یلواستون، قدیمی‌ترین پارک ملی جهان

ایده ایجاد پارک‌های ملی نخستین بار با تاسیس پارک ملی یلواستون در آمریکا متولد شد. این پارک محبوب با آمار بیش از ۳ میلیون بازدید کننده در سال امروزه علاوه بر قرار داشتن در فهرست میراث جهانی یونسکو یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره سازمان ملل متحد نیز محسوب می شود.

تاریخچه و خصوصیات کلی

به نقل از تارنمای رسمی پارک‌های ملی در آمریکا، قبایل بومی در این کشور بیش از ۱۱ هزار سال پیش از منطقه یلواستون امروزی به عنوان محلی برای زندگی، شکار و رفت و آمد استفاده می‌کردند تا این که این منطقه در سال ۱۸۷۲ میلادی توسط کنگره آمریکا با هدف حفاظت از گنجینه‌های طبیعی آن و لذت بخشیدن به مردم به نخستین پارک ملی در جهان تبدیل شد که امروزه با وسعتی برابر با ۲.۲ میلیون هکتار سالانه بیش از ۳ میلیون بازدیدکننده دارد.

این پارک با ۲۵۰ آبفشان‌ فعال در مقایسه با هر نقطه دیگری در جهان بیشترین تعداد آبفشان‌ را دارد.

در پارک ملی یلواستون همچنین چندین رشته کوه، یک دریاچه بزرگ (دریاچه یلواستون) و تعدادی رود و رودخانه وجود دارد و دره گرند کانیون این پارک یکی از برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دره‌ها در آمریکا است.

طبق آمار، پارک ملی یلواستون آمریکا از سال ۱۸۷۲ تاکنون بیش از ۶۰ میلیون بازدیدکننده داشته که با توجه به فاصله زیاد این پارک از مراکز تمرکز جمعیت، رقم قابل ملاحظه‌ای است.

فراوانی منافذ گرم‌آبی

پارک ملی یلواستون بر روی یکی از نقاط گرم زمین قرار گرفته که در آن پوسته به طور غیرعادی نازک است. این امر وجود منافذ گرم‌آبی متنوع و فراوان همچون چشمه‌های آب‌گرم و گِل فشان‌ها (Mudpots) را در این منطقه توجیه می‌کند. یلواستون میزبان حدود نیمی از منافذ گرم‌آبی(هیدروترمال) موجود در کره زمین است. بیش از ۱۰ هزار منفذ هیدروترمال از جمله بیش از ۳۰۰ آبفشان در این پارک وجود دارد.

چشمه آب‌گرم معروف این پارک ملی که اُلد فیثفول (Old Faithful) نام دارد یک آبفشان مخروطی واقع در ایالت وایومینگ آمریکا است که می‌تواند تا ۳۲ هزار لیتر آب گرم را تا ارتفاع ۵۶ متری به بالا پرتاب کند. فوران آب از این چشمه در زمان حاضر در فواصل ۹۰ دقیقه‌ای رخ می‌دهد و هر بار بازگشت آب به چشمه می‌تواند تا ۵ دقیقه به طول بینجامد.

تنوع در گونه‌های زیستی

تنوع و غنای گونه‌های زیستی یلواستون به اندازه آبفشان‌های آن معروف است. نزدیک به یک هزار گیاه آوندی، ۳۰۰ گونه پرنده، ۱۶ گونه ماهی، ۵ گونه دوزیست، ۶ گونه خزنده و ۶۷ گونه پستاندار در این اکوسیستم وجود دارند.

یلواستون محل زندگی بیش از یک هزار و ۳۵۰ گونه گیاه آوندی است که از این تعداد ۲۱۸ گونه غیربومی هستند. بسیاری از گونه‌های گیاهی در این پارک با آتش‌سوزی‌هایی که به طور طبیعی در این منطقه اتفاق می‌افتد، سازگارند. برخی از کاج‌های ساحلی (lodgepole pines) که نزدیک به ۸۰ درصد جنگل‌های وسیع این منطقه حفاظت شده را تشکیل می‌دهند، مخروط‌هایی دارند که با صمغ پوشانده می‌شوند تا زمانی که حرارت شدید ناشی از این آتش‌سوزی‌ها حصار موجود را شکسته و دانه‌ها را از داخل مخروط آزاد کند.

تراکم جمعیت پستانداران از دیگر نکات جالب توجه در مورد این پارک ملی است. ۶۷ گونه مختلف از این نوع جانوران در یلواستون زندگی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به خرس‌های گریزلی، خرس‌های سیاه، گرگ‌های خاکستری، گوزن شمالی، گاومیش کوهان‌دار آمریکایی و سایر پستانداران کوچک اشاره کرد.

به علاوه، منافذ گرم‌آبی یلواستون نیز زیستگاه‌های مناسبی برای رشد و تکثیر ارگانیسم‌های میکروسکوپی موسوم به گرمادوستان (thermophiles) هستند.

تاثیر تغییرات اقلیمی بر اکوسیستم یلواستون

هدف اولیه از تبدیل یلواستون به یک پارک ملی، حفاظت از منافذ گرم‌آبی موجود در این منطقه بود اما امروز این پارک به کانونی برای یک اکوسیستم تبدیل شده است. یلواستون با مساحتی برابر با ۲۸ هزار مایل مربع یکی از بزرگترین اکوسیستم‌های تقریبا دست نخورده مناطق معتدله است که تنوع بزرگی را از حیات زمینی، دریایی و میکروبی، در دل خود جای داده است.

با این وجود اقلیم یلواستون نیز چون دیگر مناطق جهان در حال تغییر است. اقلیم یکی از محرک‌های اصلی فرآیندهایی است که ظاهر و کارکرد یک اکوسیستم را شکل می‌دهند. در حالی که آب‌ و هوا بازتابی از وضعیت کوتاه‌ مدت جو است، اقلیم به میانگین طولانی‌ مدت آب و هوای روزانه در یک بازه معمولا ۳۰ ساله گفته می‌شود. تغییرات اقلیمی می‌تواند به ایجاد تغییرات گسترده در اکوسیستم‌ها منجر شود.

میانگین دمایی این پارک ملی امروزه نسبت به ۵۰ سال قبل به‌ ویژه در فصل بهار، بالاتر است و در مقایسه با دهه ۶۰ میلادی امروز تقریبا ۳۰ روز کمتر در سال برف روی زمین می‌نشیند. پژوهش‌های اخیر حاکی از آن است که افزایش دما در یلواستون در یک قرن آینده ادامه خواهد داشت.

تداوم این افزایش دما در یلواستون تغییرات بنیادینی در اکوسیستم این پارک ایجاد خواهد کرد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- تاثیر بر ساختار گیاهان و جانورانی که در این منطقه سکونت دارند

- تغییر در زمان بندی و حجم ذوب برف در بهار که در مقابل بر سطح آب و رشد پوشش گیاهی تاثیر خواهد گذاشت

- افزایش تعداد آتش سوزی‌هایی که در این منطقه روی می‌دهند

یلواستون، قدیمی‌ترین پارک ملی جهان، یکی از معدود اکوسیستم‌های نسبتا بکر مناطق معتدله در عصر معاصر است که آن را به منبع غنی از منابع طبیعی و گنجینه‌ای از اطلاعات سودمند در مورد گونه‌های گیاهی و جانوری و کارکردهای زمین گرمایی تبدیل می‌کند. برای حفظ این میراث جهانی و امثال آن باید فکری به حال روند تسریع‌شده تغییرات در جهان بکنیم.