چرخش‌های موسمی؛ آفت فضای سیاسی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، افکار عمومی طی پنج ماه آینده به قضاوت عملکرد چهره های سیاسی خواهد نشست و در میان انبوهی از نام ها برای مجلس یازدهم دست به انتخاب خواهد زد.

یکی از اصلی ترین و شاید نخستین شاخص گزینش برای مردم، قابل اطمینان بودن چهره های سیاسی است. در این مسیر گفتار و کردار و پیشینه عملکردی نامزدها در حوزه های سیاسی و اجتماعی یکی از ملاک های انتخاب خواهد بود. به لطف گسترش شبکه های ارتباطی و رسانه ها و البته آگاهی عمومی، اغلب مردم می توانند تصویری نسبتا روشن از پیشینه سیاسی نامزدها و رویکردهای آنان به دست آورند.

گفتار، مواضع و عملکرد اغلب چهره‌های سیاسی، در حافظه عمومی و رسانه ای جامعه حفظ شده و می توان آن را به عنوان یکی از ملاک ها و شاخص های گزینش کسانی محسوب کرد که خود را شایسته نمایندگی بخشی از مردم در مجلس یازدهم می دانند. در این میان ثبات شخصیت، پایداری مواضع و استواری اندیشه، همپای دیگر شاخص ها چون سلامت اقتصادی و فردی نامزدها ملاک ارزیابی مردم قرار خواهد گرفت.

در این چارچوب، چرخش مواضع یکباره و 180 درجه ای و اتخاذ رویکردهای سیال و ژله ای در حوزه های مختلف اجتماعی و سیاسی از سوی برخی فعالان سیاسی، از چشم مردم پنهان نمی ماند و چون متغیری مستقل نتیجه ارزیابی نهایی آنان از نامزدهای انتخاباتی را از خود متاثر خواهد کرد.

چرا برخی دایم تغییر موضع می دهند؟

ریشه سیالیت مواضع برخی چهره های سیاسی را باید در منفعت طلبی فردی یا گروهی و جناحی آنان جست. انتخابات را شاید بتوان مهم ترین سایق چرخش مواضع چهره های سیاسی دانست. همزمان با نزدیک شدن به انتخابات، برخی سیاستمداران تلاش می کنند با نزدیک کردن مواضع خود به مردم و بیان مطالبات آنها، پایگاه رای خود را وسعت بخشند و آرای بیشتری را به سوی خود جلب کنند.

تغییر ویترین برخی جریان ها و چهره های سیاسی در موسم های انتخاباتی را می توان در این چارچوب تفسیر کرد. برخی ناظران در همین ارتباط، پیروزی انتخاباتی «محمدباقر قالیباف» و یارانش را در انتخابات های پیش رو را با چالش هایی مواجه می بینند. قالیباف تا کنون بارها در رداهای مختلفی از جمله نامزدی روشنفکر و نماینده نسل جدید، مدیری جهادی، چهره ای عدالت خواه و ... وارد مسیر رقابت های انتخاباتی شده و البته هرگز به مطلوب خود نرسیده است.

نامزد نابرابری‌ستیز انتخابات 96، این روزها با پرچمداری «نواصولگرایی» و تکیه بر «جوانگرایی»، «مجلسی نو» را نوید می دهد؛ مجلسی که قرار است از آنچه تاکنون تجربه کرده ایم متفاوت باشد و پاسخگوی مطالبات جامعه امروزی باشد.

در شرایطی که خود همفکران قالیباف در اردوگاه اصولگرایی، ایده نواصولگرایی او را به رسمیت نمی شناسند و مردم از او تصاویر متفاوتی در قامت نامزد انتخاباتی سال های متفاوت در ذهن دارند، برای جلب توجه افکار عمومی با مسیر دشداری روبرو است.

رقابت های سیاسی را هم می توان از دیگر دلایل چرخش مواضع موسمی برخی سیاستمداران دانست. هجمه به رقیب و تلاش برای القای تصویری ناکارآمد از او، ممکن است کنشگران را به اقدامات و اتخاذ مواضعی وادارد که در تضاد با عملکرد پیشین آنها باشد.

بخش قابل توجهی از مخالفت ها با تصویب لوایح چهارگانه گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF در مجلس را می توان در این چارچوب طبقه بندی کرد. اگرچه پیشینه طرح و حمایت از برنامه پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی را می توان در زمان احمدی نژاد و همراهی پایداری ها با احمدی نژاد ریشه یابی کرد، ولی همین نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری بودند که طی تصویب این لوایح در مجلس با تهیه طومار و ارسال پیامک تهدیدآمیز و غوغاسالاری، هجمه تمام عیاری را علیه دولت به راه انداختند.

در بحبوحه اوج گرفتن تضارب آرا در خصوص FATF و بررسی آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام در اسفندماه گذشته بود که «بهروز نعمتی» سخنگوی هیات رییسه مجلس در گفت و گویی به این واقعیت اشاره کرد و گفت: مذاکرات با اروپایی‌ها در موضوعات مختلف از جمله برجام، پالرمو و CFT و (FATF) از زمان آقای احمدی‌نژاد هم مطرح بود و اتفاقا مسئولیت موضوع هم با آقای «سعید جلیلی» عضو مجمع تشخیص مصلحت بود که ایشان امروز منتقد است و آن زمان نه تنها منتقد نبود بلکه موافق هم بود؛ موضوع همان موضوع است اما اینکه چه اتفاقی افتاده است که این دوستان آن زمان با تمام قوت موافق آن بودند و حالا با تمام قوت مخالف آن هستند.

چنین است تغییرموضع قالیباف در مورد برجام که در سال 95 و در جریان تصویب آن در مجلس، در صفحه شخصی خود به صراحت از توافق هسته ای دفاع کرد، ولی پس از خروج ترامپ از برجام، این توافق را «گاف بزرگ» خواند.

او حتی در ۱۱ اردیبهشت ۹۶ و در ایام انتخابات در شبکه دو سیما به صراحت اعلام کرد: من هم از برجام پاسداری می‌کنم؛ هر دولتی غیر از این دولت، همین مسیر را می‌رفت

ولی مدیر جهادی بیش از یک سال و نیم بعد در برنامه «بدون توقف» شبکه سه سیما در بهمن 97 گفت: افکار عمومی باورش شده بود که اگر امروز مذاکره کنیم مشکلات حل می‌شود؛ حضرت آقا از اول هم گفتند آمریکا قابل اطمینان نیست؛ در برجام رفتیم چه اتفاقی افتاد، نه مشکلات اقتصادی ما حل شد، نه مشکلات سیاسی ما حل شد، نه دشمنی‌شان رفع شد؛ ما نباید در روش مبارزه بدسلیقگی کنیم و به اصطلاح گاف بدهیم؛ عقیده من این است که ما باید روحیه پیش‌دستانه و بازدارندگی داشته باشیم، ما این روحیه را در حوزه دفاعی داریم.

در مسایل اجتماعی هم ما شاهد چرخش مواضع برخی سیاستمداران هستیم. به عنوان نمونه «محمدعلی پورمختار» نماینده اصولگرای مجلس اخیرا در گفت و گویی رسانه ای گفت: نگاه جوان امروز را به‌خاطر اینکه نوع نگاهش به مسائل دنیا متفاوت با دید امثال من است، نباید پس زده یا حذف شود. باید نگاه‌های دیگر را تحمل و اگر انحراف و ایرادی داشت، اصلاح و ترمیم شود، نگاه‌های متفاوت را باید تحمل کرد که جوان یا غیر جوان فکر نکنند ما آدم‌های دُگم و یقه بسته‌ای هستیم که خدا را بنده نیستند.

او حتی پا را فراتر گذاشته و با ذکر مثال تأکید کرد: زنانی داریم که حجاب خود را کمتر رعایت می‌کنند، اما در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و دینی مانند عزاداری‌ها فعالیت می‌کنند مسلم است که باید نگاه دیگری به این افراد داشت تا آن جذب حداکثری محقق شود؛ نباید به گونه‌ای رفتار کنیم که همانطور که گفتم این تصور به وجود بیاید که ما یکسری افراد دگم هستیم. از این جهت به نظر من زمینه برای تغییر و تحولات وجود دارد و هرکس که مدعی تحول است، به این مسائل و موضوعات دیگر توجه کند.

این در حالی است که او پیش از این حمایت قاطع خود را از برخورد انتظامی با زنان بدحجاب اعلام کرده و گفته بود: قاطبه مردم مسلمان ایران به ارزش‌های اخلاقی جامعه پایبند بوده و آن را رعایت می‌کنند که متخلفان و قانون‌شکنان با اقدام قاطع دستگاه‌ها از جمله نیروی انتظامی مواجه می‌شوند و مجلس از برخورد نیروی انتظامی حمایت می‌کند.

نمونه رویکرد دوگانه را در سیاستگذاری های انتخاباتی رسانه رسمی فراگیر کشورمان هم می توانیم ببینیم؛ مساله ای که نه تنها به جذب مردم منجر نمی شود، بلکه به بی اعتمادی و رویگردانی مردم از رسانه رسمی کشور هم دامن می زند. مانندمصاحبه با افرادی که در چارچوب معیارهای رسمی سیما قرار نمی گیرند

ازهمین جنس است مخالفت اخیر «حمید رسایی» چهره نزدیک به پایداری به فراخوان گروه های دلواپس اصولگرا برای تجمع مقابل مجلس در اعتراض به حضور زنان در ورزشگاه آزادی برای بازی کامبوج و ایران که قرار است در 18 مهرماه برگزار شود. رسایی درحالی با اقدام همفکرانش مخالفت کرده و این تجمع را «کج سلیقگی» و «غیرضروری» دانسته که دلواپسان یکی از مخالفان اصلی حضور زنان در ورزشگاه ها بوده اند.

دیگر مساله ای که از دید افکار عمومی پنهان نمی ماند، چرخش مواضع کسانی است که در بزنگاه انتخاتی با تابلوی یک حزب و یک جریان راه ورود خود به مجلس را باز می کنند و پس از تحقق مطلوبشان، به انچه عهد کرده بودند وفا نمی کنند. کسانی که به چپ راهنما می زنند ولی به راست می پیچند، دیگر مورد اعتماد مردم قرار نمی گیرند. چنین کنش های غیر صادقانه ای به فریب افکار عمومی می ماند که ادامه حیات سیاسی چهره ها را از خود متاثر می کند.

راه جلوگیری از تغییر مواضع موسمی چهره های سیاسی، تقویت تحزب و نظام حزبی در کشور است. تقویت تحزب موجب می شود نماینده و چهره سیاسی بخاطر اتخاذ مواضع، در برابر حزب و پایگاه رای خودش مسوولیت داشته باشد و کنشگری منفعت طلبانه و باری به هرجهت برای او هزینه های جبران ناپذیر داشته باشد.