حمله ترکیه به سوریه سونامی اعتراض و محکومیت به راه انداخت

رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه ساعت ۱۶ بعدازظهر چهارشنبه خبر حمله به شمال شرق سوریه را اعلام کرد. ترکیه هدف از این تهاجم را حمله به «یگان‌های مدافع خلق» موسوم به «ی.پ.گ» و «پ.ک.ک» و داعش اعلام کرده است. آنکارا پیشتر هدف خود از این اقدام نظامی را ایجاد «منطقه امن» برای بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان عنوان کرده بود.

وزارت دفاع ترکیه گفته که پیش از آغاز حمله کشورهای آمریکا، روسیه، انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا، ناتو و سازمان ملل متحد را از تصمیم خود مطلع کرده بود. وزارت خارجه ترکیه نیز با احضار سفیر آمریکا در آنکارا، واشنگتن را از این طرح آگاه کرد.

تحولات میدانی
حملات ترکیه به صورت هوایی و توپخانه‌ای انجام شده و حدود شش ساعت پس از آغاز آن، نیروهای زمینی ترکیه وارد خاک سوریه شدند. وزارت دفاع ترکیه نیمه شب اعلام کرد که ۱۸۱ هدف را در سوریه آماج حملات خود قرار داده است. به گفته برخی منابع این درگیری‌ها تاکنون ۱۵ کشته و ۴۱ زخمی بر جای گذاشته است.
نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) که به رهبری کُردها عمل می‌کند، گفتند؛ یکی از اهدافی که ترکیه به آن حمله کرد، زندانی بود که داعشی‌ها در آن نگهداری می‌شدند. «مصطفی بالی» یکی از سخنگویان قسد از مقاومت در برابر ترکیه خبر داد و اظهار کرد که حمله نیروهای زمینی ترکیه به تل‌ابیض را دفع کرده‌اند اما آنکارا مدعی شده که در شرق فرات در حال پیشروی است.
قسد در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما از جامعه بین‌المللی و ائتلاف تحت رهبری آمریکا علیه داعش که کنار هم جنگیده و پیروز شدیم، می‌خواهیم که به تعهدات خود عمل کرده و مانع از بروز فاجعه انسانی شوند.» این نیروها برای تمرکز بر مقابله با عملیات نظامی ترکیه، عملیات خود علیه داعش را متوقف کرده‌اند. یک مقام ارشد نظامی آمریکا به شبکه سی. ان. ان گفت تهاجم ترکیه «تاثیر زیانباری» بر عملیات‌های ائتلاف ضدداعش گذاشته و عملا آن را «متوقف کرده است.»

وخامت اوضاع غیرنظامیان
حمله ترکیه به سوریه علاوه بر اینکه نگرانی‌ها درباره بروز یک درگیری خونین و احیای داعش را افزایش داده، وضعیت غیرنظامیان را نیز در ابهام قرار داده است. شبکه سی. ان. ان از بروز اضطراب و نگرانی در میان مردم و آوارگی آنها خبر داد و افزود در حالی که مردم سعی می‌کنند از مناطق مورد حمله در شمال سوریه خارج شوند صحنه‌هایی حاکی از تنش و تشنج به وجود آمده است. شهروندان این مناطق با بدترین کابوس مواجه هستند. سی. ان. ان با اشاره به اینکه «جاده‌ها به دلیل ازدحام صدها خانواده در حال فرار بسته شده است» افزود: مردم نمی‌دانند که به کجا می‌روند و امشب در کجا می‌خوابند.
این اقدام نظامی یکجانبه علاوه بر اینکه به مردم غیرنظامی و عملیات ضدداعش لطمه زده، تبعات آن به سمت ترکیه نیز کمانه کرده است. بلومبرگ گزارش داده که این حمله بر اقتصاد ترکیه نیز تاثیر داشت و ارزش لیره آن کشور را تا حدود یک درصد کاهش داد. بانک‌های ترکیه تلاش کردند با تزریق دلار به بازار مانع از کاهش ارز کشورشان شوند. البته رویترز میزان کاهش ارزش لیره ترکیه را حدود نیم درصد اعلام کرد.

پرونده تازه در شورای امنیت
به دنبال بروز تشنج و درگیری در شمال سوریه تماس‌های دیپلماتیک، صدور بیانیه‌ها، اظهارنظرهای سیاسی و تلاش‌ها برای جلوگیری از بروز فاجعه آغاز شد. دیپلمات‌های غربی اعلام کردند که شورای امنیت سازمان ملل پنجشنبه (امروز) پشت درهای بسته در مورد سوریه تشکیل جلسه می‌دهد. این جلسه به درخواست پنج عضو اروپایی این شورا (انگلیس، فرانسه، آلمان، بلژیک و لهستان) برگزار می‌شود.
شورای امنیت سازمان ملل در واکنش به عملیات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه همچنین خواستار خویشتنداری آنکارا شد و تاکید کرد که مسئله سوریه، راه حل نظامی ندارد. سخنگوی نیروهای سوریه دموکراتیک پیشتر از دولت سوریه خواسته بود که برای تشکیل جلسه شورای امنیت جهت توقف حملات ترکیه به شمال سوریه، تلاش کند.
در همین حال، در نیویورک «فرحان حق» سخنگوی آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل گفت که هر گونه اقدام نظامی باید منشور سازمان ملل و قوانین بشردوستانه بین‌المللی را مراعات کند. وی افزود: باید از شهروندان و زیرساخت‌های نظامی حفاظت شود. دبیرکل معتقد است که مناقشه سوریه راه‌حل نظامی ندارد.
«ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو اظهار داشت که ترکیه «نگرانی‌های مشروع امنیتی» دارد و آنکارا به عنوان عضو ناتو این سازمان نظامی را از حمله به شمار سوریه مطلع کرده بود. وی افزود: یقین دارم که هر اقدامی در شمال سوریه متناسب و حساب‌شده خواهد بود.

اروپا: هزینه ایجاد منطقه امن را تامین نمی‌کنیم
دیپلمات‌های اروپایی واکنش شدیدتری به ترکیه داشتند. «ژان کلود یونکر» رئیس کمیسیون اروپا خواستار خویشتنداری طرف‌های درگیری و توقف عملیات نظامی ترکیه شد. وی افزود: اگر این اقدام شامل تشکیل طرح موسوم به منطقه امن باشد انتظار نداشته باشید اتحادیه اروپا هزینه آن را بدهد.
«فدریکا موگرینی» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تأکید بر توقف حمله نظامی ترکیه اظهار کرد: این اقدام موجب آوارگی بیشتر مردم و تضعیف ثبات در کل منطقه می‌شود. موگرینی روز چهارشنبه با ایراد سخنانی در پارلمان اروپا گفت: همانطور که یونکر ساعاتی پیش اعلام کرد، تردیدی نیست که اتحادیه اروپا هزینه ایجاد زیرساخت برای پذیرش صدها هزار آواره سوری در شمال شرق سوریه را تأمین نخواهد کرد.

نگرانی از وقوع فاجعه انسانی
«داونینگ استریت» هم از تماس تلفنی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا و «بوریس جانسون» نخست وزیر انگلیس خبر داد و اعلام کرد: دو طرف نگرانی جدی خود را درباره تهاجم ترکیه به شمال شرق سوریه و خطر بروز فاجعه انسانی در منطقه ابراز کردند.
«دومینیک راب» وزیر امور خارجه انگلیس با ابراز «نگرانی جدی» از اقدام نظامی «یکجانبه» ترکیه علیه سوریه، گفت: این مساله با خطر بی ثباتی در منطقه، تشدید مشکلات انسانی و تضعیف پیشرفت های صورت گرفته علیه داعش که باید تمرکز جمعی همه باشد، روبرو می شود.

خشم اروپایی‌ها
در میان اروپایی‌ها این فرانسوی‌ها بودند که بیشترین اعتراض لفظی را علیه ترکیه بیان کردند. «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه اظهار داشت: من عملیات یکجانبه ترکیه در سوریه را محکوم می‌کنم. این اقدام امنیت و تلاش‌های بشردوستانه ائتلاف ضدداعش را به خطر می‌اندازد و امنیت اروپایی‌ها را تهدید می‌کند. از شورای امنیت سازمان ملل خواسته شده است که جلسه‌ای برگزار کند.
«فلورانس پارلی» وزیر دفاع فرانسه حمله ترکیه به شمال شرق سوریه را اقدامی خطرناک خواند و خواستار توقف آن شد. پارلی در توئیتی نوشت: این اقدامی خطرناک علیه امنیت کُردهاست. خطرناک از این جهت که به نفع داعش است، همان گروهی که پنج سال است با آن می‌جنگیم. این حمله باید متوقف شود.
«آملی دِ مونت‌شالن وزیر امور اروپایی» فرانسه در کمیته امور خارجی پارلمان این کشور گفت که سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس قصد دارند بیانیه‌ای علیه تهاجم ترکیه صادر کرده و آن را به شدت محکوم کنند. رویترز نوشت: اتحادیه اروپا نیز در حال بررسی صدور یک بیانیه است اما به دلیل مخالفت مجارستان هنوز صدور آن نهایی نشده است.
«جوزپه کونته» نخست وزیر ایتالیا اظهار داشت اقدام ترکیه موجب بی‌ثبات کردن منطقه و لطمه زدن به غیرنظامیان می‌شود. دولت فنلاند اعلام کرد که صادرات سلاح به ترکیه را متوقف می کند. «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان هشدار داد حمله ترکیه باعث تقویت داعش خواهد شد.
«یپه کوفود» وزیر خارجه دانمارک در توئیتی نوشت: ما عمیقا نگران علیمات نظامی ترکیه در سوریه هستیم. از نظر من، این یک تصمیم اشتباه و تاسف‌آور است که می‌تواند تبعاتی جدی برای شهروندان و جنگ علیه داعش داشته باشد. ترکیه باید خویشتندار باشد. دانمارک در رابطه این موضوع در تماس مستقیم با متحدانش قرار دارد.

احضار سفیر ترکیه در هلند
«استف بلوک» وزیر خارجه هلند در واکنش به تهاجم ترکیه علیه شمال سوریه سفیر آن کشور در آمستردام را احضار کرد. بلوک در بیانیه‌ای اعلام کرد: هلند تهاجم ترکیه به شمال سوریه را محکوم می‌کند. ما از ترکیه می‌خواهیم مسیری را که در پیش گرفته است، ادامه ندهد.
«کریستیا فریلند» وزیر خارجه کانادا در توئیتر نوشت: کانادا به شدت تهاجم نظامی ترکیه به سوریه را محکوم می‌کند. این اقدام یکجانبه ثبات این منطقه شکننده را تضعیف و وضعیت انسانی آنجا را وخیم می‌کند. این مساله همچنین دستاوردهای ائتلاف جهانی علیه داعش را که ترکیه هم عضوی از آن است، از بین می‌برد.

اعتراض رهبران خاورمیانه
در خاورمیانه نیز کمپینی علیه حمله به سوریه شکل گرفت. «احمد ابوالغیط» دبیر کل اتحادیه عرب، عربستان، امارات و بحرین چهارشنبه شب حمله ارتش ترکیه به مناطقی در شمال شرق سوریه را محکوم کردند. «سامح شکری» وزیر خارجه مصر تهاجم ترکیه را «حمله‌ای آشکار و غیرقابل قبول به حاکمیت یک کشور برادر عربی» خواند و خواستار تشکیل جلسه اضطراری اتحادیه عرب شد. «برهم صالح» رئیس جمهوری عراق حمله ترکیه به خاک سوریه را محکوم کرد.
در حالی که اروپایی‌ها و مقام‌های کشورهای خاورمیانه به صدور بیانیه و اظهارنظر علیه آنکارا مشغول بودند اردوغان با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری تماس گرفت و در خصوص عملیات نظامی ارتش ترکیه در مناطق شمال شرق سوریه مذاکره کرد. دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین اعلام کرد: گفت‌وگوی تلفنی پوتین و اردوغان به ابتکار طرف ترکیه‌ای صورت گرفت و دو طرف به تبادل نظر درخصوص مسائل سوریه باتوجه به توافق‌های به دست آمده در جریان نشست سه جانبه آستانه در آنکارا ادامه دادند.
در گزارش دفتر مطبوعاتی کرملین آمده است: پوتین با توجه به برنامه اعلام شده از سوی ترکیه برای اجرای عملیات نظامی در شمال شرق سوریه از شرکای ترکیه‌ای دعوت کرد به دقت اوضاع را بسنجند تا به تلاش‌های جمعی برای حل و فصل بحران سوریه ضربه نزنند.

جدال بر سر چراغ سبز
وضعیت بحرانی شمال سوریه به یک جنگ سیاسی داخلی در آمریکا دامن زده است. آمریکایی‌ها ترامپ را مسئول نشان دادن چراغ سبز به اردوغان و بروز این جنگ می‌دانند. «جنیفر گریفین» خبرنگار شبکه «فاکس نیوز» به نقل از منابع آگاه گفت که ترامپ یکشنبه در جریان تماس تلفنی با اردوغان به عملیات ترکیه علیه سوریه «چراغ سبز» نشان داد.
«مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا مدعی شد که واشنگتن به ترکیه برای حمله به شمال سوریه چراغ سبز نشان نداده است. البته «جاناتان هافمن» سخنگوی ارشد پنتاگون گفت ترامپ طی روزهای اخیر با «مارک اسپر» وزیر دفاع و «مارک مایلی» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا درباره حمله احتمالی ترکیه صحبت کرده بود.
آمریکایی‌ها معتقدند که رئیس جمهوری کشورشان کُردها را در مقابل ترکیه تنها گذاشته است. «ویل رود» نماینده جمهوریخواه ایالت تگزاس در مجلس نمایندگان در توئیتی نوشت: همانطوری که کُردها در مقابله با داعش پشت ما قرار داشتند ما نیز باید پشت آنها بایستیم. آمریکا باید هر کاری که لازم است انجام دهد تا ترکیه را به دلیل تضعیف امنیت ما پاسخگو کند.
«لیز چنی» نماینده جمهوریخواه ایالت وایومینگ و دختر «دیک چنی» معاون رئیس جمهوری اسبق آمریکا توئیت کرد: اخباری که از سوریه می‌رسد تهوع‌آور است ... معلوم نیست چرا ترامپ متحدان آمریکا را تنها می‌گذارد تا سلاخی شوند و زمینه بازگشت داعش را فراهم می‌کند.

ترامپ: کُردها در جنگ جهانی دوم به ما کمک نکردند
ترامپ روز چهارشنبه درباره علت سلب حمایت از کُردها گفت که او می‌خواهد به حضور کشورش در «جنگ‌های بی‌پایان» خاتمه دهد. وی با بیان اینکه «کُردها برای سرزمین خودشان می‌جنگند» و در «نبرد نرماندی» به ما کمک نکردند، اظهار داشت که «کُردها در جنگ جهانی دوم به ما کمک نکردند.»
ترامپ که با خبرنگاران صحبت می‌کرد در خصوص احتمال احیای داعش اظهار داشت: خب، آنها قرار است به اروپا فرار کنند زیرا می‌خواهند به خانواده‌هایشان بازگردند. اما اروپا نخواست آنها را از ما پس بگیرد.

ارائه لایحه تحریمی سناتورها علیه ترکیه
آمریکایی‌ها در هر دو جناح جمهوریخواه و دموکرات واکنش‌های شدیدی به تصمیم ترامپ برای پایان حمایت از کُردها نشان دادند. دو سناتور دست به کار شدند تا خود برای مجازات ترکیه وارد عمل شوند. لیندسی گراهام سناتور جمهوریخواه ایالت کارولینای جنوبی و سناتور دموکرات «کریس فان هالن» لایحه‌ای تحریمی را به طور مشترک تنظیم کردند.
گراهام روز سه‌شنبه گفته بود در صورت حمله ترکیه به سوریه، آنکارا تحریم خواهد شد. وی چهارشنبه نیز گفت که ترکیه بهای سنگینی خواهد پرداخت. گراهام همچنین تصمیم ترامپ را برای بیرون بردن نیروهای کشورش از شمال سوریه، بزرگ ترین خطای دوره ریاست جمهوری وی دانست. سناتور فان هالن هم تاکید کرد: ترکیه به خاطر حمله به شرکای کُرد ما در سوریه باید بهای سنگینی بپردازد. سناتورهای هر دو حزب از رها کردن یک گروه منطقه‌ای که مسئول به زانو درآوردن داعش است حمایت نمی‌کنند.
طبق لایحه‌ای که گراهام متن آن را منتشر کرده است، دارایی رهبران ترکیه از جمله اردوغان در آمریکا مسدود می‌شود. همچنین بخش‌های انرژی و نظامی آن کشور تحریم خواهد شد. علاوه بر این فروش تسلیحات نظامی به ترکیه ممنوع و امکان سفر رهبران آن کشور به آمریکا محدود می‌شود.
سناتور فان هالن نیز کلیات لایحه تحریمی خود و گراهام را چنین دسته‌بندی کرد: تحریم رهبری سیاسی و تراکنش‌ها مالی با ارتش ترکیه و تحریم بخش انرژی آن کشور. وی افزود: این لایحه حمایت نظامی آمریکا از ترکیه را ممنوع کرده و صدور روادید برای رهبری ترکیه را محدود می‌کند.
ترامپ در واکنش به طرح تحریمی فان هالن و گراهام گفت در صورتی با تحریم ترکیه موافقت می‌کند که آن کشور به شیوه‌ای «انسانی» عمل نکند. اما نگفت که منظور او از واژه انسانی چیست.