر سیاسی، جلودار راهپیمایی دانش‌آموزان می‌شد، شهرت تظاهرات جمعه او چنان بالا گرفت که گوترش، دبیر سازمان ملل هم آن را تایید و تحسین کرد.
یکی دیگر از ابداعات او، تحریم سفر با پرواز بود که به استدلال کارشناسان محیط زیست، انتشار گازهای خطرناک از سوی هواپیماها بسیار زیاد است لذا وی همه سفرهای اروپایی را با قطار انجام می‌داد. حتی سفر اخیر نیویورک را هم با یک قایق بادبانی متعلق به یکی از افراد حرفه‌ای معروف انجام داد که زمان عبور از اقیانوس اطلس، دو هفته به طول انجامید.

سرعت خارق‌العاده در جهانی شدن
گرتا با سرعت عجیبی، از یک دختر نوجوان خجالتی به شخصیتی جهانی تبدیل شد، وی چهار سال پیش از این، در سن ۱۱ سالگی، دچار یک بیماری سخت روحی روانی شده بود که نمی‌توانست غذا بخورد و حتی حرف بزند. مدتی طول کشید تا پزشکان تشخیص دهند که او حامل نوعی سندروم داون است.
این سندروم، باعث ناتوانی ذهنی او نشده است اما برخی از توانایی‌های او را کم کرده ولی در برخی از زمینه‌ها توانایی خوبی دارد. یکی از ویژگی‌های او، این است که کم حرف می‌زند و تنها زمانی حرف می‌زند که احساس کند ضروری است.
در مدت کوتاهی، از همه شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی سوئدی، حتی از پادشاه و نخست وزیر هم مشهورتر شده است.
در یک سال گذشته، تقریباً با بیشتر شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی غربی دیدار داشت و برنده جوایز بین‌المللی متعددی شد. حتی به عنوان جوان‌ترین نامزد جایزه صلح نوبل هم مطرح شد.
نمی‌توان باور کرد این دختر به تنهایی، راه ۱۰۰ ساله شهرت را یک ساله پیموده باشد. مسلم است گروهی حرفه‌ای با بهره‌برداری از ابزارهای نوین ارتباطات اجتماعی، گرتا را تبدیل به یک پدیده جدید در روابط بین‌الملل کرده‌اند.
موضوع دیگر برندسازی است، اصولا سوئدی‌ها علاقه زیادی به برندسازی از نوع خود دارند. آن‌ها در کنار برندسازی اقتصادی و صنعتی، در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی هم برندهای متعددی معرفی کرده‌اند. این بار با چهره‌سازی از این دختر دانش‌آموز، در زمینه محیط زیست و تغییرات آب و هوایی هم یک برند جهانی معرفی کردند. می‌خواهند ثابت کنند که کشوری کوچک ولی با تاثیرات و نفوذ جهانی هستند.
پدیده گرتا و جنبش جهانی آن باعث توجه بیشتر به عنصر جدید روابط بین‌الملل به نام تغییرات آب و هوایی و مسائل زیست محیطی می‌شود.
هر چند فعلا مقاومت‌هایی در میان سیاستمداران کلاسیک وجود دارد ولی به هر حال تبدیل به متغیری تاثیرگذار در روابط بین‌الملل شده و برای تجارت و توسعه بلندمدت ایران هم تاثیرگذار خواهد بود.