به گزارش ایسنا، متأسفانه به رغم فراگیرشدن یک سری آسیبهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه امروز، چندی است که جایگاه واقعی و معنوی تعزیه به عنوان یکی از آیینهای عزاداری فراموش شده و به نظر میرسد اگر این آسیب عمیقتر شود جایگاه قدسی این آیین مذهبی و دینی به نمایشی هنری، فارغ از هرگونه معنویت تنزل پیدا خواهد کرد.
تعزیه در لغت به معنای سوگواری و عزادارای است و در تعریف عامتر به تئاترهای مذهبی که درمورد واقعه کربلا و یاران امام حسین(ع) تهیه شده گفته میشود.
تمام ایرانیان فارغ از قوم و زبان همگی به شیوههای مختلفی ارادت خود را به اهل بیت(ع) نشان میدهند، به ویژه در ایام محرم با عزاداری در وصف سید و سالار شهیدان با نوحه سرایی و اجرای تعزیههای مختلف در مکانهای متنوع واقعه دشت نینوا را برای نسل جدید بازگو می کنند.
تعزیه در فرهنگ اصیل ایرانی آیینی جدی و مهم برای عرض ارادت به شهدای دشت کربلا بوده که متأسفانه امروز به دلایل مختلف عرفی شده و مورد یک سری تهاجمات فرهنگی قرار گرفته است.
به همین منظور ایسنا، سعی کرده در قالب «سلسله میزگردهای مردمنگار خانه مطبوعات استان یزد» که با حضور «امیراحمد پهوانیان» مدیرکل صدا و سیمای مرکز یزد،«محمود دهقان هراتی» معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و جمعی از کارشناسان ارشد حوزه رسانه برگزار شد، «تعزیه را به عنوان یکی از شیوههای عزاداری و گونههای نمایش آیینی» مورد بررسی و کنکاش اجتماعی قرار دهد.
در این میزگرد مواردی نظیر چالش های موجود در حوزه تعزیه، راهکارهای حراست از این گونه نمایشی دینی و مذهبی، اهمیت و تاریخچه تعزیه و مولفه های یک تعزیه مناسب مطرح و بررسی شد.
فراموشی اصل وجودی تعزیه در جامعهی امروز
«امیراحمد پهلوانیان» مدیرکل صدا و سیمای مرکز یزد در این میزگرد در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اهمیت گونه نمایشی شبیهخوانی به عنوان یکی از گونههای کلاسیک اصیل ایرانی، اظهار کرد: خواستگاه این گونه نمایشی ایران به عنوان ایران بزرگ و باستانی است.
وی با بیان این که تعزیه باید به عنوان یک گونه نمایشی اصیل و جدی ایرانی اسلامی مورد بررسی قرار گیرد، افزود: تعزیه به دلیل نوع اجرا بین رویداد و مخاطبین خود فاصلهای مشخص ایجاد میکند و به بیننده اجازه میدهد که در مورد رویداد تعزیه قضاوت کند، به همین منظور بازیگر نقش شمر وسط اجرای خود با صدایی شیوا میگوید «ایا مردم نه من شمرم، نه اینجا کربلاست و نه او حسین است» و سعی میکند با این عبارات و اشعار نقش روایتگری خود و تعزیه را برای مخاطبین یادآوری کند.
پهلوانیان در ادامه تعزیه را یکی از گونههای شبیه خوانی برای عزا دانست و گفت: در شبیه خوانی عزا (تعزیه) ما به دنبال تحریک احساسات مخاطبین هستیم چون بینندگان قصه و ماجرای تعزیه را به خوبی میدانند و نسبت به واقعه آن آگاه هستند.
مدیرکل صدا و سیمای مرکز یزد با بیان اینکه ما در گذر از دنیای سنت به دنیای مدرنیته در بخش فرهنگی دچار تردید و حیرانی شدیم و این حیرانی گذر باعث شده بخشی از سنتهای فرهنگی و ارزشی به فراموشی سپرده شوند، ادامه داد: به طور مثال تعزیه وقتی که از دنیای سنت به مدرن وارد شد بخشی از ماهیت ها و مولفههای وجودی خود را از دست داده است.
وی تصریح کرد: تعزیه جدایی از اینکه گونه نمایشی است از یک آیین هنری فراتر رفته و به یک آیین مذهبی به معنای(مناسک دینی) تبدیل شده است.
این مسئول با بیان اینکه مناسک دینی در باور جامعه اسلامی در حقیقت به معنای عبادت و عرض ارادت به ارزشهای دینی و مذهبی است، گفت: یکی از مولفههای جدی تعزیه که در گذشته بیشتر به آن توجه میشد، این است که بیننده و بازیگر، با تماشای و اجرای تعزیه خودشان را در ساحت عبادت میدیدند و این یکی از مهمترین مولفههای ماهیت تعزیه بود.
پهلوانیان در ادامه با بیان اینکه متأسفانه امروزه به دلیل حیرانی و آشفتگی ناشی از مدرنیته شدن، عنصر اصلی و مولفه دینی و عبادی تعزیه تا حدی فراموش شده است، اظهار کرد: عدم وجود یا کمرنگ شدن جایگاه معین البکا در تعزیههای امروزی ناشی از فراموش شدن بعد معنوی این مهم است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه انسانها از هر واژهای که استفاده میکنند چه بخواهند و چه نخواهد و چه بدانند و چه ندانند از روح آن واژه نیز بهرهمند میشوند، گفت: متأسفانه برخی از واژهها نظیر «گروه» بدون درک صحیح از روح آن جایگزین واژه«جماعت» و به ادبیات ما وارد شده است.
این استاد دانشگاه یزد گروه را جمعی همسو با شرح وظایف مشخص و خطکشی کاری برای پیشبرد یک هدف دانست و بیان کرد: در جماعت به شکل ید واحد بدون خط کشی برای رسیدن به هدف متعالی تلاش و نسبت به یکدیگر احساس و مسئولیت و تعهد دارند.
پهلوانیان در ادامه با اشاره به ورود یک سری واژههای جدید به ادبیات جامعه اسلامی، فردگرا شدن را مهمترین آفت تعزیه در عصر امروز دانست و بیان کرد: استفاده از واژه وارداتی «گروه» برای تعزیه، روح این کلمه را وارد فرهنگ بازیگران و دستاندرکاران این گونه نمایشی دینی کرده و آن را از ماهیت و مولفه وجودی خود فاصله داده است.
رسانهها وضعیت مطلوب در تعزیه را ترسیم و نمایش دهند
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه رسانههای تصویری به دلیل نوع فعالیت خود بسیاری از مسائل را عرفی سازی می کنند، گفت: ماهیت فعالیت رسانه با تعزیه متفاوت است به طوری که هر مفهوم قدسی در قاب تلوزیون قرار بگیرد قدسیت آن کم میشود و در تعزیه این طور نیست.
این مسئول با اشاره به نقش رسانهها در توسعه اجتماعی و رفتاری افراد، تصریح کرد: رسانهها باید وضعیت مطلوب در تعزیه و هر موضوع اجتماعی و ارزشی را ترسیم و با هدف فرهنگسازی منتشر کند.
مدیرکل صدا و سیمای مرکز یزد با بیان اینکه متأسفانه تعزیه در حال حاضر متولی مشخص با ضمانت اجرایی خاص ندارد، گفت: عدم ورود دستگاههای مرتبط با فرهنگ آیینی و اجتماعی یکی از چالشهای جدی حوزه تعزیه است.
وی در پایان سخنان خود مشارکت تمام عناصر فرهنگ ساز برای توسعه فرهنگی را ضروری دانست و خاطرنشان کرد: تعزیه باید با میدان دار و راهبر و مبتنی بر تاریخ حمایت و اجرایی شود.
تعزیه کاملترین شیوه نمایش شرقی است
«محمود دهقان هراتی» معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد در ادامه با بیان اینکه تعزیه شیوه نمایشی است که سعی دارد با رویکرد تراژدی قهرمان پردازیها را به مردم نسلهای مختلف یادآوری کند، اظهار کرد: کلمه تعزیه عبارتی عربی زبان و به معنای سوگواری و عزاداری است.
وی با بیان اینکه در هنر نمایشی و تعزیه مقولهای به نام تعزیه خوانی وجود ندارد،افزود: از دیرباز تاکنون تعزیه با پیشوند مکانش معرفی و ترویج داده شده است.
این استاد دانشگاه یزد در ادامه با اشاره به اینکه از منظر هنری شیوههای مختلف دنیا، تعزیه یکی از کاملترین شیوه نمایش شرقی است، گفت: ما در شرق هیچ نمایشی به کاملی تعزیه نداریم.
دهقانهراتی نحوه ارتباط مردم با تعزیه کاملا متفاوت دانست و بیان کرد: مردم میدانند داستان تعزیه چیست ولی به دلیل ویژگی این مهم بازهم هرسال گردهم آمده و به تماشای تعزیه مینشینند.
وی در ادامه با بیان اینکه انتظار مردم از تعزیه داستان نیست، گفت: بینندگان در تماشای تعزیه باتوجه به اطلاع آنها از موضوع داستان به دنبال رویداد هستند.
این استاد دانشگاه یزد تعزیه بدون وجود نسخه اجرای مناسب را یکی از شیوههای نمایشی و فارغ از ماهیت و روح تعزیه دانست و بیان کرد: متأسفانه در سالهای اخیر شاهد فعالیت یک سری از گروههای نمایشی هستیم که به اشتباه شیوه نمایشی را در ماه محرم به نام تعزیه معرفی میکنند.
وی تأکید کرد: نسخه تعزیه داستان تعزیه نیست، بلکه جریان ماندگاری است که به واسطه برگزاری تعزیه هنرمندان به نسلهای آینده منتقل میشود.
تعزیه بدون معینالبکا نادرست است
دهقان هراتی با بیان اینکه نسخه تعزیه را نمیتوان با درام و فیلم نامه مقایسه کرد، گفت: انطباق نسخه تعزیه با وقایع عاشورا، تاریخچه نسخه، و منتقل کننده نسخه نویسی تعزیه محرم همگی از جمله ویژگیها و نقاط تمایز نسخه تعزیه با فیلم نامه است.
این کارشناس هنری و سینمایی برخورداری از «معین البکا» را یکی از مهمترین تمایزان تعزیه با هنر نمایشی عصر امروز دانست و بیان کرد: معین البکا در حقیقت تعزیه را راهبری و بر حسب نیاز ظرفیت اجتماعی مکان اجرای تعزیه ماهیت اجرایی تعزیه را مشخص میکند.
این مسئول با بیان اینکه معینالبکا سمتی انتصابی نیست، خاطرنشان کرد: معین البکا اکتسابی است و فردی که به عنوان راهبر مشخص می شود در حقیقت با این سمت بزرگ شده و این مهم را در طول سالهای عمر خود درک کرده است.
دهقان هراتی با بیان اینکه تعزیه تاکنون متولی دولتی نداشته و شاید این یکی از نقاط قوت این مهم از دیرباز تاکنون بوده و است،گفت: به نظر من مردمی بودن تعزیه نقش مهمی در ماندگاری این فرهنگ و هنر اصیل دینی و ارزشی ایفا کرده است.
انتهای پیام