روستای ارسباران یا به زبان خودشان روستای قره داغ در ناحیه ای کوهستانی وسیعی واقع شده است این منطقله زیبا در شمال استان آذربایجان شرقی، که از شمال کوه قوشا داغ در جنوب اهر تا رود ارس گستردهاست .روستای ارسباران در شرق باشهرستان مشگینشهر و مغان، در جنوب با شهرستان سراب، و در غرب با شهرستان تبریز و شهرستان مرندهممرز است.این منطقه زیبا از جمله مناطق پرتردد و محبوب گردشگری در استان آذربایجان شرقی است که با چشماندازهای طبیعی و خارقالعاده و نیز آثار تاریخی ارزشمند، یکی از مناطق محبوب گردشگری در شمال غربی ایران محسوب میشود. البته نباید از این نکته غافل شد که این منطقهی زیبای کوهستانی و جنگلی نسبت به سایر مناطق جنگلی در شمال کشور، ناشناختهتر و بکر مانده است .
در سال ۱۹۷۶، یونسکو ۷۲۴۶۰ هکتار از اراضی منطقه، در محدودهٔ ‘۴۰ °۳۸ تا ‘۸ °۳۹ شمالی و’۳۹ °۴۶ تا ‘۲ °۴۷ شرقی، را به عنوان ذخیرهگاه زیستکره ثبت کرد. توصیف کلی یونسکو به این قرار است، این ذخیرهگاه زیستکره در کوهستانهای قفقازی ایران نزدیک مرز کشور با جمهوری آذربایجان و ارمنستان قرار دارد.زیبایی طبیعت ارسباران حتی نظر غربیانی را که منطقه را دیدهاند بخود جلب کردهاست. برای مثال، یک گردشگر کانادایی کلیبر را اینگونه توصیف میکند، شهری دورافتاده و خواب آلود در میان کوههای سر به فلک کشیدهای که قلههایشان در زیر مه غلیظ از دیده پنهان شدهاند. … مکانی است عالی؛ به طراوت و سر سبزی انگلیس و ورای ذهنیت ما از طبیعت کویری و خشک ایران. این ناحیه، با قرار گرفتن در بین مناطق خزری، قفقازی و مدیترانهای، کوههایی تا ارتفاع ۲۲۰۱ متر، علفزارهای آلپی، دشتهای نیمهخشک، مراتع و جنگلها، رودها و چشمهها را شامل شدهاست. ارسباران محل زیست حدود ۲۳٬۵۰۰ کوچنشین است که عموماً در مناطق بین شهری ناحیه زندگی میکنند. فعالیتهای اقتصادی در زیستگاه کشاورزی، دامداری، باغبانی، صنایع دستی و گردشگری را شامل میشود، اما در بخشهای شهری فعالیتهای تجاری نیز در جریان است .
در کتاب «مسالک و الممالک» ابن حوقل از مکانی به نام “سیاهکوه” اسم میبرد، که در مجاورت آن نسلی از “ترکان” زندگی میکردند. اما بنظر میآید که سیاهکوه مذکور با شبهجزیره سیاهکوه در سواحل شمال شرقی دریای خزر، یکی باشد. بنابر این، تا زمانی که اسنادی معتبر پیدا نشده، تاریخ قدیم ارسباران را بایستی در پسزمینهٔ تاریخهای دو شهر اصلی منطقه، یعنی اهر و کلیبر، جستجو کرد .
میانگین بارش سالانه در ایستگاه هواشناسی کلیبر در یک دوره ۲۰ ساله، ۴۶۱ میلیمتر بود. بارندگی نسبتاً زیاد در این منطقه، که بیشتر به صورت برف است، و تبخیر کم آن باعث شده تا جویبارهای زیادی از کوهستانهای مرتفع آن سرچشمه گرفته و به داخل رود ارس وارد شوند .
از نظر جغرافیایی گیاهی ارسباران محل برخورد سه اقلیم مختلف خزری، قفقازی و مدیترانهای است. شکل ظاهری و توزیع پوشش گیاهی ارسباران قانونمندی خاصی دارد، بدین ترتیب که دامنههای جنوبی اصولاً پوشیده از مرتع است و جنگل عمدتاً در دامنههای شمالی و بین ارتفاعات ۸۰۰ متر تا حدود ۲۲۰ متر مشاهده میشود و مناطقی با ارتفاع بیشتر از ۲۲۰۰ متر و کمتر از ۸۰۰ متر مرتعی است. در پارک ملی ارسباران ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸گونه پستاندار (نظیر کل و بز، گراز، خرس قهوهای، گرگ، «وشق» (سیاهگوش) و «پلنگ») و ۲۲ گونه ماهی شناخته شدهاست. از گونههای پرندگان بومی ارسباران میتوان به «قره خروس قفقازی» کبک، دراج و قرقاول و انواع پرندگان شکاری و تعداد بیشماری پرندگان آبزی و خشکیزی اشاره کرد. «مارال»، گونهٔ منقرض شدهٔ منطقهٔ ارسباران نیز با انتقال هفت راس از پارک ملی گلستان در فضایی به وسعت هفت هکتار در مرکز تحقیقاتی آینالو رها شده و در حال احیا است. ارسباران صرف نظر از جاذبههای شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونههای گیاهی و جانوری کمیاب، چشماندازهای بکر و وسیع و شکنندگی و آسیبپذیری بالای خود در سالهای ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ شمسی ابتدا به عنوان منطقهٔ ممنوعه و سپس منطقهٔ حفاظت شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شده و چندی پیش نیز به پارک ملی ارسباران ارتقا یافت.
در این میان جنگلهای بلوط «ممرز» به همراه گونههایی چون «کیکم»، «سماق»، «زرشک»، «انار وحشی»، سیب و گلابی وحشی، تمشک وزغالاخته معرف مناطق جنگلی متراکم با اقلیم مرطوب، حکایت از غنای جنگلی این منطقه میکنند. میوه جنگلی قرهقات نیز در جنگلهای ارسباران به وفور یافت میشود. به دلیل شرایط خاص و ویژهٔ اقلیمی و جغرافیایی، منطقهٔ ارسباران از پوشش غنی و متنوع گیاهی و قارچی برخوردار است. از میان دو هزار و ۴۰۰ گونه شناسایی شده در آذربایجان حدود هزار و ۴۰۰ گونه از مجموع آنها در جنگلهای ارسباران زیست میکنند. طی سالهای اخیر نیز دکتر محمدرضا آصف طی چند سال نمونهبرداری مستمر و مداوم، قارچهای منطقه ارسباران را جمعآوری، شناسایی و بیش از ۲۵۰ گونه قارچ از منطقه گزارش کردهاست.قارچ دنبلان در بیشههای منطقه ارسباران، مخصوصاً در نزدیکیهای روستای دریلو به وفور یافت میشود. قابل توجه است که دنبالان در زبان ترکی به معنی متورم میدهد؛ بدین ترتیب که این قارچ در حین رشد خاکهای بالای خود را اندکی بالا میآورد و اهالی از همین نشانه قارچ را پیدا میکنند. بعلاوه، همین نام با مسمی بر قدمت استفاده از این قارچ غذایی در منطقه ارسباران دلالت میکند
در آغاز جنگهای روس – ایران بخش مهمی از مردم زندگی عشایری داشتند. شش ایل عمده شیعه ترکزبان عبارت بود از چلبیانلو (۱۵۰۰ خانوار)، قاراچورلو یا قره چورلو (۲۵۰۰ خانوار)، حاج علیلو (۸۰۰ خانوار)، بیگ دیللو (۲۰۰ خانوار)، و گروههای دیگر (۵۰۰ خانوار).آن زمان، اهر به عنوان مرکز ناحیه ۳۵۰۰ نفر جمیعت داشت.
از جمله مکانهای مناسب در جنگلهای ارسباران جهت استراحت و اسکان میتوان به قلعه درسی، مکیدی درسی، آینالو در کلیبر و چیچکلو در ورزقان اشاره کرد. اساسیترین کاری که در زمینه گسترش کمپهای گردشگری در شرف اجرا است، آمادهسازی ۳ کیلومتر از سواحل رود ارس برای اجرای طرحهای گردشگری میباشد. بنا به گفته اکبر ترکان، این کار پتانسیلی عظیم و نیرومند برای رقابت با تمامی جاذبههای گردشگری ایران خواهد بود .
پوشش گیاهی در منطقهی ارسباران عبارت است از گیاهانی متنوع و ارزشمند که نظیر آنها را به سختی میتوان در مناطق دیگری از جهان یافت. سرخدار، ممرز، فندق، بلوط، سماق و گردو از گیاهانی است که در ارسباران رشد و نمو میکند. منطقهی ارسباران، محل زندگی حیواناتی مانند سیاهگوش، شغال، خوک وحشی، روباه، گرگ و خرس قهوهای است. همچنین پرندگانی همچون جی جاق، کلاغ نوک قرمز، عقاب طلایی، شاهین، کبک، کبک چیل و… نیز در این منطقهی رویایی زندگی میکنند. از مهمترین ویژگیهای منطقهی ارسباران، میتوان به حضور کوههای رفیع و تنوعی از درختان گوناگون اشاره کرد که خود در جذب گردشگر موثر و مفید است.